Grammatica zinsdelen sheets

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Grammatica zinsdelen

Persoonsvorm - werkwoord in de zin dat verandert als je de tijd verandert. 

Werkwoordelijk gezegde - alle werkwoorden in de zin

Onderwerp - wie/wat + gezegde? 

Even oefenen: pv, wwg en ow

Fabian zal morgen naar de sportschool fietsen.

De motor van de auto heeft niet altijd even goed gewerkt.

Lisa is dit jaar al meerdere keren van haar fiets gevallen. 

Welke zinsdelen van grammatica kennen we tot nu toe?

• PV : ww in de zin dat verandert als je de zin in een andere tijd zet
• WWG : alle werkwoorden in een zin
• OW : wie/wat + gezegde?
• LV : wie/wat + gezegde + ow?

Welke zinsdelen van grammatica kennen we tot nu toe?

• PV : ww in de zin dat verandert als je de zin in een andere tijd zet
• WWG : alle werkwoorden in een zin
• OW : wie/wat + gezegde?
• LV : wie/wat + gezegde + ow?
• MV: aan wie/ voor wie + wwg + ow + lv?

Meewerkend voorwerp

MV : Aan wie/voor wie + gezegde + ow + lv?

Even oefenen:

Neem de zinnen over, zet streepjes tussen de zinsdelen. Noteer het wwg, ow, lv en mv. (Zit een zinsdeel er niet in? Zet dan een streepje)

1. De instructeur overhandigt het zwemdiploma aan Yasmine.

2. Davey showt zijn vriend zijn nieuwe schoenen.

3. Mijn vader heeft mijn broertje een speelgoedauto gegeven.

4. De docent heeft gisteren heel veel huiswerk opgegeven. 

Bijwoordelijke bepaling

Een bijwoordelijke bepaling vertelt iets over de handeling in de zin. Bijvoorbeeld waar, wanneer, waarom of hoe iets gebeurt. 

Vragen die je kunt stellen zijn: waar, wanneer, waardoor, waarmee, waarnaar, wanneer, hoe en hoeveel?

Zinsdelen als: ook, wel, niet en toch zijn ook bwb. 

Bijwoordelijke bepaling

Even oefenen. Noteer van de onderstaande zinnen het wwg, ow, lv, mv, bwb en bvb. Als een zinsdeel er niet in voor komt, zet je een streepje. 

1. Gisteren heeft mijn vader een bosje bloemen aan mijn moeder gegeven vanwege hun trouwdag.

2. Waarom hebben jullie dat niet aan mij gegeven? 

3. Door de hevige regenval is een deel van de rivier verzakt. 

4. Ik heb mijn werkstuk vorige week aan de conciërge gegeven. 

Stappenplan grammatica

1. Zoek het wwg

2. Verdeel de zin in zinsdelen

3. Kijk of er een ow, lv en/of mv in de zin staat.

4. Kijk of er een vzv in de zin staat

5. Kijk of er een bwb in de zin staat

6. Kijk of er een bvb of bijstelling in de zinsdelen staat! 

Stappenplan bvb, bwb en vzv 

1. Staat het voorzetsel in een ander zinsdeel? --> bijvoeglijke bepaling

2. Begint het zinsdeel met een voorzetsel? --> bijwoordelijke bepaling of voorzetsel voorwerp

3. Geeft het zinsdeel letterlijk iets aan over de plaats of de tijd? --> bijwoordelijke bepaling

4. Kan het voorzetsel vervangen worden voor een ander voorzetsel? --> bijwoordelijke bepaling

5. Is het voorzetsel een vast voorzetsel dat hoort bij het werkwoord in de zin? --> voorzetsel voorwerp.

Uitleg grammatica

Bijvoeglijke bepaling (BVB) - is geen zinsdeel maar een deel van een ander zinsdeel: De bijvoeglijke bepaling noemt een bijzonderheid, kenmerk of een eigenschap van een zelfstandig naamwoord (zn). Kan voor of achter een zn staan. Als de bvb achter het zn staat, begint het met een voorzetsel. (Het zijn meetsal bijvoegelijke naamworden of bezittelijke voornaamwoorden en woordgroepen die beginnen met van) 

De hele zaal was ontroerd door de prachtige uitvoering.

