V4, P2, sprint 3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Waar gaan jullie in de deze les mee verder/aan de slag? 

2. Ligt het team op schema? Waarom wel/niet? 

3. Zijn er problemen/ dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

4. Werk het logboek bij. 

5. Vul de REVIEW in in je logboek (met je team)

6. Begin aan je taak. 

Geschiedenis klas 4 

C2: Grieken en Romeinen

Voorbereiding:

In de les: 

- binnen = beginnen: standup

- 

- Tekst & uitleg: Verspreiding christendom & Islam

- Zelfstandig werken: sprintplanning sprint 3

- afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Wat ga je leren? 

2

Aan de slag: Releaseplanning (& PO).

1. Bekijk de Releaseplanning en de studiewijzer op SOMtoday en in je logboek

2. (Bekijk de Praktische opdracht op SOMtoday)

3. Bespreek samen de leerdoelen en de taken van sprint 2

4. Zorg dat iedereen in de groep een beeld krijgt bij wat we de komende periode gaan doen. 

5. Maak met je team een sprintplanning voor sprint 2 (en verder) op op het scrumbord. 

6. Stel vragen als het niet duidelijk is. 

Praktische Opdracht

Kerstening

• Kerstening vindt plaats door dwang én overtuiging
• Om overstap te vergemakkelijken blijven heidense rituele intact (kerstfeest)
• Missionarissen verspreiden christendom
• Voorbeelden: Willibrord en Bonifatius
• 754: Bonifatius vermoord bij Dokkum
• Succesvolle kerstening Europa dankzij steun Frankische koningen

Kerstening van Noord-Oost Europa

1. 450. Christelijk geloof verspreid zich naar Ierland. 
2. 476.  Val van Rome. Door invallen van de Germanen verdwijnt het christelijk geloof uit Brittannië. 
3. 496. Clovis bekeerd zich tot het Christendom en laat zich dopen.
4. 600. Christendom keert terug in Brittannië. 
5. 690. Kerstening van de Friezen begint onderleiding van Willilbrord. 
6. 754. Bonifatius wordt bij Dokkum vermoord door de Friezen. 
7. 1000. Bijna heel Europa is christelijk geworden. 

Chronologie & Tijd

- Wat is tijd? 

- Welke rol speelt tijd bij geschiedenis?

- Hoe gaan we om met tijd? 

Relativiteit

- Newton: tijd en ruimte (en deeltjes) los van elkaar - mechanisch.  

- Einstein: Ruimte en tijd met elkaar verweven (Ruimtetijd) 

- Materie en zwaartekracht? 

- Science fiction?

- Is tijd een lineair proces? 

tijdvakken

Uitleg

Dit is niet de tijdbalk van de geschiedenis. Waarom niet?

Maar het verteld wel iets over het menselijke verhaal. Wat valt op aan de indeling?

Waar begint de geschiedenis dan?

Anachronisme & Presentisme

Anachronisme = (ana - chronos; tegen de tijd) 

Een gebeurtenis uit de geschiedenis beoordelen volgens maatstaven van een andere tijd

Presentisme = (present = heden)

Een gebeurtenis uit de geschiedenis beoordelen volgens onze huidige maatstaven

Standplaatsgebondenheid = 

Ieder mens is gebonden aan diens tijd en in zekere zin ook de omstandigheden van die tijd

Werken aan de sprintplanning: 

Gebruik de checkvragen om de stof te herhalen. 

Ruimte voor vragen en uitleg

Afsluiting

Bekijk jullie scrumbord: 

1. Waar gaan jullie in de volgende les mee verder/aan de slag? 

2. Doe je scrumbord en de documenten in  het mapje en lever deze in bij de docent. 

Geschiedenis klas 4 

Tijdvak 1: Jagers & Boeren

In de les: 

- Binnen = Beginnen

- uitleg & aantekening: De kerstening van Europa en de verspreiding van de Islam. 

- Zelfstandig werken 

- Bespreking & nakijken

- Afsluiting

Wat ga je leren? 

