3 H hst 3 (oud) bouw van stoffen inclusief mol

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Een  gelukkig 2025!

Vragen hst 2?

Mogelijkheid om 3 Rv te oefenen

Daarna verder met 3.1

practicum gaat ook over hst 2 soorten reacties en RV opstellen enz. 

stel bij de volgende situaties de reactievergelijking op; eerst in woorden, dan in symbolen en maak kloppend

1. bij de verbranding van waterstof wordt er waterdamp gevormd.
2. Bij het roesten van ijzer ontstaat ijzeroxide met de formule Fe₂O₃
   
3. Bij de onvolledige verbranding van ethaan C₂H₆ (g) ontstaat naast water nog een andere stof
4. Noteer de reactie steeds eerst in woorden, vul dan de molecuulformules in en maak  vervolgens kloppend. (onthoud: voor en na de reactie dezelfde atoomsoorten en van elke soort evenveel)
5. Klaar? dan lezen 3.1 en maken 3.1 Laatste 

bij het roesten van ijzer onstaat ijzeroxide Fe2O3

1. ijzer + zuurstof --> ijzeroxide    
2.  
   

Fe(s)+O​2​​(g)−−>Fe​2​​O​3​​(s)

4Fe(s)+3O​2​​(g)−−>2Fe​2​​O​3​​(s)

onvolledige verbranding van ethaan (= C2H6(g)) waarbij waterdamp en 1 andere stof ontstaan

1. ethaan + zuurstof --> waterdamp + koolstofmonoxide
2. hier is het handig om eerst de molecuulformules te noteren zodat je makkelijker kunt bedenken wat de andere stof is    
   

C​2​​H​6​​(g)+O​2​​(g)−−>H​2​​O(g)+CO(g)

2C​2​​H​6​​(g)+5O​2​​(g)−−>6H​2​​O(g)+4CO(g)

3H hst 3: Bouw van stoffen 

herhaling: 

• ander woord atoomsoort=element
• elk element heeft een afkorting hoofdletter +evt kleine letter
• stoffen die uit meerdere soorten atomen staan noem je verbinding
• verbindingen kun je ontleden
• brenda regel: een ezelsbruggetje om de namen van alle  twee-atomige nietontleedbare stoffen overnemen in schrift

Verschillende atoommodellen

Dalton

Het atoommodel van Dalton:

Een atoom is een solide bol.

Het atoommodel van Thomson:

Het atoom is een positieve solide bol, met negatieve lading aan de buitenkant.

Het atoommodel van Rutherford:

Het atoom heeft een positieve kern, en daarom heen zitten kleinere negatieve deeltjes, deze werden elektronen genoemd. (Krentenbol model)

Het atoommodel van Bohr:

Het atoommodel heeft een positieve kern, daarom heen in bepaalde banen zitten de elektronen. Deze elektronen hebben hun eigen baan, schillen genoemd.

Atoombouw: kern

• Protonen (+ lading) en Neutronen (0 lading)
• aantal protonen + neutronen = massa getal
  
• we meten de massa in de atomaire massaeenheid u
   (1,66 . 10-27kg=1,0u)
  

• Atoomnummer = aantal protonen
• Aantal protonen = aantal elektronen ("normaal" atoom is elektrisch neutraal)

• Massagetal = aantal protonen + neutronen in de kern
  massagetal =  gemiddelde van alle atomen van één soort. 
• Isotopen zijn atomen die alleen qua massa afwijken van hun "gewone" broertje.  (b.v.: koolstof = 12,01 u (C-12 komt veel meer voor, dan C-13 en C14) 

atomen en periodieksysteem

Atoombouw: schillen

In schillen zitten de elektronen (- lading) 

Elke schil kan een max. aant elektronen bevatten. 

K-schil:   maximaal 2 e-

L-schil:   maximaal 8 e-

M-schil:  maximaal 18 e-


Buitenste schil bevat de valentie-elektronen deze zijn betrokken bij alle reacties 

De schillen om de kern hebben allemaal een andere naam:

K-schil, L-schil, M-schil, alfabetisch verder.

Iedere schil heeft zijn maximale vulling.

