GYM 3 - DON 15-5 Middeleeuwen par. 3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom!

Planning

• Middeleeuwen: ridderromans
• Aan de slag!
• Huiswerk & Taalvout

Lesdoel

• Je kunt uitleggen welke twee soorten ridderromans er zijn en welke kenmerken hierbij horen.

• Je kunt uitleggen wat het begrip 'hoofsheid' betekent.

de taal

Het Latijn is in de middeleeuwen niet langer de spreektaal. Wel is het de taal van de kerk en van de geleerden. Het blijft ook lange tijd de enige taal waarin werd geschreven.

Pas vanaf 800 doken er verhalen op schrift op in de volkstaal en in Nederland moesten we wachten tot 1100. Onze volkstaal heet "Diets" en klonk ongeveer zo.

Drie literaire haarden (tot in de zestiende eeuw):

Er ontstaat meer en meer een schrijfcultuur en de hoven en steden kregen behoefte aan geschoold personeel dat kon lezen en schrijven. Dan ontstaan er dus drie literaire haarden:

1. In de kloosters (geestelijkheid)
2. Aan het hof (adel)
3. In de stad (burgerij)

HOOFSE LITERATUUR

Welke kenmerken en normen & waarden komen er terug in de literatuur aan het hof?

Het lied in de middeleeuwen

Ridderromans

• Karelromans
• Arthurromans

Roman betekent 'verhaal

in het Romaans' (toen de 

volkstaal in Frankrijk).

Karel de Grote

• Karel de Grote (748-814)
• Populair genre
• Thema is eerst de strijd tegen de heidenen, later wordt het thema de ontrouw aan de leenheer.
• Ridders zijn ruw en wreed (altijd vechten).
• Vrouwen spelen ondergeschikte rol.
• Soms sprookjeselementen.

Karelromans

Karel de Grote

• Karel ende Elegast
• Roelandslied

'Een razende roeland'

Iemand die nogal wild en onbehouwen is of iemand die wild tekeergaat.

Karelromans

Karel de Grote

• Koning Arthur (en de ridders van de ronde tafel).
• Queeste, bijvoorbeeld naar de heilige graal (geen oorlog).
  
• Thema is liefde, vrouw in nood.
  
• Ridders zijn moedig en slim.
• Vrouwen worden vereerd (hoofsheid).
• Meer sprookjeselementen.

Arthurromans / hoofse ridderromans

hoofsheid

Hoofsheid

• Belangrijk ideaal
• Verspreid via literatuur
• Beschaafde omgangsvormen
• Respect en beheersing van driften.
• Hoofse liefde (een ridder is hartstochtelijk verliefd op een - onbereikbare - vrouw).

Aan de slag!

Maak paragraaf 3.

Je mag bij de opdracht op p. 10 kiezen voor de originele opdracht uit het boekje, of voor de ChatGPT-versie (zie bijlage in SOM).

Kenmerken
Karelromans

Kenmerken
Arthurromans

Huiswerk & Taalvout

Zorg ervoor dat je woensdag t/m p. 9 afhebt.

Donderdag moet de opdracht van p. 10 ook af zijn.

GEESTELIJKE LITERATUUR

Symboliek

• getallen
• namen
• kleuren
• dieren

In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:

• de geestelijkheid
• de adel
• de boeren
• pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)

Symboliek - getallen

• twee (waarschuwing voor gevaar / goed en kwaad)
• drie (heilig getal / Vader, Zoon en Heilige Geest / drie keer dezelfde boodschap/opdracht kwam van God)
• vijf (verwijzing naar Maria, haar naam bestaat uit vijf letters)
• zeven (heilig getal / God schiep de wereld in zeven dagen)

In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:

• de geestelijkheid
• de adel
• de boeren
• pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)

Maria

• Mariaverering
• Vaak afgebeeld in blauw en wit
• Maagdelijkheid, reinheid, vroomheid en waarheid

In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:

• de geestelijkheid
• de adel
• de boeren
• pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)

Dierenepiek

• Dierenfabels: korte verhalen met een duidelijke moraal
• Dieren in de verhalen gedragen zich als mensen
• Vaak satire: via dieren wordt de menselijke maatschappij belachelijk gemaakt, zoals in 'Van den Vos Reynaerde'.

anonieme schrijvers

Veel religieuze literatuur

Twee belangrijke genres:

1. Marialegenden
2. Heiligenlevens

anonieme schrijvers

Marialegenden

Beroemdste voorbeeld:

• Beatrijs (eind 13e eeuw)
• Beatrijs is non, maar gaat er met haar jeugdliefde vandoor. Ze krijgen twee kinderen maar na zeven jaar verlaat de man haar. Beatrijs houdt zich zeven jaar in leven met prostitutie, maar keert dan naar het klooster terug. Daar vindt een mirakel plaats...