hoorcollege 1 - politiek in de negentiende eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

De negentiende eeuw 1800-1900

Tijd van burgers en stoommachines

hoorcollege 1 - Politiek in de negentiende eeuw

Leerdoel:

- Je kunt in zijn algemeenheid uitleggen hoe landen bestuurd werden in de negentiende eeuw.

- Je kunt uitleggen hoe het bestuur steeds democratischer werd.

- Je kunt de veranderingen in de Nederlandse politiek na 1848 uitleggen en verklaren.

Personen, jaartallen, begrippen en personen die je aan het eind van deze les moet kennen.

Personen

Willem I

Willem II

J.R. Thorbecke

A. Kuyper

Gebeurtenissen

Congres van Wenen

Ontstaan Koninkrijk der Nederlanden

Afscheiding België

Grondwet 1848

Oprichting ARP (1e pol.partij Nld)

Jaartallen

1813-1815

1830          1839

1840          1848

1879

Begrippen (zie blz 27 en 47 Feniks)

Parlement                    democratisering

Census kiesrecht        grondrechten

Democratie                  Districtenstelsel Evenredige vertegenwoordiging

Verslaggever aanwijzen

Taak: 

- Aan het eind van het college moet jij de stof kunnen samenvatten voor de rest van de groep.

- Vragen die nog onder de luisteraars zijn kun jij beantwoorden.

Deze les is de gelukkige: 

Pak allemaal pen en papier om korte aantekeningen / vragen noteren.

Schrijf niet de presentatie over, want die wordt digitaal beschikbaar voor iedereen. Da's dus zonde van je kostbare inkt ;)!

Politiek

Hoe wordt de samenleving bestuurd?

Sociaal-cultureel

Wat zijn de verhoudingen in de samenleving?

Religie

Waar geloven de mensen in en hoe uiten zij dit?

Economie

Wat zijn de middelen van bestaan?

De geschiedenis wordt bestudeerd vanuit vier invalshoeken:

Sociaal-cultureel

Wat zijn de verhoudingen in de samenleving?

Religie

Waar geloven de mensen in en hoe uiten zij dit?

Economie

Wat zijn de middelen van bestaan?

De geschiedenis wordt bestudeerd vanuit vier invalshoeken:

Dit college:  Politiek

Hoe wordt de samenleving bestuurd?

Met andere woorden: Wie heeft de macht? Hoe is de macht verdeeld?

Mag er gestemd worden? Wie mag er stemmen? Is er sprake van democratie? Of juist niet?

1813 

Wat nu met Europa?

Napoleon is verdreven, zit vast op Elba / St Helena... 

In Wenen wordt vergaderd  (Congres van Wenen)

Machtsevenwicht

1815 Koninkrijk der Nederlanden (ook België en Luxemburg)

Koning Willem I 

Belangrijkste doel en uitkomsten van het Congres

1814 (okt) -1815 (juni): Congres van Wenen (Pruisen, Rusland, Engeland en Oostenrijk-Hongarije waren de belangrijkste deelnemers)  

 Doel: Zorgen dat Frankrijk geen bedreiging meer zou kunnen vormen

Enkele uitkomsten:

1. België en Nederland samen in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
2. Pruisen krijgt meer grondgebied
3. Restauratie : Frankrijk krijgt weer een koning --> Lodewijk XVIII

Het Koninkrijk der Nederlanden 1815

Na het Congres van Wenen :

Een groot koninkrijk der

Nederlanden

Willem regeert

1815 Koninkrijk der Nederlanden werd een constitutionele monarchie. (koninkrijk met een grondwet)

Koning is gebonden aan de regels van de grondwet.

Koning Willem I (1815-1840) regeerde als een autocraat. Hij was conservatief. Tegen politieke verandering (ideeën over inspraak en vrijheid). Het koninkrijk was geen democratie.

