3.2 Hofstelsel en horigheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijdvak 3

Welkom!

Ga zitten op je plek en pak je boeken en aantekeningenschrift. Laptop dicht op tafel

Startvragen

1. Hoe heet het tijdvak dat duurt van 500 tot 1000? De tijd van ...

2. Hoe heet de periode van 500-1500?

Tijdvak 3

Startvragen

1. Hoe heet het tijdvak dat duurt van 500 tot 1000? De tijd van monniken en ridders

2. Hoe heet de periode van 500-1500? De middeleeuwen

Met welke gebeurtenis uit de laatste paragraaf van hoofdstuk 2 laten we de Middeleeuwen beginnen?

• De val van het West-Romeinse Rijk

3.2 Hofstelsel en horigheid

Lesdoelen:

• W-Europa: landbouwstedelijke samenleving --> landbouwsamenleving (een terugval dus! Waarom?)
• Wat is horigheid?
• Wat is het hofstelsel?

Kenmerkend aspect

De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid... :-(

• Vrijwel volledig = een groot deel, maar niet helemaal
• agrarisch-urbane cultuur = landbouwstedelijke samenleving
• agrarische cultuur = landbouwsamenleving 
• hofstelsel
• horigheid

Noem twee voorbeelden van verandering en één voorbeeld van continuïteit tussen ong. 300 en 600 voor inwoners van West-Europa.

Van Romeins Rijk naar Middeleeuwen

• Compleet andere wereld geworden
• Enorme daling in het aantal inwoners
• Steden verdwenen of in verval
• Geen centraal gezag, maar lokale machthebbers
  
• Reizen was gevaarlijk en onnodig
• Nijverheid en handel zakten in
• Dorpen autarkisch = zelfvoorzienend
  
• Geldeconomie verdwijnt --> ruilhandel
  
• Kennis, kunst en cultuur in verval

Samenvattend: Europa werd weer een landbouwsamenleving i.p.v. een landbouwstedelijke samenleving

Hoe ontstond de horigheid? Waarom zou een vrije boer dat in vredesnaam willen? En de heer?

Horigheid

• Het verschijnsel van halfvrije boeren die wel rechten hadden maar hun land zonder toestemming van hun heer niet mochten verlaten.
  
• Door de daling van de agrarische productie verbood de overheid boeren hun land te verlaten.
• Boeren zochten vanwege de toenemende onveiligheid zelf bescherming bij grootgrondbezitters.

Heren en Horigen

Rechten en plichten

Heren (eigenaren)

• Deel van de opbrengsten van de horigen
• Domein wordt onderhouden door de horigen
• Bescherming geven

Horigen (halfvrije boeren)

• Bescherming tegen vijanden of rovers
• Een woning / stukje landbouwgrond in leen
• Herendiensten leveren
• Deel opbrengsten inleveren

Bekijk de afbeelding en leg uit of de afbeelding bij horigheid past.
Op de afbeelding zie ik .., dat past wel / niet bij horigheid, want ...

Slavernij?

Hoe zit dat eigenlijk vandaag de dag? 

Bestaat zoiets nog steeds? 

Denk na, deel en schrijf kort iets op

Klassikaal bespreken

3.2 Hofstelsel en horigheid

Lesdoelen:

• W-Europa: landbouwstedelijke samenleving --> landbouwsamenleving (een terugval dus! Waarom?)
• Wat is horigheid?
• Wat is het hofstelsel?

Lees 'het hofstelsel'

Maak een tekeningetje / schema waarin het hofstelsel duidelijk wordt

Denk daarbij aan de volgende woorden: domein, hoeve, akkers, weiden, woeste gronden, bossen, molen, deel van de oogst, herendiensten, bescherming, landbouwgrond, rentmeester (je mag zelf kiezen welke)

Klaar? maak opdracht 9, 10, 11 en 13 

OF meer uitdaging met opdracht 13 & 14

Samenvatting 'het hofstelsel'

Horige boeren zochten bescherming bij een heer, die hen in ruil daarvoor bescherming bood. De boeren waren niet meer vrij om te gaan en staan waar ze wilden maar behoorden bij het stuk land. Zij moesten een deel van hun opbrengst afstaan (pacht) en daarnaast herendiensten verrichten 

Belangrijke begrippen

hofstelsel: economisch systeem met horigen op domeinen

  

domein: landgoed (gebied) van edelman of abdij

herendienst: onbetaald werk voor een heer

• Waarom?
• Wederzijdse zekerheid!

Bekijk de afbeelding en leg uit of de afbeelding bij horigheid past.
Op de afbeelding zie ik .., dat past wel / niet bij horigheid, want ...

KA

Past deze afbeelding bij de kenmerkende aspecten: horigheid en hofstelsel? Denk na & overleg

• Ja, in het hofstelsel waren horigen verplicht een deel van hun landbouwproducten af te staan aan hun heer.

Aan de slag

Wat: Maak opdracht 9, 10, 11 en 13 OF opdracht 13 & 14

Waarom: Verwerken lesstof, voorbereiding toets

Hoe: Zelfstandig & stil

Hulp: Overleg eventueel zachtjes, daarna pas docent vragen

Tijd: 10 minuten

Uitkomst: Controleer je antwoorden via Teams (13 = klassikaal)

Klaar? Maak de andere opdrachten

Bespreken opdracht 13

a) Geef aan met betrekking tot West-Europa wat je uit bron 7 kunt opmaken over horigheid.

• Monniken zagen en behandelden horigen (in de 11e eeuw) als hun bezit, dus als slaven.

Bespreken opdracht 13b

b) Geef aan met betrekking tot West-Europa wat je uit bron 8 kunt opmaken over slavernij.

• In West-Europa waren (in de 11e eeuw) slaven die werden afgebeuld.

Voor volgende les

Huiswerk

Lees paragraaf 3.3 heel goed door 

Maak opdracht 1 t/m 5