Grens van de grap

• Mentorles
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Middelbare school
• Praktijkonderwijs
• Basisschool
• Groep 7,8
• Leerjaar 1,2

Grens van de grap

mag je online elkaars grenzen overschrijden?

Grens van de grap

Deze les gaat over beeldtaal en grenzen: beeld vertelt een verhaal en roept emotie op. Beelden kunnen ook over de grens van grappig gaan. Deze les opent het gesprek over grenzen en hoe die per persoon verschillen. De één vindt iets heel grappig, maar voor de ander is het een heel gevoelig onderwerp. Wat komt allemaal voorbij op je socials en zijn er beelden op je netvlies gebrand die je liever niet had willen zien? En daarbij: ook in het delen van beelden kan je over elkaars grens heen gaan.

Later in deze les volgt een beeld uit dit fragment die leerlingen gaan interpreteren en recreëren. Je kunt kiezen om na die opdracht dit fragment te laten zien.

Klik hier: fragment Adolescence

Deze les gaat over beeldtaal en grenzen: beeld vertelt een verhaal en roept emotie op. Beelden kunnen ook over de grens van grappig gaan. 

Deze les opent het gesprek over grenzen en hoe die per persoon verschillen. De één vindt iets heel grappig, maar voor de ander is het een heel gevoelig onderwerp.

Wat komt voorbij op je socials, en zijn er beelden op je netvlies gebrand die je liever niet had willen zien? Want ook in het delen van beelden kan je over elkaars grens heen gaan.

Docentenhandleiding

Tijdsindeling les:

Duur les: 60 min

Opening en introductie:

lesopzet en leerdoelen 1-2 min

Fragment laten zien en bespreken: 10 min

Tekenopdracht en bespreking: 10 min

Uitleg Beelden vertellen verhalen: 5 min

Grenzenspel: 20 min

Wat vind jij?: 5 min

Afsluiting: 1-2 min

NB: deze tijdsindeling is een richtlijn/indicatie. Als er een waardevol klassengesprek ontstaat over een van de thema's, geeft dat dan vooral voorrang. 

Benodigdheden

- voor elke leerling potlood en wit tekenpapier

- ruimte in lokaal voor het grenzenspel (actieve opdracht)

Let op: bekijk van te voren zelf de fragmenten. Er staan extra fragmenten in deze lijst, mocht je iets anders willen gebruiken.

Docentenhandleiding

Tijdsindeling les:

Duur les: 60 min

Opening en introductie:

lesopzet en leerdoelen 1-2 min

Fragment laten zien en bespreken: 10 min

Tekenopdracht en bespreking: 10 min

Uitleg Beelden vertellen verhalen: 5 min

Grenzenspel: 20 min

Wat vind jij?: 5 min

Afsluiting: 1-2 min

NB: deze tijdsindeling is een richtlijn/indicatie. Als er een waardevol klassengesprek ontstaat over een van de thema's, geeft dat dan vooral voorrang. 

Fragment/foto/still Adolescence

Grens van de grap

Onderstaande toelichting is voor de docent en hoeft niet besproken te worden met de klas, tenzij de hele klas de serie heeft gezien.

Later in deze les wordt er een vraag gesteld over dit beeld, daarna kun je ervoor kiezen om het bijbehorende fragment te laten zien.

Beeld: Still uit Netflixserie Adolescence

In aflevering 3 bespreekt psycholoog Briony Ariston met Jamie zijn online leefwereld en gedrag (wat volgt hij, vindt hij leuk en waarom en dus: welke beelden ziet hij?). Jamie vertelt over het delen van online beeldmateriaal en het overtreden van grenzen. Ook gaat hij zelf een paar keer over de grens van het acceptabele in deze therapiesessie.

🎯 Wat zijn de leerdoelen?

🎬 Kijken & bespreken Mediafragment

🎨 Tekenopdracht: teken het verhaal

🖼️ Uitleg over beeldverhalen

🚧 Grenzenspel spelen

🗣️ Schrijven: Wat vind jij?

🔚 Afsluiting: Wat neem je mee?

Lesopzet: wat gaan we doen?

Toelichting:

Vertel wat jullie deze les gaan doen.

• Je snapt dat beelden een verhaal kunnen vertellen en gevoelens kunnen oproepen.
  
  
• Je snapt dat mensen een beeld op verschillende manieren kunnen begrijpen.
  
  
• Je kunt nadenken over wat jouw eigen grenzen zijn.
  
  
• Je kunt nadenken over wat vrijheid van meningsuiting betekent en waarom het belangrijk is.

Leerdoelen

Toelichting:

Sta even stil bij de leerdoelen.

Klik hier: Mediafragment Even tot hier

Klik op Mediafragment en kijk samen met de klas fragment 1 en 2 uit de fragmentenlijst.

Deze fragmenten geven context bij de les en zorgen voor voorkennisactivatie.

Nabespreekvraag: 

- Waar gaan deze fragmenten over? Welke omstandigheden in de samenleving? 

- Zijn de makers kritisch (geïrriteerd)? Hoe merk je dat?

- Roepen de fragmenten een emotie op?
- Is die in de klas verschillend?

