2.3 IJstijdaarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.3 IJstijdaarde

Inhoud LessonUp

Deze Les bestaat uit drie delen:

• stukje herhaling vorige les
• uitleg 2.3 ijstijdaarde
• zelfstandig aan de slag!

schrijf op een blaadje (je mag samenwerken met je buurman)

1.tijdens het krijt was het erg warm wat was de reden daarvoor?

2.Hoe kwam het dat het aan het einde van het krijt weer kouder werd?

3.kan je daar een negatieve of positieve terugkoppeling bij geven?

4.bonusvraag: wat was de reden voor het einde van het krijt en dus ook de dinosauriërs? 

Krijt: broeikasaarde

Warm klimaat - subtropische omstandigheden:

• Continenten dreven uit elkaar -> warme zeestroom rondom tropen -> warme zee wereldwijd
• Hoge concentraties CO2 -> broeikaseffect
• Minder grote temperatuurverschillen (breedte) -> minder sterkte luchtstromen -> minder sterke zeestromen -> geen opwellend water

Wat zie je?

Krijtsteen

• Zeeniveau tijdens krijt hoger en klimaat warmer -> ondiepe zeeën
• In ondiepe zeeën staat veel koraal en komen veel kalkhoudende zeedieren voor. Die gaan dood en zinken naar de bodem. 
• De zeedieren maken een skelletje van calcium uit sediment. 
• Dit sediment ontstaan door zure regen.

• Er was meer CO₂ in de lucht, dus meer zure regen, dus meer sediment, dus meer kalkhoudende zeedieren. 

wat klopt er niet aan het filmpje?

behalve dat dieren niet kunnen praten...

Geologische tijdschaal

holoceen (warm)

pleistoceen (afwisseling warm en koud)

Hoe ziet een ijstijd eruit?

Verschillende ijstijden

Laatste drie ijstijden

glaciaal

interglaciaal

glaciaal

interglaciaal

glaciaal

Data uit de ijskernen

400.000 jaar geleden

10.000 jaar geleden

2000 jaar geleden

Hoe weten we dat er gletsjers in Nederland waren?

Zien jullie het in de kaart?

Zie jullie het hier?

Stuwwallen

Stuwwal landschap

Keileem en stuwwallen

Veel dekzand en löss
waarom in een ijstijd?

Het grote plaatje

Het kleine plaatje

Wat weten we?

I. De temperatuur op aarde veranderd cyclisch;

II. De aarde heeft ijstijden (glaciale perioden) gekend;

III. We leven nu in een interglaciale periode;

IV. Er is een correlatie tussen CO2 en temperatuur;

V. De aarde hoeft maar een beetje kouder te zijn en
     Noord-Europa is bedekt met ijs;

VI. We zouden nu eigenlijk weer een ijstijd moeten krijgen;

Klimaat verandering

In geschiedenis (pleistoceen) constante afwisseling van glacialen (ijstijden) en interglacialen (tussen ijstijden)

Waardoor ontstaan IJstijden?

• Randvoorwaarden: ligging continenten
• Sturende mechanismen: De Milankovitch variabelen

Ligging van de continenten

IJskappen kunnen alleen ontstaan op continenten. Een voorwaarde voor een ijstijd is dus dat er (veel) land in de buurt van de polen ligt.

Randvoorwaarden:

• Antarctica afgescheiden op de zuidpool (ijskap, albedo)
• Continenten in krans rond Noordpool (zeeijs, albedo)
• Sluiting Noord en Zuid-Amerika bij Panama (warme zeestroom)

Milankovic variabelen

1. excentriciteit
2. scheefheid aardas
3. precessie

Excentriciteit

• baan van de aarde rondom de zon
  
• mate van cirkelvormigheid
  
• varieert op tijdschaal van 100.000 jaar
  

Momenteel: 

• redelijk cirkelvormig
  
• Januari 7% meer zonne-energie dan juli
  

Bij hoge excentriciteit:

januari 20-30% meer zonne-energie dan juli

Scheefheid aardas

• De hoek van de aardas ten opzichte van de baan om de zon. 
• hoe schever de aardas, hoe groter de verschillen tussen de seizoenen
  
• varieert op tijdschaal van 41.000 jaar
  

Momenteel:

• hoek van 23,5 graden
  
• Groot verschil zomer en winter
  

Precessie

• tollende beweging van de aarde
  
• tolt meer of minder
  
• varieert op een tijdschaal van 23.000 jaar
  

Momenteel:

• tijdens winter het minst ver van de zon
  
• Winter 7 dagen korter dan zomer
  

Sturend mechanisme

De verdeling van energie op aarde kan verschillen. 

In gebieden op hoge breedte kan er meer sneeuw vallen dan er afsmelt. Er ontstaat een ...........   terugkoppeling.

Meer ijs   -->   albedo neemt toe   -->   lagere temperaturen --> meer ijs.

Sturend mechanisme

https://youtube.com/shorts/Pm7d7KWk06w?si=pCWnwBnfjIrbeiO1  

zelfstandig aan de slag!

eerst in stilte lezen 5 minuten 2.3 ijstijdaarde blz: ...

maken opdracht: 1 t/m 6