Masterclass LU

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Van Gogh Museum

Missie

Het Van Gogh Museum wil dat elk kind, ongeacht locatie en sociale achtergrond, Vincent van Gogh kan leren kennen. Dit doen we door met samenhangend aanbod op zoveel mogelijk plekken aanwezig te zijn waar deze doelgroep zich bevindt, wereldwijd.

Missie

Museum

Outreach

Online

'Ik gebruik Vincent van Gogh weleens in een les Nederlands'

Ja

Nee

Missie

528

[…] ik maak steeds wat ik nog niet kan om het te leeren kunnen.–

Een haiku bij een Van Gogh

Dit leer je in deze les:

- wat een haiku is

- waar deze dichtvorm vandaan komt

- hoe je zelf een haiku maakt

- wie Vincent van Gogh was

Wie was Vincent van Gogh?

Vincent-feiten:

- Leefde van 1853 tot 1890

- groeide op in Noord-Brabant

- woonde in Nederland, Engeland, België en Frankrijk

- werd pas op zijn 27ste kunstenaar

- maakte bijna 900 schilderijen, meer dan 1000 tekeningen en schreef honderden brieven

- was dol op Japanse prenten en had daar een hele verzameling van

- was tijdens zijn leven niet bekend

- is nu een wereldberoemde kunstenaar

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Zelfportret als schilder

Datering 1887 - 1888

Locatie Parijs, Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Dit is een zelfportret van Vincent. 

Je kunt een heleboel woorden gebruiken, als je zou moeten vertellen wat je op dit schilderij ziet. Maar het kan ook heel kort. 

Kijk maar eens op de volgende slide.

Een man met rood haar

zet streepjes in zijn gezicht

op een doek vol kleur.

Haiku

Dit is een haiku, een dichtvorm uit Japan. Een haiku is lekker kort en hoeft niet te rijmen.

Haiku’s zijn drie regels lang, met een vast lettergrepenschema. Welk schema is dat?

Tip

Geen idee wat het lettergrepenschema van een haiku is? Bekijk dan de haiku op de vorige slide en tel de lettergrepen.

1. 7 - 4 - 7
2. 4 - 8 - 4
3. 5 - 7 - 5

een

man

met

rood

haar

zet

streep

jes

in

zijn

ge

zicht

op

een

doek

vol

kleur

Lettergrepen

Hier zie je alle lettergrepen in een apart vakje. Zo kun je ze makkelijk tellen. 

Een haiku bestaat dus uit

drie regels, met lettergrepenschema

5

7

5

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De oogst

Datering juni 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Dit schilderij maakte Vincent in Zuid-Frankrijk: een zonnig landschap met oogstende boeren. Vincent schreef in een brief dat zijn teken- en schilderwerk net zo zwaar was als het werk van deze mensen. 

Extra haiku info

Haiku's beschrijven een bepaalde gebeurtenis of sfeer.  Ze gaan meestal over een gevoel. Bijvoorbeeld een gevoel dat je bij een schilderij hebt.

Opdracht

Hoe zou het zijn als jij, net als Vincent, in dit landschap zou staan? Wat zou je zien, horen, voelen, ruiken..? Noteer jouw ideeën. Klik op de luidspreker voor extra sfeer.

De geur van het land

op een hete zomerdag

kriebelt in mijn neus.

Vraag

Vind jij dit een goed gedicht? Waarom wel of niet?

De-  kleur - van - het - land ...

O - ran - je - da - ken ...

Een - vrouw - in - een - tuin ...

Een - kar - vol - met - stro ...

Blau - we - ho - ri - zon ...

Opdracht

In het oranje vak staan een paar voorbeelden van beginregels (met steeds 5 lettergrepen) voor een haiku over dit schilderij. 

Kies een beginregel en maak daar de rest van de haiku bij.

Op de volgende slide vind je tips en op de slide daarna staan de beginregels en het schilderij nogmaals.

• Kijk goed en vraag: Wat zie ik? Wat gebeurt er? Welk gevoel krijg ik erbij? 
• Schema: drie regels, 5 – 7 – 5 lettergrepen
•  Herkent een lezer in jouw haiku het schilderij waar het over gaat?

Haiku-houvast

De - kleur - van - het - land ...

O - ran - je - da - ken ...

Een - vrouw - in - een - tuin ...

Een - kar - vol - met - stro ...

Blau - we - ho - ri - zon ...

Kies je begin en maak de haiku af:

Lever hier je haiku in.

Tip

Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De slaapkamer

Datering oktober 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Veld met irissen bij Arles

Datering mei 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Kop van een skelet met brandende sigaret

Datering januari - februari 1886

Locatie Antwerpen, België

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Opdracht

En nu jij.

Maak een haiku bij een van deze werken.