Optie: Laat de leerlingen eerst voor zichzelf het antwoord noteren. 

Klik hier: Mediafragment Avondshow Lubach

Klik op Mediafragment en kijk samen met de klas fragment 1 en 2 uit de fragmentenlijst.

Deze fragmenten geven context bij de les en zorgen voor voorkennisactivatie.

Nabespreekvraag: 

- Waar gaan deze fragmenten over? Welke omstandigheden in de samenleving? 

- Zijn de makers kritisch (geïrriteerd)? Hoe merk je dat?

- Roepen de fragmenten een emotie op?
- Is die in de klas verschillend?

Optie: Laat de leerlingen eerst voor zichzelf het antwoord noteren. 

Stap 1: Je gaat zo kijken naar een still (stilstaand beeld) uit de Netflixserie Adolescence. 

Stap 2: Pak papier en potlood erbij.

Stap 3: Teken waar dit beeld volgens jou over gaat. Teken het belangrijkste. 

Dit mag een nieuwe tekening zijn of je tekent iets na. 

Welk verhaal vertelt het beeld? Tekenopdracht

Toelichting:

Leg de opdracht uit. 

De leerlingen zien op de volgende slide een still uit de Netflixserie Adolescence. Ze mogen hier eerst 30 seconden naar kijken in stilte. Vervolgens krijgen ze papier en potlood en tekenen waar volgens hen dit beeld over gaat. Ze mogen natekenen of een eigen tekening maken. 

NB: het gaat niet om de tekenvaardigheden maar om wat er getekend wordt. Benadruk dat iedereen kan tekenen: stokpoppetjes zijn ook goed. Het leukste is als er van een beeld een nieuw beeld wordt gemaakt en dat de leerling vervolgens kan praten over dat nieuwe beeld (de eigen tekening).
Mocht tekenen toch een groot probleem zijn voor sommige leerlingen, geef dan de vrijheid om te schrijven. 

Instructie

Werkvorm: Beeldtaal: Teken het verhaal - met still uit serie

Werkvorm 1

Toelichting:

Laat de leerlingen eerst 30 seconden naar dit beeld kijken. Bespreek niet samen wat erop te zien is. De eigen interpretatie is belangrijk. Het geeft niet of een leerling de serie wel of niet gezien heeft.

Na het bespreken van dit beeld, kan je het bijbehorende fragment van adolescence bekijken via onderstaande link:

https://www.beeldengeluidopschool.nl/#/details/fragment/urn:vme:default:aggregate-asset:2102509160088367120

Deel vervolgens papier en potlood uit en laat de leerlingen een paar minuten tekenen.

Stel dan vragen aan de klas over de tekening:
Wie tekende een jongen en een vrouw?
Wie tekende de wijzende vingers van de jongen?
Wie tekende het kopje op tafel?
Wie tekende de ramen of muren?
Wie tekende een zittend en staand figuur?
Wie tekende de emoties van de mensen?

Welke emotie roept dit beeld op?

Bespreek aan de hand van deze vragen waar het beeld voor de leerlingen over gaat. Wat vinden ze belangrijk? Tekenden leerlingen ook iets heel anders dat wel met dit beeld te maken heeft?

• Het verhaal kan voor iedereen anders zijn
  
  
• Beeld roept een emotie op (die kan ook voor iedereen anders zijn)
  
  
• Beelden vertellen niet altijd het 'ware' verhaal

Beelden vertellen verhalen

Toelichting:

- Zoals de leerlingen net gemerkt zullen hebben, tekent niet iedereen hetzelfde en is de interpretatie van beeld per mens verschillend. Licht eventueel zelf toe hoe je het beeld interpreteert. 

- Ook kan het beeld verschillende emoties oproepen: afschuw, angst, zenuwen, ongemak, verwarring maar ook boosheid of het is lachwekkend door het grote verschil in emoties van de mensen op het beeld. Alle emoties zijn goed en het vormen van die emoties gaat vanzelf (en meestal snel). 
Het gaat erom dat leerlingen beseffen dat zowel de interpretatie als de opgeroepen emoties sterk kunnen verschillen. 

Een klassengesprek zou kunnen gaan over eigen voorbeelden hierbij. 

- Beeld is niet zomaar 'waar'. Het kan bewerkt zijn, nagespeeld, met AI gegenereerd of de camerahoek, belichting of het gekozen frame heeft invloed. 

- Kennen leerlingen hier zelf voorbeelden van?

Bron beeld: https://www.buzzfeed.com/jonmichaelpoff/europe-tourist-attractions-instagram-vs-reality

Wanneer beeld niet het echte verhaal vertelt....

Toelichting:

Dit is een voorbeeld van het niet weergeven van het 'ware' beeld. Dit zal herkenbaar zijn, want het gebeurt vaak op social media. Influencers laten het perfecte plaatje zien. En dat is niet gek: dat doe je zelf ook wanneer je een foto zo neemt dat de achtergrond er mooier uitziet. (In dit geval wordt er dus geframed - dit is een van de manieren om beeld minder 'echt' of 'waar' te laten zijn.)