- Hoe het christendom zich verspreidde over Europa in de vroege middeleeuwen. 

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Waar gaan jullie in de deze les mee verder/aan de slag? 

2. Ligt het team op schema? Waarom wel/niet? 

3. Zijn er problemen/ dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

4. Werk het logboek bij. 

5. Vul de REVIEW in in je logboek (met je team)

6. Begin aan je taak. 

Aan de slag: Releaseplanning (& PO).

1. Bekijk de Releaseplanning en de studiewijzer op SOMtoday en in je logboek

2. (Bekijk de Praktische opdracht op SOMtoday)

3. Bespreek samen de leerdoelen en de taken van sprint 2

4. Zorg dat iedereen in de groep een beeld krijgt bij wat we de komende periode gaan doen. 

5. Maak met je team een sprintplanning voor sprint 2 (en verder) op op het scrumbord. 

6. Stel vragen als het niet duidelijk is. 

Praktische Opdracht

Kerstening

• Kerstening vindt plaats door dwang én overtuiging
• Om overstap te vergemakkelijken blijven heidense rituele intact (kerstfeest)
• Missionarissen verspreiden christendom
• Voorbeelden: Willibrord en Bonifatius
• 754: Bonifatius vermoord bij Dokkum
• Succesvolle kerstening Europa dankzij steun Frankische koningen

Kerstening van Noord-Oost Europa

1. 450. Christelijk geloof verspreid zich naar Ierland. 
2. 476.  Val van Rome. Door invallen van de Germanen verdwijnt het christelijk geloof uit Brittannië. 
3. 496. Clovis bekeerd zich tot het Christendom en laat zich dopen.
4. 600. Christendom keert terug in Brittannië. 
5. 690. Kerstening van de Friezen begint onderleiding van Willilbrord. 
6. 754. Bonifatius wordt bij Dokkum vermoord door de Friezen. 
7. 1000. Bijna heel Europa is christelijk geworden. 

Christendom & Islam

Verschillen en overeenkomsten. Wat weet je? 

Vijf zuilen van de islam

geloofsbelijdenis (sjahada)

الشهادة

rituele gebeden (salat)

الصّلاة

geven aan armen (zakat)

زكاة

ramadan

(saum)

رمضان

pelgrimstocht 

(hadj)

الحجّ

Profeten

• Profeet is een boodschapper van God.
• Volgens Islam zijn Mozes en Jezus ook profeten, maar Mohammed is de hoogste en laatste profeet.
  

Uitleg

632 - dood van de profeet

Mohammed had alle Arabische stammen 

verenigd onder de islam. 

Daarna --> veroveringen. 

711 - 732 verovering van het Iberisch Schiereiland

732 - Slag bij Poitiers; Karel Martel 

stopte de islamitische opmars

Veel gebied veroverd door de moslims

Splitsing in de islam

661

• Als Mohammed in 632 sterft is er onduidelijkheid: wie gaat hem opvolgen?
  
• Volgens Soennieten: de meest bekwame volgeling
• Volgens Sjiieten: directe familie van Mohammed
• Ongeveer 90% van de moslims is soennitisch

Werken aan de sprintplanning: 

Gebruik de checkvragen om de stof te herhalen. 

Ruimte voor vragen en uitleg

Afsluiting

Bekijk jullie scrumbord: 

1. Waar gaan jullie in de volgende les mee verder/aan de slag? 

2. Doe je scrumbord en de documenten in  het mapje en lever deze in bij de docent. 

Geschiedenis klas 4 

C2: Grieken en Romeinen

Voorbereiding:

In de les: 

- binnen = beginnen: standup

- Tekst & uitleg: Ontstaan & verspreiding Islam

 - Zelfstandig werken: sprintplanning sprint 3

- afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Wat ga je leren? 

2

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Waar gaan jullie in de deze les mee verder/aan de slag? 

