Les 4. Deugdethiek: Het goede leven

• Godsdienst
• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 3,4

Deugd

ethiek

Deugdethiek

De deugdethiek is een ethische benadering die de nadruk legt op de ontwikkeling van deugden of karaktereigenschappen als basis voor moreel handelen. In plaats van te focussen op specifieke handelingen of de gevolgen ervan, richt de deugdethiek zich op de persoonlijke eigenschappen en karaktertrekken die iemand tot een goed persoon maken.

Centraal in de deugdethiek staat het idee dat het nastreven en cultiveren van deugden zoals eerlijkheid, moed, rechtvaardigheid, mededogen en zelfbeheersing leiden tot een moreel goed leven. Het gaat niet alleen om wat we doen, maar vooral ook om wie we zijn.

De deugdethiek heeft zijn oorsprong in de filosofie van de oude Griekse denkers zoals Aristoteles, die geloofde dat het doel van het leven lag in het bereiken van eudaimonia, oftewel floreren of het goede leven. Dit werd volgens hem bereikt door het ontwikkelen van deugden en het nastreven van een leven in overeenstemming met de rede.

Kant vindt dat je iets moet doen als..

Je hebt beloofd om je vriend te helpen verhuizen op zaterdag. Op vrijdagavond nodigt een andere vriend je uit voor een feest waar je heel erg graag naar toe wilt. Wat zou een deontoloog hoogstwaarschijnlijk doen?

1. Afzeggen voor het verhuizen en naar het feest gaan.
2. Een compromis zoeken door een deel van de verhuizing te doen en daarna naar het feest te gaan.
3. De belofte aan de vriend nakomen en hem helpen verhuizen.
4. De situatie analyseren en dan beslissen wat het beste is voor jouw eigen belangen.

Utilisme

Plichtethiek

Verschillende vormen van plezier.

Polen

Gevolgenethiek

Emanuel Kant

De grondlegger is Bentham

Autonomie is erg belangrijk in deze stroming.

Geluk voor de meerderheid.

Universeel (geldt voor iedereen en altijd)

Het lezen van boeken is een (hoge) vorm van plezier.

Leerdoelen

• Je weet wie de grondlegger van de deugdethiek is.
• Je bent instaat om de inhoud van de deugdethiek te benoemen en uit te leggen.
• Daarnaast kun je duidelijk uitleggen wat je zelf van deze stroming vindt en waarom.

Wat vind jij goede karaktereigenschappen?

Goede

Ontstaansgeschiedenis

Hij  geloofde dat een goed leven alleen mogelijk is als je karakter  ontwikkelt en  goede deugden ontwikkelt.

Aristoteles (384 – 322 v. Chr.)

Een 2.0 versie van jezelf worden.

Aristoteles, een van de meest invloedrijke filosofen in de westerse geschiedenis, was inderdaad een leerling van Plato. Hij werd geboren in 384 v.Chr. in Stagira, een stad in het noorden van Griekenland, en kwam op 17-jarige leeftijd naar Athene om te studeren aan Plato's Academie.

Onder Plato's begeleiding studeerde Aristoteles daar ongeveer twintig jaar lang, tot Plato's dood in 347 v.Chr. Tijdens zijn tijd bij Plato ontwikkelde Aristoteles zijn filosofische vaardigheden en ideeën, maar ondanks zijn waardering voor Plato's leringen, begon hij ook verschillen in zienswijze te ontwikkelen.

Een van de meest opvallende verschillen tussen de twee filosofen is hun benadering van de werkelijkheid. Waar Plato geloofde in de realiteit van een ideale wereld van vormen, stelde Aristoteles dat kennis wordt verworven door middel van waarneming en ervaring van de fysieke wereld.

Na Plato's dood verliet Aristoteles Athene en verbleef hij enkele jaren in verschillende delen van Griekenland voordat hij in 343 v.Chr. naar Macedonië werd geroepen om de privéleraar te worden van Alexander de Grote, die toen nog een jonge prins was.