K-schil: maximaal 2 elektronen

L-schil: maximaal 8 elektronen

M-schil: maximaal 8 elektronen

e- = elektron

atoomsoort	C-12	C-13	C-14
atoomnummer	6	6	6
aantal protonen	6	6	6
aantal elektronen	6	6	6
aantal neutronen	6	7	8
massagetal	12	13	14

Massagetal en Isotopen:
Isotopen: hebben meer of minder neutronen dan de standaard. 

Dit maakt isotopen  instabiel -->  radioactief.

Radioactief C-14 wordt gebruikt bij bepaling leeftijd van fossielen

Sommige atomen hebben hetzelfde aantal protonen (zelfde atoomsoort) in de kern, maar kunnen een ander aantal neutronen hebben. Dit noem je isotopen.

Isotopen, zijn atoomvarianten van de atoomsoort. Die van koolstof zijn:

C-12, C-13 en C-14

periodieksysteem van Mendelev: elementen ingedeeld op basis van atoommassa en eigenschappen (Binas tabel 34)

• groep (vertikaal): = aant elektronen buitenste schil, bepaalt chemische eigenschappen
  
• periode (horizontaal): = aantal elektroneringen 
• groep 1= alkalimetalen
  (reageren heftig) vanwege 1 valentie-elektron,
• groep 2= aardalkalimetalen
   reageren iets minder heftig,
  
• groep 17= halogenen of zoutvormers
   reageren makkelijk met groep 1 en 2,
• groep 18 = edelgassen reageren niet

periodieksysteem

Aan de slag:

• hw voor les 1 was : leren 3.1 en maken 1 t/m 5
• Kijk je hw zelf na (antwoorden boek A in classroom bij jaarmateriaal).
• In de les bespreken we alleen moeilijkste vragen dus alles wat je nog niet snapt noteer je in het vragenformulier van hst 3
  
  
• hw voor les 2: Leren 3.1 en maken opg 5, 6, 8, 9, 10a, 11 t/m d

programma les 2

• vragen hw? 
• uitleg over:
  - eigenschappen metalen en niet-metalen
  - verschil edele en onedele metalen
  - legering
  - ionen en zouten
  - elektrische geleidbaarheid 
• laatste 15 min inzage toets en bespreken meest gemaakte fout

een atoom heeft 13 protonen, 13 elektronen en 14 neutronen.
Wat is het atoomnummer?

wat weet je van metalen?

eigenschappen  metalen        en            vaste niet-metalen   

                                                                 (rest van de niet-metalen, is
                                                                gasvormig en broom vloeibaar)
  

- metaalglans                                       - dof

- buigzaam                                           - breekbaar

- goede warmtegeleider                       - slechte warmtegeleider -
- goede geleider elektriciteit                 - slechte geleider elekticiteit 
 

fosfor P(s)

koolstof C(s)

zwavel S(s)

koper Cu(s)

kwik Hg(l)

"Zware" metalen: hoge dichtheid én giftig zoals cadmium, kwik, lood

	zeer edel goud, platina, zilver	edel koper, kwik	onedel ijzer, zink , lood	zeer onedel alle alkali en aardalkalimetalen natrium, lithium, calcium
reageert	nergens mee	zuurstof	zuurstof + zure oplossingen	zuurstof + zure oplossingen + heftige reactie met water

• aantasting van metalen door stoffen in de lucht (b.v. roesten bij ijzer) heet corrosie je kunt metalen hiertegen beschermen, bijvoorbeeld met verf, invetten, of ze te mengen met andere metalen (=legering)

Verschillen tussen metalen

• legering: mengel van metalen om betere eigenschappen te krijgen (b.v. roestvaster of zoals bij duraluminium een  kleinere dichtheid dan koper en toch steviger dan aluminium.) 
  

• De atomen van het andere metaal vormen obstakels in het metaalrooster waardoor atomen niet gemakkelijk verschuiven.
• Je kunt ook een niet-metaal inbouwen. IJzer wordt harder  door koolstof toe te voegen.

• Bij een laag percentage koolstof noemen we het staal. 
• Bij een hoog percentage koolstof spreek je van gietijzer. Hoe harder het mengsel wordt des te breekbaarder het helaas ook is. 
  

