Grensvervagingen - 13.1 Introductie & Verstrengeling en intra-actie

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Grensvervaging tussen fysieke en niet-fysieke verschijnselen

Donna Haraway

1944

Kritiek op de dualistische manier van denken in de filosofie en de neiging om het een boven de ander te stellen

Voorstel: vervaag die grenzen!

Dat is rechtvaardiger en de beoogde grenzen zijn vaag

De mens heeft geen essentiële kenmerken.

A Cyborg Manifesto

Het beeld van een cyborg helpt grenzen te vervagen.

Ook die van fysiek en niet-fysiek

Samengestelde identiteiten, verschillende ervaringen en tegenstrijdige standpunten kunnen naast elkaar bestaan.

Christiaan Huygens

Isaac Newton

Fenomenologie

Fenomenologen vertrekken vanuit de beleefde ervaring.

Dubbelaspect: we hebben een lichaam en zijn een lichaam.

Ze zijn apart te beschrijven, maar niet apart te ervaren.

Fenomenologische dubbelaspect en kwantumtheorie

Vereniging van tegenstrijdige aspecten

13.1 Verstrengeling en intra-actie

Karen Barad

1956

We ervaren de wereld niet als enerzijds passieve objecten en anderzijds denkende subjecten. Dit is een klassiek dualistische manier van denken.

Intra-actie; ontstaan van een fenomeen tijdens een intra-actie

Dit is anders dan interactie. Interactie gaat uit van elementen die van tevoren onafhankelijk van elkaar bestaan en vanuit die positie met elkaar kunnen interacteren.

Barad

Deze aspecten van de werkelijkheid kun je pas van elkaar onderscheiden wanneer zij in intra-actie zijn, daarbij voeren, perform, ze elkaars grenzen uit (brengen voort).

We worden mens in intra-actie met de omgeving.

Elke grens die we trekken ontstaat (becoming) als fenomeen in praktijk van intra-actie.

Handelingsrealisme

agential realism

De werkelijkheid bestaat uit handelingen; intra-acties of fenomenen.

Iets wetenschappelijk onderzoeken is niet de werkelijkheid beschrijven, maar werkelijkheid maken.

Je maakt (opnieuw) het verleden en toekomst.

Wetenschapsfilosofische en ethische implicaties!

Ethische implicatie

Onderzoek doen is risicovol, je brengt iets teweeg wat je niet altijd kunt voorzien, maar waarvoor je wel verantwoordelijk bent.

Verantwoordelijkheid hoeft niet altijd ten opzichte van een mens te zijn.

Wanneer we grenzen trekken en met begrippen onderscheid maken tussen fenomenen, verbinden we ons er juist mee en dat geeft de verplichting om er zorg voor te dragen.

Eindterm 18

18. De kandidaten kunnen de opvattingen van Haraway, Morton, Despret, Latour, Hayles, Barad, Harari

en Rasch over de grensvervagingen omtrent de mens uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:

• dat door de grensvervagingen de vraag naar het wezen van de mens opnieuw en anders
benaderd moet worden (Haraway);
• dat er bij de grensvervagingen kanttekeningen kunnen worden geplaatst vanuit ethisch,
kentheoretisch en wetenschapsfilosofisch perspectief;
• dat de grens tussen mens en dier is vervaagd (Morton, Despret);
• dat de grens tussen levend en niet-levend is vervaagd (Latour, Hayles);
• dat de grens tussen fysiek en niet-fysiek is vervaagd (Barad, Harari, Rasch).

Eindterm 21

21. De kandidaten kunnen uitleggen en evalueren dat volgens Barad, Harari en Rasch de grens tussen fysiek en niet-fysiek is vervaagd. Daarbij kunnen zij betrekken:

• de begrippen ‘intra-actie, ‘algoritme’, ‘techno-humanisme’, ‘dataïsme’ en ‘het else’;
• een uitleg van Haraways opvatting over de grensvervaging tussen fysiek en niet-fysiek;
• een uitleg van Barads argument dat de mens een verstrengeling van materiaal en betekenis is/wordt;
• een uitleg van Harari’s argument dat de mens data wordt;
• een uitleg met tekstfragment 16 van Rasch’ kanttekening dat het dataïsme mensen reduceert tot karikaturale profielen.