Aristoteles bleef later een onafhankelijke denker en vestigde zijn eigen school, de Lyceum, in Athene. Zijn werk heeft een blijvende invloed gehad op de filosofie, wetenschap en andere disciplines, en hij wordt vaak beschouwd als een van de grootste denkers in de westerse traditie. De term 'homo universalis', of 'universele mens', verwijst naar een ideaal van een individu dat zichzelf op alle gebieden van kennis, kunst en vaardigheden heeft ontwikkeld.

Karaktervorming

Deugdethiek richt zich op het ontwikkelen van goede karaktereigenschappen

De vorige ethische stromingen kijken houden zich bezig met acties of regels.

Deugdethiek kijkt naar wie we als persoon zijn en hoe we ons karakter kunnen verbeteren.

De deugdethiek is een ethische benadering die zich richt op de ontwikkeling van deugden of goede karaktereigenschappen als basis voor moreel handelen. In plaats van te focussen op specifieke handelingen of de gevolgen ervan, richt de deugdethiek zich op het streven naar een goed en deugdzaam karakter.

Het doel van de deugdethiek is het bereiken van eudaimonia, wat Grieks is voor 'floreren' of 'het goede leven'. Dit wordt bereikt door het cultiveren van deugden zoals moed, rechtvaardigheid, matigheid en wijsheid. Deugdzaamheid wordt gezien als een weg naar geluk en vervulling, zowel voor het individu als voor de samenleving als geheel.

Het uiteindelijke doel van de deugdethiek is niet alleen om goede handelingen te verrichten, maar ook om een goed mens te worden. Dit impliceert het ontwikkelen van karaktereigenschappen die leiden tot een harmonieus en deugdzaam leven, zowel in persoonlijke als in sociale contexten. De deugdethiek benadrukt het belang van het cultiveren van deugden als een levenslange praktijk, waarbij individuen streven naar voortdurende groei en ontwikkeling als morele wezens.

Ontwikkeling van deugden (bij jezelf).

Deugden 

Een goed mens bezit  deugden (kwaliteiten) 

Voorbeelden van deugdzaam gedrag zijn eerlijkheid, doorzettingsvermogen,  zelfbeheersing, moed, rechtvaardigheid, matigheid en wijsheid.

De deugdethiek kan worden beschouwd als een van de oudste vormen van ethiek. Het concept van deugden en morele karaktereigenschappen is al te vinden in oude teksten en filosofische tradities. De deugdethiek werd bijvoorbeeld ontwikkeld door oude Griekse filosofen zoals Plato en Aristoteles, die de nadruk legden op het belang van deugdzame karaktereigenschappen zoals moed, rechtvaardigheid, matigheid en wijsheid.

De deugdethiek is nauw verbonden met de ethische overwegingen van vroege samenlevingen en culturen, omdat het zich richt op het cultiveren van deugden als basis voor moreel handelen. In veel oude culturen werden deugden beschouwd als essentiële kwaliteiten voor een goed en deugdzaam leven, en ze werden vaak verbonden met religieuze en sociale normen die het gedrag van individuen in de samenleving reguleerden.

Daarom kunnen we stellen dat de deugdethiek een belangrijke rol heeft gespeeld in de vorming van ethische overwegingen in de vroege geschiedenis van de mensheid en dat het een van de oudste vormen van ethiek is die we kunnen identificeren.

Welke deugd vind jij belangrijk en waarom?

Vriendelijkheid is een deugd.

Waarom is vriendelijkheid belangrijk?

Vriendelijkheid als Deugd: Waarom het Belangrijk is

Wat is vriendelijkheid?

Vriendelijkheid is het tonen van zorg, respect en aandacht voor anderen. Het gaat om kleine daden van goedheid, zoals iemand helpen die hulp nodig heeft, een compliment geven, of gewoon vriendelijk en beleefd zijn in je dagelijkse interacties.

Waarom is vriendelijkheid belangrijk?

Positieve relaties opbouwen:

Vriendelijkheid helpt bij het opbouwen van sterke, positieve relaties met anderen. Als je vriendelijk bent, zullen mensen zich meer op hun gemak voelen bij jou en eerder geneigd zijn om ook vriendelijk en behulpzaam terug te zijn. Dit creëert een positieve sfeer en bevordert wederzijds respect en samenwerking.