 

Mengsels van metalen altijd harder

Edelemetalen

Onedele Metalen

Natrium

Kalium

Goud

Platina

Zilver

www.ptable.com

programma les 3

• vragen hw? 
• vervolg uitleg 3.2:
  - herhaling ionen 
  - aantekening eigenschappen zouten
  - elektrische geleidbaarheid 
• verbeteren en nakijken + beoordelen waarnemingen pract hst 2
• daarna verder met hw

Ionen  

atoom met te weinig elektronen = positief ion

atoom met te veel elektronen     = negatief ion

De vorming van een positief ion (Na+), het natriumatoom verliest een valentie-elektron.

 kenmerken zouten

 

1. formule begint met positief metaalion gevolgd door negatief ion
   
2. geleiden stroom in opgeloste of gesmolten toestand (elektronen kunnen dan vrijer bewegen)
   
3. vast bij kamertemperatuur (hoog smeltpunt)
4. zouten hebben een kristalstructuur

een plaatje van natriumoxide Na₂O 

Het zout natriumoxide Na₂O  

• Het zuurstofatoom trekt harder aan de buitenste  elektronen  van de natriumatomen --> er is "elektronen overdracht"
  
• Alle atomen "denken" nu dat ze op een edelgas (groep 18) lijken

De natriumatomen "geven elk 1 elektron af "aan het zuurstofatoom

Oplossen van zouten:

• de ionbinding laat los, elektronen blijven bij het negatieve-ion
  
• watermoleculen zijn neutraal maar er is wel ladingsverschil daarom trekken negatieve ionen naar het meest positieve deel van H2O (de H atomen) en de positieve ionen naar het meest negatieve deel (het O atoom)

oplossen zout uitleg video

Deeltje	Plaats	Lading	Massa
Proton (= atoomnr)	kern	+	1,0 u
Neutron	kern	geen	1,0 u
Elektron	elektonenwolk/ schillen	-	+- geen

Overzicht van deeltjes op atoomniveau

Ion: alleen afwijkend aantal elektronen van normaal atoom

Isotoop: alleen afwijkend aantal neutronen (dus m ook) van normaal atoom

- moleculaire stoffen bestaan uit niet-metalen

- geleiden nooit elektriciteit

- atoombinding/covalente binding

- metalen (altijd in "eentje" ) geleiden elektriciteit

- metaalbinding

- zouten (bestaat uit metaal + niet-metaal)
- geleiden elektriciteit als ze gesmolten of opgelost zijn

- ionbinding

Indeling stoffen op elektrische geleidbaarheid en binding

Aan de slag:

• hw  Leren 3.2 + maken 1 t/m 8
• Kijk je hw zelf na (antwoorden boek A in classroom bij jaarmateriaal).
  
• Alles wat je nog niet snapt noteer je in het vragenformulier van hst 3
  
• in de les bespreken we alleen nog vragen die jullie in vragenformulier stellen
  

programma 13 feb

• vragen hw? (3.1 opg 11 bespreken en 3.2 opg 8 )
• verbeteren conclusies pract toetsweek 
• klaar? dan chromebook pakken (straks op juiste plek terugzetten) en start met hw 
• hw: Leren 3.1 t/m 3.3 en maken test jezelf 3.1 en 3.2 in je digiboek (inloggen via som leermiddelen)

ionbinding in zouten en covalentebinding in moleculaire stoffen

er is elektronenoverdracht

er worden elektronen gedeeld 

programma 20 feb

• vragen hw? 3.2 + 3.3 (in ieder geval structuurformules tekenen)
• herhaling covalentie, structuurformule, vanderwaalsbinding 
• Quiz in groepjes van 2 (max 3) 
• hw voor na vakantie  (alleen voor wie hw nog niet in orde had):
  leren 3.1 +3.2 en maken test jezelf 3.1 +3.2

• binding tussen twee niet-metaalatomen.
  