Belgische afscheiding van Nederland (1830>)

Oorzaken:

• Zuiden katholiek, Noorden protestant
• Taalbesluit (1823): Nederlands is officiële taal
• Nederlanders hadden de beste banen
• Belgen betaalden meer belasting
  
• vanuit rellen ontstaat opstand > België uitgeroepen

1830: Belgische Opstand

Politiek nationalisme: 

Belgische onafhankelijkheidsoorlog

• Willem I weigert > 10-daagse veldtocht (aug '31)
  
• Onder druk van de grote Europese staten trekt Willem I zich terug.
  
• 1839: Scheidingsverdrag
  
• 1840: Willem I treedt af

  Van Speijk: 'Dan liever de lucht in'  (febr.1831)

Kaart NL en
BE  na 1839

1840-1848: 

Koning Willem II

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen

• Regeert, min of meer, als absolute vorst

• Moet niets weten van democratie

• Moeizame relatie met zijn vader

Revolutiejaar 

1848

De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"

Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en 

ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

Paniek bij de vorsten

in heel Europa!

Ook in Den Haag...

...koning Willem II wordt 'in één nacht' liberaal

Nieuwe Grondwet

1848

Gevolgen (1)

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

1. Koning is onschendbaar, verliest zijn macht
2. Ministeriële verantwoordelijkheid
3. Er komen rechtstreekse verkiezingen
4. Censuskiesrecht

Gevolgen (2)

• De ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (ook: voor de daden van de koning)
• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Verandering van het parlementaire stelsel ("Hoe wordt het parlement gekozen?", "Wie heeft welke macht?")

Hoe zag het bestuur 

van Nederland er 

vanaf 1848* uit?

*de meeste onderdelen zijn vandaag nog steeds geldig

VOOR

VOOR

NA

Trias Politica

• Belangrijk onderdeel van een parlementaire democratie

• Verdeling van de macht in het land in drie machten

• Bedacht in Frankrijk in 18e eeuw, toen de koning alle macht(en) had.

• Iemand kan maar bij één van de drie machten horen.

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Van Willem II naar Willem III

In 1849 overlijdt koning Willem II.

Zijn oudste zoon wilde eerst geen koning worden: 

'' Mijn vader heeft die belachelijke grondwet ondertekend'' 

 --> deze grondwet gaf de koning minder macht.

Uiteindelijk werd hij toch de nieuwe koning: Willem III

Hij probeerde de macht wel terug te krijgen.

Willem III probeert macht te krijgen

Koning Willem III probeert om macht terug te krijgen.

Hij benoemde o.a. een conservatief kabinet; (conservatieven vonden, net als de koning, dat het parlement minder macht moest hebben) terwijl de Tweede Kamer vooral liberaal was; een vreemd besluit volgens velen...

Ook stuurde hij de Tweede Kamer naar huis en liet nieuwe verkiezingen houden. Hij hoopte dat er een conservatieve meerderheid zou komen.

Ook dit hielp niet: De conservatieven hadden geen meerderheid. 

.  

Liberalen (liberté = vrijheid)

De taak van de overheid:

- zorgen voor orde en veiligheid

- bemoeit zich zo min mogelijk met de economie

- persoonlijke vrijheid

.

Conservatieven (conservare = bewaren)

- terug naar hoe het voor de F.R. was

- sterke overheid

- macht bij de koning

- standenmaatschappij

Twee ideologieën in de politiek (nog geen politieke partijen)

         Behoefte aan verandering...

Het parlementair stelsel (politiek systeem waarin parlement laatste woord heeft) had gezegevierd, maar Nederland was nog geen democratie. --> Censuskiesrecht, dus alleen rijkere mannen (hogere burgerij)  mochten stemmen.

Steeds meer liberalen vonden dit niet eerlijk.  De regering kwam alleen maar op voor de belangen van de rijke burgers. 

Na 1860

Meer stemrecht, maar niet teveel...