Verbetering van de gemeenschap:

Vriendelijke daden dragen bij aan een meer verbonden en ondersteunende gemeenschap. Wanneer mensen elkaar helpen en goed behandelen, wordt de samenleving als geheel beter en leefbaarder voor iedereen. Kleine daden van vriendelijkheid kunnen een groot verschil maken in iemands dag of zelfs leven.

Persoonlijk welzijn:

Vriendelijkheid tonen kan ook je eigen welzijn verbeteren. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die regelmatig vriendelijke daden verrichten, gelukkiger en minder gestrest zijn. Het geven van vriendelijkheid kan een gevoel van voldoening en verbondenheid geven.

Moreel voorbeeld:

Door vriendelijk te zijn, geef je een goed voorbeeld voor anderen, vooral voor jongere mensen of kinderen. Je laat zien hoe belangrijk het is om respectvol en zorgzaam te zijn, wat anderen kan inspireren om hetzelfde te doen.

Conflictvermindering:

Vriendelijkheid kan helpen conflicten te verminderen en spanningen te de-escaleren. Wanneer je vriendelijk reageert in plaats van boos of gefrustreerd, kan dat de situatie kalmeren en een meer constructieve dialoog mogelijk maken.

Denk na en schrijf op  over welke deugden belangrijk voor je zijn en hoe je die kunt ontwikkelen. 

Vriendelijkheid als Deugd: Waarom het Belangrijk is

Wat is vriendelijkheid?

Vriendelijkheid is het tonen van zorg, respect en aandacht voor anderen. Het gaat om kleine daden van goedheid, zoals iemand helpen die hulp nodig heeft, een compliment geven, of gewoon vriendelijk en beleefd zijn in je dagelijkse interacties.

Waarom is vriendelijkheid belangrijk?

Positieve relaties opbouwen:

Vriendelijkheid helpt bij het opbouwen van sterke, positieve relaties met anderen. Als je vriendelijk bent, zullen mensen zich meer op hun gemak voelen bij jou en eerder geneigd zijn om ook vriendelijk en behulpzaam terug te zijn. Dit creëert een positieve sfeer en bevordert wederzijds respect en samenwerking.

Verbetering van de gemeenschap:

Vriendelijke daden dragen bij aan een meer verbonden en ondersteunende gemeenschap. Wanneer mensen elkaar helpen en goed behandelen, wordt de samenleving als geheel beter en leefbaarder voor iedereen. Kleine daden van vriendelijkheid kunnen een groot verschil maken in iemands dag of zelfs leven.

Persoonlijk welzijn:

Vriendelijkheid tonen kan ook je eigen welzijn verbeteren. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die regelmatig vriendelijke daden verrichten, gelukkiger en minder gestrest zijn. Het geven van vriendelijkheid kan een gevoel van voldoening en verbondenheid geven.

Moreel voorbeeld:

Door vriendelijk te zijn, geef je een goed voorbeeld voor anderen, vooral voor jongere mensen of kinderen. Je laat zien hoe belangrijk het is om respectvol en zorgzaam te zijn, wat anderen kan inspireren om hetzelfde te doen.

Conflictvermindering:

Vriendelijkheid kan helpen conflicten te verminderen en spanningen te de-escaleren. Wanneer je vriendelijk reageert in plaats van boos of gefrustreerd, kan dat de situatie kalmeren en een meer constructieve dialoog mogelijk maken.

Je moet de ondeugden vermijden zoals lafheid, onrechtvaardigheid, roekeloosheid en onwetendheid.

Ondeugden

Het tegenovergestelde van deugden 

Deze staan je karaktervorming in de weg.

Bij Aristoteles zijn ondeugden de eigenschappen of gedragingen die het tegenovergestelde zijn van deugden en leiden tot een onevenwichtig of immoreel leven. Aristoteles benadrukte dat deugd ligt in het vinden van de "gulden middenweg" tussen twee extremen, die hij ondeugden noemde. Deze extremen zijn de excessen en tekorten van eigenschappen.