• gemeenschappelijke elektronenparen worden gevormd
• In plaatjes zien covalente bindingen er zo uit:
     
  
  
  
  
  
   
• aantal atoombindingen dat een atoom
   kan aangaan is de covalentie zie tabel

Moleculaire stoffen hebben een covalente binding

Molecuulformule, structuurformule en bindingsterkte

- molecuulformule (bv C4H10) de structuurformule geeft bouw van molecuul weer in plat vlak (grotere molecuulformule -> meer structuurformules0

- vanderwaalsbindingen (=binding tussen moleculen) groter bij moleculen met meer massa of meer contactoppervlakte-> hogere kookpunten 

Vanderwaalsbinding en fase-overgang

 Samenvatting type bindingen en hun oorzaak

metaalbinding




vrij bewegende valentie elektronen 

covalentebinding           



delen van valentie-elektronen (atoombinding)   

ionbinding




elektronen overdracht van metaal naar niet-metaal 

vanderwaalsbinding     



aantrekkingskracht tussen moleculen onderling (molecuulbinding)

In welke 3 groepen kun je stoffen indelen?

1. Halogenen, Metalen, Zouten
2. Metalen, Niet-metalen, Zouten
3. Niet-metalen, Zouten, Moleculaire stoffen
4. Metalen, Zouten, Moleculaire stoffen

De aantrekkingskracht tussen atomen in een molecuul wordt vaak weergegeven met een streepje of een stokje. Deze aantrekkingskracht heet:

1. atoombinding
2. vanderWaalsbinding

Een moleculaire stof geleidt stroom in de:

1. vaste fase
2. vloeibare fase
3. vaste en vloeibare fase
4. geen enkele fase

welke deeltjes zijn isotopen van elkaar?

1. 2 en 3
2. 1, 2 en 4
3. 3 en 4
4. 2, 3 en 4

Is Li een metaal, moleculaire stof of zout?

1. Metaal
2. Moleculaire stof
3. Zout

Wat is een isotoop?

1. De gemiddelde atoommassa
2. Atomen van dezelfde soort met een verschillend aantal neutronen in de kern
3. Verschillende atomen die veel op elkaar lijken
4. Atomen van dezelfde soort met een verschillend aantal protonen in de kern

Van jodium bestaat een isotoop met 127 deeltjes in de kern.
Dit isotoop bevat 53 protonen en 74 neutronen.

Hoeveel elektronen bevat dit isotoop van jodium?

1. 21
2. 53
3. 74
4. 127

Hoeveel neutronen heeft het isotoop Al-28?

1. 13
2. 14
3. 15
4. 16

Dit is :

1. Een Lithium ion
2. Een Lithium atoom
3. Een Lithium isotoop

Waar zie je een moleculaire stof?

1. NaCl
2. Fe
3. CO2
4. FeO

Hoeveel neutronen heeft dit koolstof isotoop?

1. 15
2. 6
3. 9
4. 21

Is dit een moleculaire stof?
CaSO4

1. Ja
2. Nee

Zouten kunnen:

1. In vaste en vloeibare fase NIET geleiden
2. In vaste fase en in vloeibare fase WEL geleiden
3. In vaste fase Niet geleiden maar opgelost in water WEL
4. In vaste fase NIET geleiden, in vloeibare fase en opgelost in water WEL

Wat is een zout?

1. een moleculaire stof die kan oplossen in water
2. een verbinding van twee metalen
3. een verbinding van twee niet-metalen
4. Een verbinding van een metaal ion en een niet-metaal ion

ion of geen ion ?

1. ion
2. geen ion

Welke atomen hebben meestal de covalentie 2

1. H, F, C, Si
2. O, N, C
3. O, S, Se
4. H, F, O, S

wat is de covalentie van zwavel in dit molecuul?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Hoe is dit ion gevormd?

1. Het ion heeft een proton afgestaan
2. Het ion heeft een proton opgenomen
3. Het ion heeft een elektron afgestaan
4. Het ion heeft een elektron opgenomen

Een ion is.....

1. Een deeltje zonder lading
2. Een deeltje met evenveel protonen als neutronen
3. een atoom dat elektronen heeft opgenomen of afgegeven
4. Een deeltje met evenveel protonen als elektronen

Is dit een moleculaire stof?

1. Ja
2. Nee

Wat is de covalentie van stikstof?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Hoeveel neutronen heeft dit isotoop?

1. 3
2. 7
3. 10
4. 4

C-14 is het isotoop van Koolstof (C-12). Welk deeltje is meer aanwezig in een isotoop

1. Protonen
2. Neutronen
3. Elektronen

Geleidt het wel of geen stroom:
Opgeloste suiker in water

suiker = C₁₂H₂₂O₁₁

1. Geleidt WEL stroom
2. Geleidt GEEN stroom

Wat voor soort stof is suiker?

