9.1 Oorlog en crisis (2)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vooraf

Voor het einde van de timer, zorg je dat je klaar bent voor de les (dus niet pas als de timer voorbij is....)

Lessonup

• Gebruik je eigen naam (smiley/emoji mag)

• Gebruik elke keer dezelfde naam!

Rules!

• We respecteren elkaar en elkaars spullen; we laten elkaar uitspreken en behandelen elkaar met respect.
• Je komt goed voorbereid naar de les; materiaal goed voor elkaar, ingelezen, etc.
• Eten, drinken of naar het toilet doen we na de les
• De telefoon blijft in de tas, broekzak
• We gebruiken de laptop uitsluitend voor schooldoeleinden
  

Oorzaken

Aanleiding

Gevolg

Plaats de woorden op de juiste plaats

Militarisme

Imperialisme

Moord in Bosnië

Wraak gevoelens

Bondgenootschap

Eerste Wereldoorlog

Nationalisme

Het boek spreekt over een 'verstoord machtsevenwicht' in Europa.

Leg dit uit aan de hand van één van de oorzaken:
Militarisme, bondgenootschappen, Imperialisme, revanchisme, nationalisme

Er werd een 'Oostenrijk-Hongaarse' kroonprins vermoord in de hoofdstad van 'Bosnië' door een 'Servische' terrorist.

Leg uit waarom Servië boos was op Oostenrijk-Hongarije

Door de moord in Bosnië groeide een klein conflict uit tot een wereldoorlog. Door welke oorzaak kwam dit?

1. Militarisme
2. Bondgenootschappen
3. Modern imperialisme
4. Revanchisme (wraak)

Duitsland was het eerste land dat tot aanval over ging. Wat wilde zij bereiken met deze aanval?

1. Frankrijk uitschakelen zodat zij zich konden richten op Rusland
2. Oostenrijk-Hongarije steunen in de oorlog tegen Servië
3. Rusland uitschakelen zodat zij zich konden richten op Frankrijk
4. Een zo groot mogelijk Duits rijk stichten

Kort samengevat

• Aan het begin van de twintigste eeuw was men optimistisch over de komende eeuw (Belle epoque). Veel van de problemen van de 19e eeuw waren opgelost (sociale kwestie), industrialisatie maakte van alles mogelijk. Dit optimisme maakte al snel plaats voor ellende. 

• 5 oorzaken voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog:

1) Frans-Duitse oorlog 1870-1871 (wraak); Duitsland won deze oorlog en verenigde zich in het Duitse keizerrijk, hierbij namen zij een belangrijk industriegebied van Frankrijk in bezit. Frankrijk was vernederd en wilde wraak.

2) Modern imperialisme: Laatkomer Duitsland wilde ook koloniën, dit was noodzakelijk voor de industrie (grondstoffen).  Engeland zag het niet zitten dat Duitsland zich ging mengen in de strijdt om de koloniën, wat in Afrika tot spanning leidde.

3) Militarisme: Om koloniën te krijgen had Duitsland een sterke vloot nodig, Engeland zag hierin een bedreiging en schroefde zelf de productie van oorlogsschepen ook op. Er ontstond een wapenwedloop.

4)  Bondgenootschappen: Sinds 1881  hadden Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië een militair bondgenootschap. Frankrijk voelde zich hierdoor bedreigd en sloot zelf ook een militair bondgenootschap met Engeland en Rusland.

5) Nationalisme: Elk land was extreem trots op zijn eigen land, wat weer zorgde voor afschuw naar andere landen.

Korte samenvatting (2)

Context: Het Ottomaanse rijk is een veelvolkerenstaat dit wil zeggen veel verschillende volken leven in het Ottomaanse rijk. Aan het begin van de twintigste eeuw begon het Ottomaanse rijk af te brokkelen. Veel van deze volken zagen een kans om onafhankelijk te worden. Zo ook Bosnië (gesteund door Rusland, zij hadden belang bij een zwak Ottomaans rijk). Echter zodra Bosnië zich onafhankelijk verklaarde werden zij ingenomen door Oostenrijk-Hongarije. In Bosnië zelf woonden veel Servische mensen,  die liever bij Servië aansloten. Om de gemoederen te sussen, besluit de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije Bosnië te bezoeken.

Aanleiding: moord op de kroonprins Frans Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije.

Gevolg: Oostenrijk-Hongarije verklaard de oorlog aan Servië en door de bondgenootschappen ontaard dit in de Eerste Wereldoorlog.

Bekijk de afbeelding, met wat voor gevoel reizen deze mannen af op het slagveld?

1. Angst
2. Neutraal
3. Boos
4. Blijdschap

Verwachting

Uitkomst

Oorzaak: uitvinding van het machine geweer

Gevolg: loopgraven oorlog

33: 50 -  1:05:00

Keerpunt 1

• In 1917 breekt de Russische revolutie uit.