Mijn tante zorgt voor de kat van de buren.

Wat is het verschil tussen een bijvoeglijke en bijwoordelijke bepaling?

Wat is het verschil tussen een bijvoeglijke en bijwoordelijke bepaling?

Een bijvoeglijke bepaling maakt deel uit van een zinsdeel, het hoort bij een zelfstandig naamwoord.

Een bijwoordelijke bepaling is een zinsdeel. Je kan het in de zin verplaatsen. 

Voorzetselvoorwerp

Een basiszin bestaat uit tenminste twee delen: Een onderwerp en een gezegde. Bijvoorbeed: Sam loopt.

Bij sommige werkwoorden moet er nog wat bij. Bijvoorbeeld bij: Sam houdt.

Sam houdt van gamen. Het vaste voorzetsel dat bij houden hoort is van, je kunt het niet vervangen voor een ander voorzetsel.

Sam houdt met gamen, Sam houdt voor gamen etc --> is fout. 

In de zin Sam houdt van gamen, is van gamen het vzv. 

Voorzetselvoorwerp

Zoals het woord al zegt, begint het vzv altijd met een voorzetsel. Dit voorzetsel hoort dus bij het werkwoord. Als je dit voorzetsel kan vervangen, is het geen vzv maar een bijwoordelijke bepaling! Daarnaast geeft de bwb met een voorzetsel vaak een plaats aan, hieraan kun je het ook herkennen dat het om een bwb gaat en niet een vzv!

De jas hangt aan de deur. De jas hangt voor de deur. De jas hangt naast de deur. (Je kan aan vervangen door voor en naast, dus in deze zin is aan de deur een bwb)!

Het publiek hangt aan zijn lippen. Je kan het voorzetsel niet met een ander voorzetsel vervangen, dus is het een vzv. Het voorzetselvoorwerp is dan: aan zijn lippen

Even oefenen

Noteer het vzv of de bwb uit de onderstaande zinnen. 

1. Ik waarschuwde haar voor de gevolgen.

2. Ik verlang nu alweer naar de herfstvakantie.

3. Hij stond voor een gesloten deur.

4. Hij wacht op het schoolplein. 

Koppelwerkwoord

Een koppelwerkwoord geeft geen handeling in de zin aan, zoals we gewend zijn, maar het koppelt het onderwerp van de zin aan een ander deel van de zin waarin een bijvoeglijk naamwoord en/of zelfstandig naamwoord staat. 

Er zijn in totaal negen koppelwerkwoorden. Deze moet je uit je hoofd leren voor de toets. 

Zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en voorkomen. 

Voorbeeld:

Guus is een gezellig huisdier. 

Is geeft in deze zin geen handeling aan, maar het koppelt Guus aan een gezellig huisdier. Is is in deze zin een koppelwerkwoord. 

Het naamwoordelijk gezegde

Als je een zin gaat ontleden is het van belang dat je let op het feit of je te maken hebt met een nwg of een wwg. Je herkent een nwg doordat er een koppelwerkwoord in de zin staat. 

Dit koppelwerkwoord koppelt een eigenschap aan het onderwerp. 

Bijvoorbeeld: Het verhaal is ongeloofwaardig. 

is = kww. 

Het naamwoordelijk gezegde

Bijvoorbeeld: Het verhaal is ongeloofwaardig geworden.

is = pv en een hww 

geworden = voltooid deelwoord en het kww

LET OP

Het naamwoordelijk gezegde bestaat altijd uit twee delen!

In de zin: Het verhaal is ongeloofwaardig geworden.

nwg: is ongeloofwaardig geworden

werkwoordelijk-deel: is geworden

naamwoordelijk-deel: ongeloofwaardig

LET OP 

Mijn vader is naar Zuid-Afrika afgereisd. 

Heeft deze zin een werkwoordelijk of een naamwoordelijk gezegde?

• Deze zin heeft een werkwoordelijk gezegde omdat is in deze zin een hww en geen kww. Daarnaast is afreizen niet één van de koppelwerkwoorden waardoor dit geen naamwoordelijk gezegde is. 
• Let dus goed op het verschil tussen hulpwerkwoord, zelfstandig werkwoord en koppelwerkwoord in de zinnen.