1. Zout
2. Moleculaire stof
3. Metaal

Geleidt het wel of geen stroom:
Opgeloste NaCl in water

1. Geleidt WEL stroom
2. Geleidt GEEN stroom

Welke stelling is waar?

1. alleen gesmolten metalen geleiden stroom
2. Metalen geleiden alleen in vaste vorm de stroom
3. Metalen geleiden altijd de stroom
4. Metalen geleiden helemaal geen stroom

Hoe heten de geladen deeltjes die in een zout aanwezig zijn, maar niet in een moleculaire stof

1. pionnen
2. elektronen & protonen
3. neutronen
4. ionen

Welk type bindingen komen voor bij koolwaterstoffen?

1. atoombinding en metaalbinding
2. atoombinding en vanderWaalsbinding
3. metaalbinding en ionbinding
4. ionbinding en vanderWaalsbinding

Welke verbinding heeft de volgende ontleedbare stof:
Alcohol

1. ionaire verbinding
2. moleculaire verbinding
3. metaalbinding

wat is het grootste voordeel van een legering?

1. goedkoper
2. sterker
3. makkelijker te bewerken
4. duurder

Aan de slag:

Leren 3.3 en maken 1 t/m 6

programma les 24 feb

• bespreken 3.3 (5?) ,6 en 7 en reactievergelijkingen kloppend maken en/of verder met stencil 
  
• noteer bij elke opdracht of het een vormingsreactie, ontleding of verbranding is en werk verder met opdr 6 t/m 11
• inzage so en bespreken naamgeving voor mensen die daar moeite mee hebben de rest kan verder met het stencil
• Toets op 17 maart 

programma  par 4: toets 17 maart

• uitleg par 4 (rekenen met atomaire en molaire massa)
  
• afrondregels scheikunde
  Werkwijze bij hw en toets rekenopdrachten, noteer steeds:
  

1. gevraagd, (inclusief eenheid/soort deeltje)
2. gegevens, (alleen die je nodig hebt)
3. oplossing (noteer de formule, vul in en noteer uitkomst inclusief juiste afronding en eenheid )
4. controleer of je antwoord hebt gegeven op de vraag

Atomaire massa, Mol en Molaire massa

molecuulmassa berekenen:

1. atomen zijn heel klein, de massa's van moleculen dus ook 
2. daarom werken we met de atomaire massa eenheid 1 u= 1,7x 10^-27 kg
3. noteer de molecuulformule en bereken daarna de totale massa door alle afzonderlijke massa's van de atomen bij elkaar op te tellen.
4. Vergeet niet om achter het gevonden getal de eenheid u te zetten.
5. opdracht: bereken nu de molecuul massa van glucose 
   gebruik atoommassa's uit periodieksysteem achter in boek

Bereken de molecuulmassa van glucose

Uitwerking molecuulmassa van Glucose

1. Wat is de molecuulformule van Glucose?(C6H12O6) 
   
2. Bekijk eerst de massa van elk atoom:  C = 12,01 u, H = 1,008 u en O =16,00 u
3. Er is  6*C dus 6*12,01=72,06 u, en 12*H dus  12*1,008=12,096 u en  6*O dus 6*16,00=96,00 u. 
4. De molecuulmassa is dus 72,06+12,096+96,00=180,15 u 
   
5. Omgerekend is dat 180,15 u x 1,66x 10-27 kg = 299,05 x10-27 kg nog steeds heel klein, daarom is de Mol bedacht! Een vaste hoeveelheid

Mol: Begrip van hoeveelheid

Een dozijn eiereren, kippen, olifanten het zijn er altijd 12. Neem je een gros van iets dan zijn dat er altijd 144,  dus een vaste hoeveelheid.

• De mol is een vaste hoeveelheid deeltjes.
• 1 mol = 6,02*1023 (moleculen)
• Dit is precies het aantal deeltjes dat in 1 gram stof past

Dus 1 mol water bestaat uit evenveel deeltjes als 1 mol goud!