Lotte baalt want zij heeft haar tentamen niet gehaald. Rudi probeert haar op te vrolijken met grapjes. Is humor een deugd?

1. Ja
2. Nee

Wat is een rolmodel volgens de deugdethiek?

1. Iemand die ondeugden promoot.
2. Iemand zonder enige karaktereigenschappen.
3. Iemand die laf en onrechtvaardig is.
4. Iemand die goed gedrag laat zien.

Hoe kan de deugdethiek worden toegepast in alledaagse situaties?

1. Gewoon je eigen dingen doen, maar wel rekening houden met de mensen in je eigen omgeving.
2. Iedereen negeren en alleen doen wat jij wilt zonder rekening te houden met een ander.
3. Ontwikkelen van deugdzaam gedrag gebaseerd op juiste karaktereigenschappen.
4. Ontwikkelen van ondeugden gebaseerd op verkeerde karaktereigenschappen.

Wat benadrukt de deugdethiek?

1. Geen nadruk op karaktereigenschappen.
2. Ontwikkeling van ondeugden en vermijden van deugden.
3. Vermijden van zowel deugden als ondeugden.
4. Ontwikkeling van deugden en vermijden van ondeugden.

Wat zijn voorbeelden van deugdzaam gedrag?

1. Eerlijkheid
2. Doorzettingsvermogen
3. Zelfbeheersing
4. Mededogen

Kardinale deugden

De meest belangrijke deugden.

Kardinale deugden (belangrijkste deugden)

Maat/ moed/ verstandigheid/ rechtvaardigheid

De kardinale deugden zijn vier fundamentele deugden die in de westerse ethiektraditie zijn ontwikkeld en die een centrale rol spelen in de deugdethiek. Ze worden vaak toegeschreven aan Plato en Aristoteles, maar ze werden later verder ontwikkeld door christelijke theologen zoals Augustinus en Thomas van Aquino. De kardinale deugden zijn:

Matigheid (temperantia): Ook bekend als zelfbeheersing, is dit het vermogen om verlangens en impulsen te beheersen en in evenwicht te brengen. Matigheid impliceert het vermogen om te genieten van genoegens op een gematigde manier en om te weerstaan aan overmatige verlangens en excessen.

Samen vormen deze vier deugden de kern van deugdzaamheid en zijn ze essentieel voor een goed en deugdzaam leven. Ze worden beschouwd als leidende principes die individuen helpen om een evenwichtig en moreel leven te leiden, en ze worden vaak gezien als een leidraad voor ethisch handelen in verschillende contexten.

Moed (fortitudo): Dit is de deugd van dapperheid, vastberadenheid en standvastigheid in het gezicht van moeilijkheden en gevaar. Moed impliceert het vermogen om angst te overwinnen en het juiste te doen, zelfs in moeilijke omstandigheden.

Wijsheid/ verstandigheid (prudentia): Ook bekend als praktische wijsheid, is dit het vermogen om juiste oordelen te vellen en effectief te handelen in praktische aangelegenheden. Het impliceert het vermogen om deugdzame keuzes te maken door het balanceren van verschillende deugden en het begrijpen van wat goed is in een bepaalde situatie.

Rechtvaardigheid (iustitia): Dit is het principe van eerlijkheid, billijkheid en gelijkheid. Het houdt in dat men anderen geeft wat ze toekomt, zowel in materiële als immateriële zin. Rechtvaardigheid impliceert het respecteren van de rechten en belangen van anderen en het streven naar een eerlijke verdeling van goederen en kansen.

Welke vind jij de belangrijkste en waarom?

Maat/ moed/ verstandigheid/ rechtvaardigheid

Vriendelijkheid als Deugd: Waarom het Belangrijk is

Wat is vriendelijkheid?

Vriendelijkheid is het tonen van zorg, respect en aandacht voor anderen. Het gaat om kleine daden van goedheid, zoals iemand helpen die hulp nodig heeft, een compliment geven, of gewoon vriendelijk en beleefd zijn in je dagelijkse interacties.

Waarom is vriendelijkheid belangrijk?