2. Ligt het team op schema? Waarom wel/niet? 

3. Zijn er problemen/ dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

4. Werk het logboek bij. 

5. Begin aan je taak. 

Aan de slag: Releaseplanning (& PO).

1. Bekijk de Releaseplanning en de studiewijzer op SOMtoday en in je logboek

2. (Bekijk de Praktische opdracht op SOMtoday)

3. Bespreek samen de leerdoelen en de taken van sprint 2

4. Zorg dat iedereen in de groep een beeld krijgt bij wat we de komende periode gaan doen. 

5. Maak met je team een sprintplanning voor sprint 2 (en verder) op op het scrumbord. 

6. Stel vragen als het niet duidelijk is. 

Praktische Opdracht

Werken aan de sprintplanning: 

Gebruik de checkvragen om de stof te herhalen. 

Ruimte voor vragen en uitleg

Afsluiting

Bekijk jullie scrumbord: 

1. Waar gaan jullie in de volgende les mee verder/aan de slag? 

2. Doe je scrumbord en de documenten in  het mapje en lever deze in bij de docent. 

Geschiedenis klas 4 

C2: Grieken en Romeinen

Voorbereiding:

In de les: 

- binnen = beginnen: standup

- Tekst & uitleg: Hofstelsel & Horigheid

-  Zelfstandig werken: sprintplanning sprint 3

- afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Wat ga je leren? 

2

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Waar gaan jullie in de deze les mee verder/aan de slag? 

2. Ligt het team op schema? Waarom wel/niet? 

3. Zijn er problemen/ dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

4. Werk het logboek bij. 

5. Vul de REVIEW in in je logboek (met je team)

6. Begin aan je taak. 

Aan de slag: Releaseplanning (& PO).

1. Bekijk de Releaseplanning en de studiewijzer op SOMtoday en in je logboek

2. (Bekijk de Praktische opdracht op SOMtoday)

3. Bespreek samen de leerdoelen en de taken van sprint 2

4. Zorg dat iedereen in de groep een beeld krijgt bij wat we de komende periode gaan doen. 

5. Maak met je team een sprintplanning voor sprint 2 (en verder) op op het scrumbord. 

6. Stel vragen als het niet duidelijk is. 

Praktische Opdracht

Werken aan de sprintplanning: 

Gebruik de checkvragen om de stof te herhalen. 

Ruimte voor vragen en uitleg

Afsluiting

Bekijk jullie scrumbord: 

1. Waar gaan jullie in de volgende les mee verder/aan de slag? 

2. Doe je scrumbord en de documenten in  het mapje en lever deze in bij de docent. 

Geschiedenis klas 4 

C2: Grieken en Romeinen

Voorbereiding:

In de les: 

- binnen = beginnen: standup

- Tekst & uitleg: Leenstelsel & Feodaliteit

-  Zelfstandig werken: sprintplanning sprint 3

- afsluiting

Huiswerk volgende les: 

Wat ga je leren? 

2

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Waar gaan jullie in de deze les mee verder/aan de slag? 

2. Ligt het team op schema? Waarom wel/niet? 

3. Zijn er problemen/ dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

4. Werk het logboek bij. 

5. Vul de REVIEW in in je logboek (met je team)

6. Begin aan je taak. 

Aan de slag: Releaseplanning (& PO).

1. Bekijk de Releaseplanning en de studiewijzer op SOMtoday en in je logboek

2. (Bekijk de Praktische opdracht op SOMtoday)

3. Bespreek samen de leerdoelen en de taken van sprint 2

4. Zorg dat iedereen in de groep een beeld krijgt bij wat we de komende periode gaan doen. 

5. Maak met je team een sprintplanning voor sprint 2 (en verder) op op het scrumbord. 

6. Stel vragen als het niet duidelijk is. 

Praktische Opdracht

Werken aan de sprintplanning: 

Gebruik de checkvragen om de stof te herhalen. 

