Criminaliteit en Rechtspraak

Criminaliteit en Rechtspraak

Oriëntatie op het onderwerp

Veiligheid is voor veel mensen heel belangrijk. Daarom neemt de overheid maatregelen om de veiligheid te verbeteren en criminaliteit te bestrijden. Weet je welke maatregelen dat zijn? En wat gebeurt er precies als iemand verdacht wordt van crimineel gedrag?

In deze taak leer je:

- hoe het met de veiligheid in de wereld en in Nederland gesteld is;

- wat voor veiligheidsmaatregelen er genomen worden en hoe deze je privacy kunnen beïnvloeden;

- welke straffen je in Nederland kunt krijgen als je de wet overtreedt;

- hoe de rechtspraak in Nederland werkt;

- wat het inhoudt dat Nederland een rechtsstaat is.

Veiligheid

Nederland is een relatief veilig land. Dat betekent onder andere dat er in vergelijking met veel andere landen weinig criminaliteit voorkomt. Criminaliteit is gedrag dat volgens de wet verboden is, zoals diefstal.

Veiligheidsmaatregelen

Om ervoor te zorgen dat het veilig is in Nederland, neemt de overheid veiligheidsmaatregelen. Denk aan beveiligingscamera’s in gebieden waar veel criminaliteit voorkomt, extra politie-inzet bij grote voetbalwedstrijden en stoplichten op gevaarlijke kruispunten. Hiermee probeert de overheid crimineel gedrag, geweld en ongelukken te voorkomen.

Daarnaast maakt de overheid wetten om Nederland veiliger te maken. Zo is het volgens de wet verboden om een wapen te bezitten of geweld te gebruiken.

Privacy

Veiligheidsmaatregelen kunnen gevolgen hebben voor je privacy. Privacy houdt in dat je dingen voor jezelf mag houden. Het recht op privacy is een grondrecht en staat in de Grondwet.

Iemands privacy mag ingeperkt worden als daar een goede reden voor is, bijvoorbeeld als de veiligheid in het geding is. Zo mag de politie telefoongesprekken afluisteren of een huiszoeking doen als iemand verdacht wordt van een ernstig misdrijf.

Criminaliteit en straf

Als je de wet overtreedt, kun je daarvoor gestraft worden. Welke straf je krijgt, hangt onder andere af van de ernst van het strafbare feit. Een licht strafbaar feit, zoals (iets) te hard rijden of graffiti spuiten, noem je een overtreding. Een ernstig strafbaar feit, zoals een mishandeling of beroving, noem je een misdrijf. In de wet staat of een strafbaar feit een overtreding of misdrijf is.

Soorten straffen

Als in een zaak bewezen is dat iemand een strafbaar feit heeft begaan, dan krijgt diegene een straf. In Nederland zijn er drie soorten straffen:

– een geldboete

– een taakstraf

– een gevangenisstraf

Strafblad

Wanneer je een misdrijf pleegt of een zware overtreding begaat, krijg je een strafblad. Dat is een registratie van de wetsovertredingen die je hebt begaan. Als je een strafblad hebt, kan het zijn dat je geen Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) krijgt. Een VOG is een verklaring waaruit blijkt dat je geen strafbare feiten hebt gepleegd die een probleem kunnen vormen voor je functie of taak in de samenleving.

Rechtspraak

Als je een (lichte) overtreding begaat kan de politie je een boete opleggen. Maar als je verdacht wordt van een ernstiger strafbaar feit, beslist de rechter welke straf je krijgt.

Strafzaak

Het Openbaar Ministerie (OM) beslist of een verdachte voor de rechter moet komen. Dan start er een strafzaak tegen de verdachte. Dat is een rechtszaak waarbij iemand verdacht wordt van een overtreding of misdrijf. De rechter bepaalt vervolgens of de verdachte schuldig is en zo ja, welke straf hij krijgt.

Strafzaak

Het Openbaar Ministerie (OM) beslist of een verdachte voor de rechter moet komen. Dan start er een strafzaak tegen de verdachte. Dat is een rechtszaak waarbij iemand verdacht wordt van een overtreding of misdrijf. De rechter bepaalt vervolgens of de verdachte schuldig is en zo ja, welke straf hij krijgt.

Strafzitting

De behandeling van een strafzaak in de rechtbank noem je de strafzitting. Tijdens de strafzitting probeert de rechter te achterhalen wat er precies is gebeurd en luistert hij naar wat de verdachte, zijn advocaat en de officier van justitie te zeggen hebben. Hij beoordeelt vervolgens of de verdachte schuldig is en welke straf de verdachte krijgt. Aan het einde van de strafzaak spreekt de rechter zijn oordeel uit. Dat oordeel is bindend: de verdachte en de officier van justitie moeten zich eraan houden.

Hoger beroep

Een verdachte of officier van justitie kan in hoger beroep gaan als hij het niet eens is met de uitspraak van de rechter. Dan kijkt een hogere rechter, het gerechtshof, opnieuw naar de zaak en doet een nieuwe uitspraak.

Rechtstaat

In Nederland krijgen verdachten een eerlijk proces en kun je naar de rechter stappen als jou onrecht is aangedaan. Dat komt omdat Nederland een rechtsstaat is. Een rechtsstaat is een land waarin iedereen, hoe rijk of machtig hij ook is, zich aan de wet moet houden.

Rechtstaat

Een rechtsstaat heeft vier kenmerken:

- Wetten en regels gelden voor burgers, maar ook voor de overheid. De overheid mag geen beslissingen nemen die in strijd zijn met de wet.

- Alle burgers hebben grondrechten. Deze staan in de Grondwet. Grondrechten zorgen ervoor dat je in vrijheid kunt leven. Je hebt bijvoorbeeld de vrijheid om voor je mening uit te komen of om je geloof uit te dragen.

- De macht is verdeeld over drie groepen. Deze groepen zijn de uitvoerende macht, de wetgevende macht en de rechterlijke macht. Dit noem je de trias politica. In een rechtsstaat kan de macht nooit in handen zijn van één groep of leider.

- Rechters zijn onafhankelijk. Niemand mag rechters vertellen welke uitspraak zij moeten doen in een zaak, ook de regering niet.