•  De tijdelijke regering wil dat het Russische leger verder vecht, de soldaten zien dit niet zitten (willen niet de oorlog van de Tsaar uitvechten).

• In 1918 trekt Rusland zich terug uit de oorlog.

• Duitsland kan zich nu volledig richten op het westfront.

Keerpunt 2

• Amerika doet niet actief mee met de oorlog stuurt wel wapens en munitie

• Duitsland kondigt een ongelimiteerde duikbotenoorlog (1915) aan. Alle vijandelijke schepen aanvallen.

•  7 mei 1915 valt Duitsland het passagiersschip de Lusitantia aan

• Volgens Duitsland een geheim wapentransport / volgens Amerika een doodnormaal passagiersschip.

• Amerika stuurt 1 miljoen soldaten naar het front

• op 11:11:11 op 11-11-1918 wordt de oorlog beëindigt
  

Wie is volgens de afbeelding schuldig aan de Eerste Wereldoorlog?

1. Rusland (Russia)
2. Duitsland (Germany)
3. Servië (Serbia)
4. Oostenrijk (Austria)

Wie is volgens de afbeelding het slachtoffer?

1. Rusland (Russia)
2. Duitsland (Germany)
3. Servië (Serbia)
4. De vrede in Europa

Vrede van Versailles 1918

1. Oostenrijk-Hongarije werd gesplitst
2. Duitsland moest land afstaan
   
3. Duitsland moest herstelbetalingen doen
   
4. Duitsland werd als enige schuldig bevonden
5. Duitsland mag geen groot leger meer.
6. Duitsland moet al haar kolonies afstaan
7. Duitsland wordt gedemilitariseerd; boten gezonken, tanks vernietigd, wapens vernietigd, etc.

• Alleen Amerika is terughoudend en wil Duitsland helpen doormiddel van een lening (Dawes plan)

• Oprichting volkenbond (voorloper VN); met als doel de de Europese vrede te bewaren. Rusland, Duitsland en Amerika werden geen lid.

Duitsland werd na de Eerste Wereldoorlog hard gestraft door middel van het Verdrag van Versailles.

Wat is géén bepaling uit dit verdrag?

1. Duitsland werd bestuurd als mandaatgebied (werd bestuurd door Amerika)
2. Duitsland moet leger verkleinen tot 100.000 man en mocht geen vloot en luchtmacht hebben
3. Duitsland moet herstelbetalingen doen aan de landen die hadden geleden
4. Duitsland moest land en koloniën afstaan.

02:10

Amerika is terughoudend bij de besprekingen van Versailles.

Waarom?

1. Ze zijn bang dat Duitsland uit is op wraak en weer een oorlog begint
2. Ze zijn bang dat Frankrijk te sterk wordt als Duitsland te hard wordt gestraft
3. Ze willen Europa juist weer sterk maken zodat er beter mee gehandeld kan worden
4. Ze hebben geen zin om zich langer met Europa te bemoeien

Na de Eerste Wereldoorlog ging het slecht met de economie in de Verenigde Staten van Amerika.

Wat was daarvan geen oorzaak?

1. De vraag naar oorlogsmaterieel viel weg
2. Er kwamen veel soldaten terug van het front
3. De Europese vraag naar Amerikaanse landbouwproducten viel weg
4. Het land was veel geld kwijt aan oorlogsleningen en het Dawesplan

De Weimar

•  Na de Eerste Wereldoorlog wordt Duitsland een democratische republiek.

• De partijen konden het zelden eens worden, waardoor ze de problemen in Duitsland niet konden oplossen: opstanden, herstelbetalingen, werkloosheid.

• Afspraak in het Verdrag van Versailles was: als Duitsland niet betaald, dan mag Frankrijk het Rijnland (belangrijk industriegebied) bezetten.

• Om aan de herstelbetalingen te voldoen, gaat Duitsland geld bij drukken. Dit leidt tot inflatie
  

Een bestuursvorm met gekozen partijen.

Via het Dawesplan leent Amerika geld aan Duitsland

Duitsland hersteld hiermee de economie en betaald de herstelbetalingen

Met dit geld kopen landen als Frankrijk en Engeland weer producten uit Amerika

De Amerikaanse economie groeit en gaat meer produceren

Om de problemen in Duitsland op te lossen bedenkt Amerika het 'Dawesplan'.

Wat is het Dawesplan?

1. Amerika leent geld uit aan Duitsland zodat zij de economie kunnen herstellen en de herstelbetalingen konden doen.
2. Amerika schaft de herstelbetalingen af zodat Duitsland zich kan richten op de eigen economie.
3. Amerika sluit een handelsverdrag met Duitsland waarbij Duitsland goedkoop wapens van Amerika kan kopen.
4. Amerika bedenkt een geheim aanvalsplan om Duitsland te kunnen bezetten.