Positieve relaties opbouwen:

Vriendelijkheid helpt bij het opbouwen van sterke, positieve relaties met anderen. Als je vriendelijk bent, zullen mensen zich meer op hun gemak voelen bij jou en eerder geneigd zijn om ook vriendelijk en behulpzaam terug te zijn. Dit creëert een positieve sfeer en bevordert wederzijds respect en samenwerking.

Verbetering van de gemeenschap:

Vriendelijke daden dragen bij aan een meer verbonden en ondersteunende gemeenschap. Wanneer mensen elkaar helpen en goed behandelen, wordt de samenleving als geheel beter en leefbaarder voor iedereen. Kleine daden van vriendelijkheid kunnen een groot verschil maken in iemands dag of zelfs leven.

Persoonlijk welzijn:

Vriendelijkheid tonen kan ook je eigen welzijn verbeteren. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die regelmatig vriendelijke daden verrichten, gelukkiger en minder gestrest zijn. Het geven van vriendelijkheid kan een gevoel van voldoening en verbondenheid geven.

Moreel voorbeeld:

Door vriendelijk te zijn, geef je een goed voorbeeld voor anderen, vooral voor jongere mensen of kinderen. Je laat zien hoe belangrijk het is om respectvol en zorgzaam te zijn, wat anderen kan inspireren om hetzelfde te doen.

Conflictvermindering:

Vriendelijkheid kan helpen conflicten te verminderen en spanningen te de-escaleren. Wanneer je vriendelijk reageert in plaats van boos of gefrustreerd, kan dat de situatie kalmeren en een meer constructieve dialoog mogelijk maken.

De Kerk

De kerk heeft later er aan toegevoegd:

Geloof, hoop en liefde.

De kardinale deugden werden aangevuld met de theologische deugden geloof, hoop en liefde, zoals beschreven in de christelijke theologie en leer. Deze theologische deugden worden vaak toegeschreven aan de apostel Paulus in het Nieuwe Testament van de Bijbel.

Geloof (fides): Geloof verwijst naar het vertrouwen en de overtuiging in God, zijn openbaring en zijn beloften. Het impliceert het accepteren van de waarheid van het christelijke geloof en het zich toevertrouwen aan Gods wil en voorzienigheid.

Hoop (spes): Hoop verwijst naar het vertrouwen en de verwachting dat God zijn beloften zal vervullen en dat het goede uiteindelijk zal zegevieren over het kwaad. Het impliceert het vertrouwen dat God ons leidt naar een betere toekomst en een eeuwig leven.

Liefde (caritas): Liefde, ook bekend als naastenliefde of liefdadigheid, verwijst naar de liefdevolle en onbaatzuchtige zorg voor anderen, gebaseerd op Gods liefde voor ons. Het impliceert het verlangen om anderen lief te hebben en te dienen zoals God ons liefheeft.

De toevoeging van deze theologische deugden aan de kardinale deugden benadrukt het belang van het spirituele aspect van deugdzaamheid in de christelijke ethiek. Samen vormen deze zeven deugden een leidraad voor christelijk leven en ethisch handelen, en ze worden beschouwd als essentiële principes voor het streven naar een heilig en deugdzaam leven in overeenstemming met Gods wil.

De kerk heeft er later 3 deugden aan toegevoegd. 

Welke 3?

1. Geloof, hoop en liefde
2. Bidden, bijbel lezen en naar de kerk gaan.
3. Rust, reinheid en regelmaat
4. Vasten, tienden geven en sober leven.

Doel van de deugden

Niet te veel of te weinig van iets doen, maar een goede balans vinden om een goed persoon te zijn.

Het doel van de deugden:

De gulden middenweg

Het doel van de deugden, in de filosofische traditie van de deugdethiek, is om een staat van morele voortreffelijkheid te bereiken door het ontwikkelen van een goed en deugdzaam karakter. Het concept van "in het midden blijven" verwijst naar het idee van het vinden van een evenwichtige middenweg tussen twee extremen bij het uitoefenen van deugden.