• Molecuulmassa H2O = 18,016 u (massa v. 1 molecuul in u) 
• Molaire massa M van H2O = 18,016 g/mol (massa in gram v. 1 mol moleculen ) 
• precies evenveel dus, alleen met een andere eenheid! 
  
  

Let op, water bevat 2 waterstofatomen en 1 zuurstofatoom dus:

1 mol watermoleculen (H2O) bevat 2 mol waterstofatomen (H) en 1 mol zuurstofatomen (O)

Molaire massa en molecuulmassa

 N = n. NA

N= het aantal deeltjes (moleculen/atomen/ionen enz) 

n= het aantal mol

NA= het getal van Avogrado (6,02.1023 moleculen)

het aantal moleculen van een stof dat in 1 mol past

M=​n​​m​​

M = molaire massa ( gram/mol )

m = massa ( gram )

n = aantal mol ( mol ) 

Formules om molaire massa en aantal mol te berekenen

Als je in plaats van M de massa m of het aantal mol n moet uitrekenen gebruik je een schaduwsom
b.v zo als je de massa moet uitrekenen en de molaire massa en n bekend zijn:

M= m     3=  6       Dus 6 = 3 x 2 en  m= M x n
       n           2

Chemisch rekenen en afronden

bijvoorbeeld:

b.v:        34 mL(geen decimalen)  -31,6 mL=2,4-> 2 mL (geen decimalen in uitkomst)

 en         2,3 x 3,175 = ? 

               m = 1,233 kg heeft 4 significante cijfers

               m = 0,00230 heeft 3 significante cijfers (pas na de voorloopnullen tel je het aantal cijfers)
 

bij 2,3 x 3,175 = 7,3025 bepaald 2,3 (=minste significante cijfers) de afronding -> afronden op 2 cijfers -->
het afgeronde antwoord = 7,3 

significante cijfers: gaat over meetonzekerheid. 

• "Voorloopnullen" tellen niet mee 
• afronden bij optellen en aftrekken: het getal met de minste decimalen bepaalt de nauwkeurigheid van uitkomst. 
• afronden bij vermenigvuldigen en delen: het getal met het minste aantal significante cijfers bepaald de nauwkeurigheid van je einduitkomst

Chemisch rekenen en afronden

Aan de slag:

Leren 3.4 en maken opg 1 t/m 6 (6 b en c hoeft niet)

Noteer:

1. gevraagd (inclusief eenheid)
2. gegeven,
3. oplossing (noteer de formule, vul hem in en noteer uitkomst inclusief juiste afronding en eenheid )

Hw: Leren hst 3 en maken van 3.4 opg 7 a, 8c en 12 a en b

programma 13 maart

• bespreken en verbeteren hw 
  
• vragen hst 3 ?
• mondelinge overhoren ik jullie/ of jullie elkaar?
• oefenopdracht 
• i uur hst 3 morgenochtend 8.15 wie komt? 
• toets hst 3 verschoven naar do in toets/activiteitenweek
• overzicht belangrijke stof in classroom 
• vrijdag 10 min om vragen te stellen rest voor practicumdossier 

Reken Voorbeeld:
Bereken de massa van 5,640 mol water.  

1. Gevr: Bereken de massa van 5,640 mol water.  
2. Geg: M (H2O) = 2* 1,008+ 1* 16,00= 18,015u = 18,015 g/mol
               5,640 mol 
3. Opl:                          dus

m =  101, 6  gram

M=​n​​m​​

m=M⋅n

m=18,015⋅5,640=101,6046

g

Mm = molaire massa (g / mol) 

NA = constante van Avogadro (6,02.1023 moleculen)

n = chemische hoeveelheid (mol)

m = massa (g)

V= volume in cm3

ρ=dichtheid(g/cm​3​​​​​)

Alle formules en omrekenregels in blokschema!

Bereken hoeveel mol overeenkomt met 25 gram water.

Uitwerking: Bereken hoeveel mol overeenkomt met 25 gram water.

Gevr: Bereken  hoeveel mol overeenkomt met 25 gram water..

Geg: M (H2O) = 2* 1,008+ 1* 16,00= 18,015u = 18,015 g/mol

           m  = 25 g            

Opl:                                  dus 

                                                          n = 25 g / 18,015 g/mol = 1,4 mol

M=​n​​m​​

n=​M​​m​​