Het Dawesplan had indirect ook een voordeel voor Amerika. Wat was dit voordeel?

1. Amerika kan zo invloed uitoefenen op de Duitse politiek
2. Zo kon Amerika producten verkopen aan de landen die de herstelbetalingen ontvingen.
3. Amerika kon zijn wapens aan Duitsland verkopen omdat de economie daar herstelde
4. De werkloosheid in Amerika nam hierdoor af omdat de mensen in Duitsland aan het werk konden.

Roaring twenties

•  Door eerste wereldoorlog kon Amerika flink verdienen aan de export van: voedsel, grondstoffen, industrieproducten.

• Toch vijf zwakheden:

1) Overproductie: boeren/fabrieken produceerden te veel dat ze de overschotten niet meer kwijt konden.

2) Protectionisme: Amerikanen beschermen hun eigen markt tegen buitenlandse producten. Europa doet dit dan ook.

3) Inkomensongelijkheid: Kleine groep rijken werd rijker, terwijl de welvaart bij de armen minder hard steeg. Toch werd de laatste groep aangemoedigd om spullen te kopen met geleend geld 'live now, pay later'.

4) Aandelen: Banken lenen geld uit zodat mensen aandelen kunnen kopen.

5) Geen controle: Banken worden niet gecontroleerd.

De Amerikaanse groeide aan het begin van de jaren 20 enorm.

Welke factoren droegen daar aan bij?

1. De (vele) oorlogsfabrieken gingen nu andere producten maken
2. Veel mensen gingen in de steden wonen en werken
3. De bevolking nam toe door sterke immigratie
4. In Amerika werden grote hoeveelheden olie gevonden

Iedereen profiteerde van de toenemende economie. Op welke manier kon iedereen hiervan mee profiteren?

1. De lonen waren enorm hoog waardoor iedereen spullen kon kopen
2. Iedereen kon vrij gemakkelijk geld lenen om spullen te kopen
3. De overheid gaf de bevolking grote hoeveelheden gratis geld
4. De Amerikanen hadden tijdens de oorlogsjaren veel geld gespaard.

01:29

Op 'zwarte donderdag' (beurskrach) stortte de beurs in Amerika in, aandelen waren niets meer waard.

Wat waren de oorzaken voor de beurskrach?

1918: Eerste Wereld oorlog voorbij; de economie groeit.

Automatisering (lopende band); lonen gaan omhoog, en kosten omlaag. Men koopt meer producten waardoor de economie verder groeit.

Amerikanen willen profiteren van de markt en kopen aandelen (vaak met geleend geld)

De economie groeit door; innovatie zorgen ervoor dat de productie verder groeit. Iedereen koopt spullen aan de lopende band. Iedereen koopt zo snel spullen dat ze niet zo snel nieuwe spullen nodig hebben, desondanks groeit de markt verder; de markt raakt verzadigd.

De economie groeit uit verhouding met de rest van de wereld. Export neemt af en de twijfel begint toe te slaan bij beurshandelaren.

24 oktober 1929; bij de opening van de markt verkoopt men massaal aandelen. De Beurskrach, de waarde van aandelen kelderen.

Mensen verliezen binnen aanzienlijke tijd veel geld (soms zelfs huizen). Dat ze hun leningen niet terug kunnen betalen. Amerika beland in een enorme economische crisis.

In Amerika

• Liberale idee van vrij economie wordt losgelaten. 

• Econoom John Keynes stelt:

1)  Als de economie heel goed draait (hoogconjuctuur), economie afremmen door meer belasting te heffen (creëren van een financiële buffer). Dit als een soort spaarpotje gebruiken in mindere tijden.

• New deal

1) Werkloosheid en armoede aangepakt door grote projecten: stuwdammen aanleggen .

2) Meer controle op banken

3) Minimumlonen en maximum werktijden ingesteld.

Om de crisis op te lossen kwam de Amerikaanse president Roosevelt met de New Deal.

Wat is geen bepaling uit de 'New Deal'

1. De wapenproductie opstarten omdat Hitler aan de macht was gekomen.
2. Banken onder toezicht van de overheid stellen.
3. Grote werkgelegenheidsprojecten opstarten.
4. Geld lenen aan boeren, om de agrarische sector te herstellen.

Welke gebeurtenis heeft uiteindelijk ervoor gezorgd dat de crisis van de jaren 30 voorbij ging?

1. Het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog
2. Het uitbreken van de Russische revolutie
3. De oprichting van de Europese Unie
4. De ontdekking van olievelden door de Rothschild familie