Bron beeld: https://www.buzzfeed.com/jonmichaelpoff/europe-tourist-attractions-instagram-vs-reality https://www.buzzfeed.com/jonmichaelpoff/europe-tourist-attractions-instagram-vs-reality

• Het lokaal wordt in tweeën gedeeld: grappig en over de grens
  
  
• Je krijgt 4 keer een beeld of fragment te zien.
  
  
• Kies een kant. Twijfel je? Dan kan je in het midden gaan staan.

• Geef je mening: waarom heb je die kant gekozen?

Wat vind jij grappig en wat gaat over jouw grens?

Toelichting:

Beelden worden dus verschillend geïnterpreteerd en ze roepen verschillende emoties op. 
Beeld kan je grappig vinden of het kan over je grens heen gaan.

Om dat te ervaren spelen de leerlingen het grenzenspel. 

Verdeel de klas in twee vakken: 'grappig' en 'over de grens'. 
In het midden moet er ook ruimte zijn voor wanneer de keuze moeilijk of neutraal is. 

Op de volgende slide volgt eerst een voorbeeld, zodat iedereen begrijpt wat de bedoeling is. Hierna volgen vier beelden (1 spotprent en 3 satirische fragmenten). Na het zien hiervan mogen de leerlingen een plek in het lokaal kiezen: vonden ze het grappig of gaat het over hun grens? 

Bespreek hierna de keuzes: begin (wanneer mogelijk) met de leerlingen in het midden en kies dan de uitersten. 
NB: Er is geen goed of fout! Elke keuze is goed, want de ervaring is persoonlijk (zoals we net ook zagen bij de tekenopdracht). 

Grens van de grap

Uit De Volkskrant: Jip van den Toorn

Toelichting:

De leerlingen bekijken de spotprent. 

Laat de leerlingen vervolgens naar het juiste vak lopen. Bespreek hun keuzes.

Help waar nodig met de betekenis/context.

* Verdieping: er is een verschil tussen de ervaring van deze spotprent (bijvoorbeeld grappig) en wat je vindt van de cancelcultuur (bijvoorbeeld over de grens). 

Klik hier: Mediafragment Klikbeet

Toelichting:

De leerlingen bekijken het fragment.

Laat de leerlingen vervolgens naar het juiste vak lopen. Bespreek hun keuzes.

Help waar nodig met de betekenis/context.

Grens van de grap

Uit De Morgen: Jip van den Toorn

Toelichting:

De leerlingen bekijken de spotprent.

Laat de leerlingen vervolgens naar het juiste vak lopen. Bespreek hun keuzes.

Help waar nodig met de betekenis/context.

* Verdieping: er is een verschil tussen de ervaring van deze spotprent (bijvoorbeeld grappig) en wat je vindt van de huidige situatie voor vrouwen (bijvoorbeeld over de grens). 

Klik hier: fragment Sluipschutters

Toelichting:

De leerlingen bekijken het fragment.

Laat de leerlingen vervolgens naar het juiste vak lopen. Bespreek hun keuzes.

Help waar nodig met de betekenis/context.

Schrijf voor jezelf het antwoord op:

1. Hoe belangrijk is het dat je mag zeggen wat je vindt?
   
   
2. Wat gebeurt er in een samenleving als je niet vrij bent om je mening te geven? 

Wat vind jij?

Toelichting:

Deze opdracht maken de leerlingen individueel (of naar eigen inzicht in duo's). 

Laat de antwoorden in duo's of groepjes bespreken en bespreek ze kort klassikaal:
Vraag 1 gaat over vrijheid van meningsuiting. Begeleidende vraag: bestaat er verschil tussen online en offline meningsuiting? 
Vraag 2 gaat over het belang van vrijheid van meningsuiting voor een democratie. Er zijn (veel) landen waarin dit geen recht is en waar maatregelen volgen. 

In zo'n land wordt bepaald wat mensen wel en niet mogen zeggen (en dus vinden). 
Vrijheid van meningsuiting is een belangrijk onderdeel van een democratie. Wanneer de politiek oplegt wat je wel en niet mag zeggen, kun je niet meer spreken van een democratie. 

Het gaat hier vooral om het besef bij de leerlingen dat het waardevol is dat wij zelf mogen bepalen wat er over onze grens gaat, ondanks het feit dat niet iedereen het eens is over waar de grens ligt.
En toch is het op persoonlijk niveau niet handig om zomaar alles te zeggen en delen online. 

We hebben het gehad over:

beelden: 

- hoe ze een verhaal vertellen en emoties oproepen

- dat het verhaal voor iedereen anders kan zijn

- dat beelden niet altijd het 'echte' verhaal vertellen

grenzen

- waar jouw grens ligt

- waarom vrijheid van meningsuiting belangrijk is

Afsluiting

Sluit de les af door kort langs de leerdoelen te gaan. 

Meer leren over grenzen en satire?

Volg de workshop 'Grens van de grap' bij Beeld & Geluid: https://www.beeldengeluid.nl/onderwijs/workshops/grens-van-de-grap

Meer media in je les?

Ga naar: https://www.beeldengeluid.nl/onderwijs/digitaal-lesmateriaal