Novumdag even opfrissen 5V

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Leerdoelen

• Je leert enkele polaire en radicaalreactiemechanismen kennen.
• Je leert om bij gegeven (tussen)producten een mechanisme te tekenen.
• Je leert om bij een gegeven reactiemechanisme de (tussen)producten te tekenen.
• Je leert om bij een gegeven mechanisme de snelheidsbepalende stap te herkennen. 
• Je leert om een reactiesnelheidsvergelijking op te stellen.

Reactiemechanismen

• Laat tussenstappen met elektronenverplaatsingen zien.
• Polaire reacties: elektronen verplaatsen als paren (asymmetrisch).
• Radicale reacties: losse elektronen verplaatsen zich (symmetrisch).
• Zie Binas tabel 54 (zonder elektronenverplaatsingen)

Polaire reacties

Al verschillende reactiemechanismen gezien 

Het radicaal mechanisme

Het zuurbase mechanisme

Toch even opfrissen

Reactiemechanismen

• Laat tussenstappen met elektronenverplaatsingen zien.
• Polaire reacties: elektronen verplaatsen als paren (asymmetrisch).
• Radicale reacties: losse elektronen verplaatsen zich (symmetrisch).
• Met gebogen pijlen wordt de beweging van elektronen weergegeven.

• halve pijlpunt = 1 elektron verplaatst
• hele pijlpunt = 2 elektronen (1 paar) verplaatst

Polaire reacties

• Elektronen verplaatsen als paren (asymmetrisch).
• Gebruik kromme pijlen met hele pijlpunten (rood in afbeelding).
• Reacties tussen nucleofiele en elektrofiele deeltjes.

Nucleofiel 

• Houd van (positieve) kernen: heeft zelf overschot aan elektronen
• Partiële of formele negatieve lading aanwezig.
• Voorbeelden (nucleofiel gedeelte in rood):

Elektrofiel 

• Houd van (negatieve) elektronen: heeft zelf tekort aan elektronen.
  
• Partiële of formele positieve lading aanwezig.
• Voorbeelden (elektrofiele gedeelte in blauw):

Voorbeeld 1: zuurbase reactie

• Ammoniak (base) reageert als nucleofiel.
• H van water is een elektrofiel deeltje.

--> Maak vragen 9 + 12

Voorbeeld 2: additie

• Stap 1: nucleofiel (etheen) valt aan op elektrofiel (H van HBr).
• Stap 2: nucleofiel (bromide-ion) valt aan op elektrofiel (C+).

Polariteit versterken

• Zuur als katalysator toevoegen: versterkt de polariteit
• Partieel negatieve lading op O verdwijnt
• Ontstane deeltje sterker elektrofiel

• Base als katalysator zorgt voor sterker nucleofiel deeltje.

Aspirine

Salicylzuur is een pijnstiller, maar heeft een groot nadeel: het veroorzaakt maagklachten. Experimenten leiden uiteindelijk tot de ontdekking van een verbinding die dezelfde werking heeft, maar dan zonder de vervelende bijwerkingen: acetylsalicylzuur, ook bekend als aspirine.

Synthesereacties

Bij synthesereacties hebben we een beginstof en een gewenste reactieproduct. Eigenlijk het tegenovergestelde van een ontledingsreactie.

Naast een reactieproduct zijn er bijproducten. Voor de werkzame stof in aspirine wordt er ook een synthetische reactie uitgevoerd.

Synthese reactie

Voorbeeld: synthese van aspirine

C₇H6O3           +           C4H6O3           ->           C9H8O4           +           C2H4O₂

salicylzuur             azijnzuuranhydride                 aspirine                     azijnzuur

                                                                                     reactieproduct                     bijproduct

terug naar de ppt