Ruimte voor vragen en uitleg

Afsluiting

Bekijk jullie scrumbord: 

1. Waar gaan jullie in de volgende les mee verder/aan de slag? 

2. Doe je scrumbord en de documenten in  het mapje en lever deze in bij de docent. 

Binnen = Beginnen - Stand-up

Bekijk jullie scrumbord (als team): 

1. Waar gaan jullie in de deze les mee verder/aan de slag? 

2. Ligt het team op schema? Waarom wel/niet? 

3. Zijn er problemen/ dingen waar je hulp bij nodig hebt? Wie kan je daarbij helpen? 

4. Werk het logboek bij. 

5. Begin aan je taak. 

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Binnen = Beginnen

1. Ga rustig zitten  

2. boeken en schrift op tafel, pen in de aanslag

3. Maak de onderstaande opdracht in je schrift: 

Bekijk deze video: 

- Welke rol speelden kloosters in de verspreiding van het christendom? 

- Welke rol speelden koningen en vorsten bij de verspreiding van het christendom?

- Wat zijn relikwieën of relieken?

- Wie waren Bonifatius, Ludger en Wilibrord? 

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Binnen = Beginnen

1. Ga rustig zitten  

2. boeken en schrift op tafel, pen in de aanslag

3. Maak de onderstaande opdrachten in je schrift: 

8 in 10 

1. Geef een politieke en een economische oorzaak voor het ontstaan van zelfvoorzienende gemeenschappen in de Vroege Middeleeuwen. 

2. Wat was het eerste Germaanse volk dat zich tot het christendom bekeerde. 

3. Noem een onbedoeld gevolg van het Romeinse streven om de Germaanse stammen in te schakelen bij de grensverdediging

4. Beschrijf waarom in een monotheïstische godsdienst vragen van goed en kwaad een grote rol spelen. 

5. Beschrijf wat de Romeinen bedoelden met 'republiek'. 

6. Veel dingen die door de Grieken zijn bedacht, worden klassiek genoemd. Leg uit wat daarmee bedoeld wordt. 

7. Leg uit dat het Griekse denken over politiek en wetenschap bij elkaar pasten. 

8. Welk verband was er in de prehistorie tussen hogere landbouwopbrengsten en het ontstaan van stedelijke beschavingen. 

Geschiedenis klas 4 

C3: Monniken en Ridders

Voorbereiding:

nvt. 

In de les: 

- binnen = beginnen: hofstelsel en horigheid

-

- uitleg verschil hof- en leenstelsel. 

- afsluiting: 

Huiswerk volgende les: 

Wat ga je leren? 

- Waarom het hofstelsel en horigheid in het Europa van de middeleeuwen centraal kwam te staan. 

1

Verschil hofstelsel en leenstelsel (feodaliteit)

Beide stelsels bestaan tegelijkertijd maar hebben een andere functie

- Sociaal economisch (middelen van bestaan - hoe overleef je?)

- Mensen zoeken bescherming bij lokale heren (lage adel) en regelen zo hun bestaanszekerheid

- horigen, heren, herendiensten, heerlijke rechten. 

- Politiek (wie heeft de macht en op welke manier?)

- Koning probeert controle te krijgen over zijn land door mensen vazal te maken en land uit te lenen. De koning blijft altijd boven alle andere adel staan.

- Trouw, ridders, adel, leenmannen, achterleenmannen. 

!!!

!!!

!!!

!!!

!!!

!!!

!!!

- De eerste christelijke keizer

Pontus Milvius

Aan de slag: Releaseplanning (& PO).

1. Bekijk de Releaseplanning en de studiewijzer op SOMtoday en in je logboek

2. (Bekijk de Praktische opdracht op SOMtoday)

3. Bespreek samen de leerdoelen en de taken van sprint 2

4. Zorg dat iedereen in de groep een beeld krijgt bij wat we de komende periode gaan doen. 

5. Maak met je team een sprintplanning voor sprint 2 (en verder) op op het scrumbord. 

6. Stel vragen als het niet duidelijk is. 

Praktische Opdracht

Werken aan de sprintplanning: 

Gebruik de checkvragen om de stof te herhalen. 