Kies voor een werk van Vincent of een Japanse prent uit zijn verzameling.

Kunstenaar Utagawa Hiroshige

Titel Onverwachte avondbui op de Grote brug bij Atake

Datering 1857

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Utagawa Kunisada

Titel Yatsuyamashita in Shinagawa

Datering 1863

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Utagawa Kuniyoshi

Titel Kuwana

Datering 1845

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

- Lees je haiku aan iemand voor. 

- Herkent de luisteraar in jouw haiku het werk waar het over gaat?

- Ja? Lever hem dan in via de volgende slide.

- Nee? Pas je haiku aan en probeer het nog eens. 

Klaar? Doe de check: 

Lever hier jouw haiku in.

Een haiku bij een Van Gogh

Nu weet je:

- wat een haiku is;

- waar deze dichtvorm vandaan komt;

- hoe je zelf een haiku maakt;

- wie Vincent van Gogh was. 

Kort verhaal: begin, midden, eind

Dit leer je in deze les:

- op basis van een afbeelding een kort verhaal schrijven

- het verschil tussen fictie en non-fictie

- nauwkeurig kijken naar een schilderij / prent

- wie Vincent van Gogh was

Je verzint en schrijft een kort verhaal. Daarvoor laat je je inspireren door:

- een schilderij van Van Gogh

- een Japanse prent uit Vincents verzameling

Jij mag kiezen.

Je verhaal is fictief.

Meer weten over Vincent?

Bekijk de video hieronder (4:50 min.)

Vincent-feiten:

- Leefde van 1853 tot 1890

- groeide op in Noord-Brabant

- woonde in Nederland, Engeland, België en Frankrijk

- werd pas op zijn 27ste kunstenaar

- maakte bijna 900 schilderijen, meer dan 1000 tekeningen en schreef honderden brieven

- was dol op Japanse prenten en had daar een hele verzameling van

- was tijdens zijn leven niet bekend

- is nu een wereldberoemde kunstenaar

Wat ga je doen?

Wat betekent 'fictief'?

Fictief betekent ‘verzonnen’ of ‘bedacht’.

Verhalen die door schrijvers zijn verzonnen, noem je fictie. Fictie bestaat in verschillende soorten. Het kan realistische fictie zijn: dan lijkt het op iets dat in het echte leven kan gebeuren. Maar niet-realistisch bestaat ook: denk maar aan sprookjes of Fantasy. Die verhalen kunnen in het echt niet gebeuren... ook al lijkt het soms van wel, als ze goed geschreven zijn.

Het tegenovergestelde van fictie is non-fictie. Daarin wil de schrijver iets vertellen over de werkelijkheid. Denk maar aan informatieve boeken, woordenboeken of documentaires.

Sleep de verhaalvorm naar het vak waar deze het best past.

Fictie

Non-fictie

Roman

Sprookje

Biografie

Videospel

Studieboek

Handleiding

Kijken en schrijven: oefenen

Voordat je jouw verhaal schrijft doe je de twee kijk- en schrijfoefeningen in de hotspots. 

- Pak pen en papier

- Gebruik een van de twee werken op deze slide

Oefening 2: 2 X 10

- Zet een timer aan en kijk 1 minuut goed naar het werk.

- Schrijf in steekwoorden 10 dingen op die je opvallen (dat kan van alles zijn, van details, tot kleur, tot onderwerp)

- Zet de timer nog eens aan en kijk weer 1 minuut goed naar het werk

- Schrijf 10 nieuwe dingen op

Oefening 1: Kijk, denk en vraag je af

Je bekijkt zo het door jouw gekozen werk aan de hand van de drie vragen hieronder.  Als je op het kunstwerk klikt kun je inzoomen. 

1. Wat zie je? [Let op: alleen noemen wat je ziet]
2. Wat denk je dat er gebeurt op dit werk, wat is het verhaal?
3. Wat vraag je je nog af, welke vragen zijn nog onbeantwoord?

Voorbereiding

Welk beeld wordt het onderwerp van jouw verhaal?’

 

Bekijk de beelden op de volgende slides en kies er een.

Heb je gekozen? Volg dan de stappen in de hotspots bij jouw afbeelding.

Stap 1: Schrijfopdracht

Schrijf een fictief verhaal bij dit kunstwerk.

Gebruik daarvoor één van de vragen in de hotspot hieronder.

Geef je verhaal een passende titel.

Aantal woorden: circa 250

Stap 2: Kies een vraag

Kies één van deze vragen als startpunt voor je verhaal.