Aristoteles, een van de belangrijkste filosofen binnen de deugdethiek, benadrukte het belang van het vinden van het juiste midden (de "gulden middenweg") tussen twee uitersten bij het praktiseren van de deugden. Hij stelde dat de deugd een middenweg is tussen twee ondeugden: een tekort en een overschot. Bijvoorbeeld, moed (een deugd) bevindt zich tussen lafheid (een tekort aan moed) en roekeloosheid (een overschot aan moed).

Het doel van het vinden van dit midden is om een evenwichtige en harmonieuze levenswijze te bereiken, waarin men de deugden op een passende en gepaste manier beoefent, rekening houdend met de specifieke omstandigheden van elke situatie. Dit impliceert het ontwikkelen van een goed oordeelsvermogen en een praktische wijsheid om de juiste handelingen te verrichten in overeenstemming met morele normen.

Kortom, het doel van de deugden, in het midden blijven, is om een staat van morele voortreffelijkheid te bereiken door het ontwikkelen van een evenwichtig en deugdzaam karakter, waarbij men de juiste middenweg vindt tussen twee uitersten bij het praktiseren van de deugden. Dit draagt bij aan een goed en vervuld leven, zowel voor het individu als voor de samenleving.

Doel van de deugden

Te veel social media: Je wordt afgeleid van schoolwerk en echte sociale contacten.

Voorbeeld: Social media gebruik

Doel: Balans vinden in je leven en gelukkig zijn. (worden)

Te weinig social media: Je mist misschien contact met vrienden en leuke updates.

Gulden middenweg: Gebruik social media in je vrije tijd, maar zorg ervoor dat het je schoolwerk en echte sociale leven niet in de weg staat.

Het doel van de deugden, in de filosofische traditie van de deugdethiek, is om een staat van morele voortreffelijkheid te bereiken door het ontwikkelen van een goed en deugdzaam karakter. Het concept van "in het midden blijven" verwijst naar het idee van het vinden van een evenwichtige middenweg tussen twee extremen bij het uitoefenen van deugden.

Aristoteles, een van de belangrijkste filosofen binnen de deugdethiek, benadrukte het belang van het vinden van het juiste midden (de "gulden middenweg") tussen twee uitersten bij het praktiseren van de deugden. Hij stelde dat de deugd een middenweg is tussen twee ondeugden: een tekort en een overschot. Bijvoorbeeld, moed (een deugd) bevindt zich tussen lafheid (een tekort aan moed) en roekeloosheid (een overschot aan moed).

Het doel van het vinden van dit midden is om een evenwichtige en harmonieuze levenswijze te bereiken, waarin men de deugden op een passende en gepaste manier beoefent, rekening houdend met de specifieke omstandigheden van elke situatie. Dit impliceert het ontwikkelen van een goed oordeelsvermogen en een praktische wijsheid om de juiste handelingen te verrichten in overeenstemming met morele normen.

Kortom, het doel van de deugden, in het midden blijven, is om een staat van morele voortreffelijkheid te bereiken door het ontwikkelen van een evenwichtig en deugdzaam karakter, waarbij men de juiste middenweg vindt tussen twee uitersten bij het praktiseren van de deugden. Dit draagt bij aan een goed en vervuld leven, zowel voor het individu als voor de samenleving.

deugd?

Vrijgevigheid is een deugd. Tussen welke twee extremen situeer je deze deugd?

1. Gierigheid/gulheid
2. over de balk smijten/ gierigheid
3. Rechtvaardigheid/ gulheid
4. Noodzaak/ over de balk smijten

dat'?

Moed is een deugd tussen twee extremen. Welke twee extremen zijn dat?

1. verlegenheid/ bluf
2. Roekeloosheid/ verlegenheid
3. Lafheid/roekeloosheid
4. Bluf/ lafheid

Mijn inzet tijdens deze les

Zijn de leerdoelen behaald?

Ik  weet wie de grondlegger van de deugdethiek is.

Ik ben instaat om de inhoud van de deugdethiek te benoemen en uit te leggen.

Daarnaast kan ik duidelijk uitleggen wat ik zelf van deze stroming vind en waarom.