Ruimte voor vragen en uitleg

Afsluiting

Bekijk jullie scrumbord: 

1. Waar gaan jullie in de volgende les mee verder/aan de slag? 

2. Doe je scrumbord en de documenten in  het mapje en lever deze in bij de docent. 

Wat ga je doen? 

Studiewijzer

Voorbereiding:

Lezen C3 (blz. 59 t/m 61 HB)

Leren begrippen 43 t/m 66 (begrippenlijst)

Inleveren praktische opdracht 1 (definitief)

Verwerking:

Opdr. 1 t/m 4, 5 t/m 10, 11 t/m 13, 14 t/m 16 (blz. 40-41 WB)

Verdieping:

Opdr. 1 t/m 12 (blz. 41-42 WB)

Afsluiting

welke persoon hoort er niet bij? Leg je antwoord uit. 

Julius Caesar.        Jezus Christus.     Constantijn de Grote          

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Einde van de les

1. Ruim rustig je spullen op (kijk ook onder je tafel).

2. Schuif je stoel aan. 

3. Verlaat rustig het lokaal. 

Huiswerk volgende les:

Wat heb je geleerd? 

- Hoe het christendom zich verspreidde over Europa in de vroege middeleeuwen. 

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Binnen = Beginnen

1. Ga rustig zitten  

2. boeken en schrift op tafel, pen in de aanslag

3. Maak de onderstaande opdracht in je schrift: 

Middeleeuwen, oudheid of prehistorie? 

!!!

!!!

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Einde van de les

1. Ruim rustig je spullen op (kijk ook onder je tafel).

2. Schuif je stoel aan. 

3. Verlaat rustig het lokaal. 

Huiswerk volgende les:

Wat heb je geleerd? 

- Waarom het hofstelsel en horigheid in het Europa van de middeleeuwen centraal kwam te staan. 

Geschiedenis klas 4 

C3: Monniken en Ridders

Voorbereiding:

nvt. 

In de les: 

- binnen = beginnen: hofstelsel en horigheid

- opdrachten maken + bespreken

- uitleg verschil hof- en leenstelsel. 

- afsluiting: 

Huiswerk volgende les: 

Wat ga je leren? 

- Hoe de feodale verhoudingen in de middeleeuwen werkten

- Waarom feodaliteit tot een versnippering van de macht leidde. 

1

- Bekijk de video

- Welke waarden staan er centraal in de verhouding tussen Catelyn Stark en de mannen in de herberg?

het gelaagde machts-, bestuurs- en samenlevingssysteem gebaseerd op een leenstelsel, dat zich in grote delen van Europa ontwikkelde na de Val van het West-Romeinse Rijk (circa 500

Wat ga je doen? 

Studiewijzer

Voorbereiding:

Lezen C3 (blz. 59 t/m 61 HB)

Leren begrippen 43 t/m 66 (begrippenlijst)

Inleveren praktische opdracht 1 (definitief)

Verwerking:

Opdr. 1 t/m 4, 5 t/m 10, 11 t/m 13, 14 t/m 16 (blz. 40-41 WB)

Verdieping:

Opdr. 1 t/m 12 (blz. 41-42 WB)

4 . Aan de slag:

-Ga naar  63 in je hb 

- Lees de tekst

- Maak opdracht 1 

- Lees de theorie op blz. 64 & 65

- Maak opdracht 2 t/m 4

Einde van de les

1. Ruim rustig je spullen op (kijk ook onder je tafel).

2. Schuif je stoel aan. 

3. Verlaat rustig het lokaal. 

Huiswerk volgende les:

Wat heb je geleerd? 

- Hoe de feodale verhoudingen in de middeleeuwen werkten

- Waarom feodaliteit tot een versnippering van de macht leidde. 

Bespreken opdrachten

HB: blz. 59 lezen  

WB: blz. 39, opdracht 1 t/m 4 maken