4.3 De vulkaan de Aso

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Pak je leesboek, schrift, etui en boeken

Planning

• Afronden paragraaf 2
• Start paragraaf 3
• Aan de slag

Lesdoelen

Aan het einde van de les weet je:

• hoe de vulkaan de Aso is ontstaan
  
• hoe het landschap van de caldeira van de Aso eruitziet
  
• wat de voordelen kunnen zijn van vulkanisme

Bewegende platen (herhaling)

Twee soorten platen:

1. Oceanische plaat: dun maar zwaar.
2. Continentale plaat: dik maar licht 

Bewegende platen (herhaling)

Hoe ontstaan vulkanen?

1. Platen bewegen naar elkaar toe en botsen
2. De zwaardere oceanische plaat duikt onder de lichtere continentale plaat en smelt (magma)
3. Het magma stijgt op en breekt door het aardoppervlak (lava)

Voorkennis testen

Maak een schematische tekening/dwarsdoorsnede van een 'klassieke' vulkaan.

Geef ook in deze tekening aan hoe bepaalde onderdelen heten

B103 Soorten vulkanen

1. Stratovulkaan

• Bij wegduiken (beweging: naar elkaar toe -> onder elkaar)
• Steile hellingen
• Lagen lava en as
• Dik, stroperig magma
• Explosieve uitbarstingen

Video met kijkvragen

1. Wat gebeurt er als twee aardplaten uit elkaar bewegen en welk type vulkaan ontstaat dan?

2. Waarom is een slapende stratovulkaan niet altijd veilig?

3. Hoe proberen vulkanologen gevaarlijke vulkaanuitbarstingen op tijd te voorspellen?

Video met kijkvragen

1. Wat gebeurt er als twee aardplaten uit elkaar bewegen en welk type vulkaan ontstaat dan?

2. Waarom is een slapende stratovulkaan niet altijd veilig?

3. Hoe proberen vulkanologen gevaarlijke vulkaanuitbarstingen op tijd te voorspellen?

Video met kijkvragen

1. Wat gebeurt er als twee aardplaten uit elkaar bewegen en welk type vulkaan ontstaat dan?

Er ontstaat een spleet waar vloeibaar magma naar boven komt. Dit wordt een spleetvulkaan genoemd, zoals op IJsland.

Video met kijkvragen

2. Waarom is een slapende stratovulkaan niet altijd veilig?

Antwoord: Omdat in de magmakamer langzaam de druk oploopt door opstijgend magma en gassen. Als de druk te hoog wordt, kan de vulkaan ineens met een grote knal uitbarsten.

Video met kijkvragen

3. Hoe proberen vulkanologen gevaarlijke vulkaanuitbarstingen op tijd te voorspellen?

Antwoord: Ze meten trillingen rond vulkanen, analyseren vrijkomende gassen en houden vulkanen met radar zelfs vanuit de ruimte in de gaten.

Bewegende platen

Platen kunnen ook uit elkaar bewegen:

• Magma komt naar boven en stroomt als lava naar twee zijden weg.
• Het gat tussen de twee platen wordt opgevuld
• Er ontstaat een gebergte: mid-oceanische rug.
  Midden in de Atlantische Oceaan

B103 Soorten vulkanen

2. Schildvulkaan

• Beweging: uit elkaar / op een plaat
• Flauwe hellingen
• Dun, vloeibaar lava
• Niet-explosieve uitbarstingen  

Aan de slag:

Wat?	§4.3 Opdrachten 1 t/m 3
Waar?	Werkboek
Hulp?	Theorie in je leerboek en basisboek
Klaar?	De rest van paragraaf 3 maken

Oefenen met de leerstof

Pak je leesboek, schrift, etui en boeken

Aan de slag:

Wat?	§4.3 Opdrachten 1 t/m 3
Waar?	Learnbeat (via magister -> leermiddelen)
Hulp?	- Theorie ( = bovenin links) - Atlas - Docent
Klaar?	Herhaling
Niet af?	Huiswerk voor volgende les

Nakijken

B103 Soorten vulkanen

3. Caldeiravulkaan

• Oude vulkaan
• Brede krater door ingestorte magmakamer
• Kratermeer 
• Nieuwe vulkaan in caldeira
  
  

1. Bij een krachtige vulkaanuitbarsting stroomt  een deel van de magmakamer leeg.
2. Het dak van de magmakamer kan nergens meer op leunen en stort in.
3. Er vormt zich een brede krater (caldeira) met daarin vaak een nieuwe vulkaan.

Vulkaan de Aso

• Caldeiravulkaan
  
  
• 18km van oost-west / 24km van noord-zuid / 120 km omtrek
  
  
• Uitbarsting in 2016 & 2021
• Heftige asregen

1. Bij een krachtige vulkaanuitbarsting stroomt een deel van de magmakamer leeg.
2. Het dak van de magmakamer wordt niet meer ondersteund en stort in.
3. Er vormt zich een brede krater (caldeira) met daarin vaak een nieuwe vulkaan.

Vulkaan de Aso

1. Vijf nieuwe vulkanen in de oude caldeira -  Nakadake nog actief
   
   
   
2.  warmwaterbronnen in de caldeira  Genezende werking?
   

Voordelen vulkanisme

1. Lava -> vruchtbare bodem
   
2. Tufsteen -> bouw van huizen en bruggen
   
3. Toerisme -> geld en werk

Aan de slag:

Wat?	§4.3 Opdrachten 4, 5, 7, 8
Waar?	Learnbeat (via magister -> leermiddelen)
Hulp?	- Theorie ( = bovenin links) - Atlas - Docent
Klaar?	Herhaling
Niet af?	Huiswerk voor volgende les

Oefenen met de leerstof

Begrippenlijst

• Stratovulkaan
• Schildvulkaan
• Caldeira
• Kratermeer
• Magmakamer
• Kraterpijp
• Lava
• Subductie
• Warmwater bronnen