Alleen '' verstandige'' mensen mochten stemmen zeiden de liberalen. Ze moesten dus wel voldoende onderwijs gehad hebben.

1887: censuskiesrecht afgeschaft; nu mochten alle mannen ie genoeg '' geschiktheid'' hadden, ook stemmen. Hoe bepaalde je dat?  --> het parlement mocht dit later nog bepalen.

Het Caoutchouc-artikel

Wie '' geschikt'' was, mocht stemmen.

Dit was lastig te betalen, het begip was erg oprekbaar.

Je kon er op allerlei manieren opvatten...

--> Caoutchouc-artikel (Franse woord voor rubber)

Het maakte wel een geleidelijke uitbreiding van het kiesrecht mogelijk!  --> 1888: aantal kiezers verdubbeld! (van 12 naar 25%)

.  

Liberalen (liberté = vrijheid)

De taak van de overheid:

- zorgen voor orde en veiligheid

- bemoeit zich zo min mogelijk met de economie

- persoonlijke vrijheid

.

Confessionelen (confessie = geloven)

- Het geloof moet een belangrijke rol spelen in de besluitvorming.

- De bijbel moet richtinggevend zijn.

Eerste politieke partijen gaan zich vormen

politieke partijvorming

- De eerste politieke partij ontstaat uit onvrede met het huidige bestuur van de liberalen.

- Abraham Kuyper vindt het beleid van de liberalen niet christelijk genoeg.

- Om een meer christelijk tintje aan het bestuur te geven richt hij een partij op om de strijd aan te gaan met de liberalen.

- 1879 ARP = Anti Revolutionaire Partij (tegen de vernieuwingen van na de Franse Revolutie)

Meer hierover in het college over religie, want religie gaat een grote rol spelen in de politiek.

Verslaggever aan het woord

Probeer antwoord te geven op deze vragen:

- Je kunt in zijn algemeenheid uitleggen hoe landen bestuurd werden in de negentiende eeuw.

- Je kunt uitleggen hoe het bestuur steeds democratischer werd.

- Je kunt de veranderingen in de Nederlandse politiek na 1848 uitleggen en verklaren.

Welke vragen hebben jullie nog?

Sociaal-cultureel

Wat zijn de verhoudingen in de samenleving?

Religie

Waar geloven de mensen in en hoe uiten zij dit?

Economie

Wat zijn de middelen van bestaan?

De geschiedenis wordt bestudeerd vanuit vier invalshoeken:

Dit college:  Politiek

Hoe wordt de samenleving bestuurd?

Met andere woorden: Wie heeft de macht? Hoe is de macht verdeeld?

Mag er gestemd worden? Wie mag er stemmen? Is er sprake van democratie? Of juist niet?

Personen, jaartallen, begrippen en personen die je aan het eind van deze les moet kennen.

Personen

Willem I

Willem II

J.R. Thorbecke

A. Kuyper

Gebeurtenissen

Congres van Wenen

Ontstaan Koninkrijk der Nederlanden

Afscheiding België

Grondwet 1848

Oprichting ARP (1e pol.partij Nld)

Jaartallen

1813-1815

1830          1839

1840          1848

1879

Begrippen (zie blz 27 en 47 Feniks)

Parlement                    democratisering

Census kiesrecht        grondrechten

Democratie                  Districtenstelsel Evenredige vertegenwoordiging

Heb ik alles hier behandeld?

Aan de slag

Gebruik de rest van de les om te werken aan je tijdbalk opdracht.

Gebruik de slide met personen / jaartallen / gebeurtenissen en begrippen als hulpmiddel.

Exit-ticket

Beantwoord deze vraag op het blaadje dat je van de docent krijgt:

Vertel in 3 zinnen hoe Nederland veranderde op politiek gebied na 1848.

huiswerk

Maak je tijdbalk af met de informatie die je tot dusver hebt. In de volgende les krijg je hier feedback op van een medeleerling