1. Als dit kunstwerk het begin van een verhaal is, wat zou er daarna kunnen gebeuren?

2. Als dit kunstwerk het midden van een verhaal is, wat zou er daarvoor gebeurd zijn? Wat zou erna kunnen gebeuren?

3. Als dit kunstwerk het einde van een verhaal is, wat zou dan het verhaal zijn geweest?

Tip: opbouw

- Beslis waar je verhaal over gaat, bepaal het thema/onderwerp

- Geef de hoofdpersonen een doel

- Zorg voor een conflict of probleem

- Geef het verhaal een begin, midden en einde

Tip: titel

Hoe bedenk je een pakkende titel voor je verhaal? Hier vind je een paar soorten titels om inspiratie uit te halen.

- De hoofdpersoon is de titel

- De titel vertelt iets over de plek of situatie van de hoofdpersoon 

- De titel is een samenvatting van het verhaal

Er zijn nog veel meer soorten titels. Kijk maar eens online of in de boekenkast. Zorg in ieder geval dat jouw titel bij je verhaal past en de lezer nieuwsgierig maakt zonder dat deze in verwarring raakt.

Stap 1: Schrijfopdracht

Schrijf een fictief verhaal bij dit kunstwerk.

Gebruik daarvoor één van de vragen in de hotspot hiernaast.

Geef je verhaal een passende titel.

Aantal woorden: circa 250

Stap 2: Kies een vraag

Kies één van deze vragen als startpunt voor je verhaal.

1. Als dit kunstwerk het begin van een verhaal is, wat zou er daarna kunnen gebeuren?
2. Als dit kunstwerk het midden van een verhaal is, wat zou er daarvoor gebeurd zijn? Wat zou erna kunnen gebeuren?
3. Als dit kunstwerk het einde van een verhaal is, wat zou dan het verhaal zijn geweest?

Tip: titel

Hoe bedenk je een pakkende titel voor je verhaal? Hier vind je een paar soorten titels om inspiratie uit te halen.

- De hoofdpersoon is de titel

- De titel vertelt iets over de plek of situatie van de hoofdpersoon 

- De titel is een samenvatting van het verhaal

Er zijn nog veel meer soorten titels. Kijk maar eens online of in de boekenkast. Zorg in ieder geval dat jouw titel bij je verhaal past en de lezer nieuwsgierig maakt zonder dat deze in verwarring raakt.

Tip: opbouw

- Beslis waar je verhaal over gaat, bepaal het thema/onderwerp

- Geef de hoofdpersonen een doel

- Zorg voor een conflict of probleem

- Geef het verhaal een begin, midden en einde

Stap 1: Schrijfopdracht

Schrijf een fictief verhaal bij dit kunstwerk.

Gebruik daarvoor één van de vragen in de hotspot hieronder.

Geef je verhaal een passende titel.

Aantal woorden: circa 250

Stap 2: Kies een vraag

Kies één van deze vragen als startpunt voor je verhaal.

1. Als dit kunstwerk het begin van een verhaal is, wat zou er daarna kunnen gebeuren?

2. Als dit kunstwerk het midden van een verhaal is, wat zou er daarvoor gebeurd zijn? Wat zou erna kunnen gebeuren?

3. Als dit kunstwerk het einde van een verhaal is, wat zou dan het verhaal zijn geweest?

Tip: opbouw

- Beslis waar je verhaal over gaat, bepaal het thema/onderwerp

- Geef de hoofdpersonen een doel

- Zorg voor een conflict of probleem

- Geef het verhaal een begin, midden en einde

Tip: titel

Hoe bedenk je een pakkende titel voor je verhaal? Hier vind je een paar soorten titels om inspiratie uit te halen.

- De hoofdpersoon is de titel

- De titel vertelt iets over de plek of situatie van de hoofdpersoon 

- De titel is een samenvatting van het verhaal

Er zijn nog veel meer soorten titels. Kijk maar eens online of in de boekenkast. Zorg in ieder geval dat jouw titel bij je verhaal past en de lezer nieuwsgierig maakt zonder dat deze in verwarring raakt.

Stap 1: Schrijfopdracht

Schrijf een fictief verhaal bij dit kunstwerk.

Gebruik daarvoor één van de vragen in de hotspot hieronder.

Geef je verhaal een passende titel.

Aantal woorden: circa 250

Stap 2: Kies een vraag

Kies één van deze vragen als startpunt voor je verhaal.

1. Als dit kunstwerk het begin van een verhaal is, wat zou er daarna kunnen gebeuren?

2. Als dit kunstwerk het midden van een verhaal is, wat zou er daarvoor gebeurd zijn? Wat zou erna kunnen gebeuren?

3. Als dit kunstwerk het einde van een verhaal is, wat zou dan het verhaal zijn geweest?

Tip: opbouw

- Beslis waar je verhaal over gaat, bepaal het thema/onderwerp

- Geef de hoofdpersonen een doel

- Zorg voor een conflict of probleem

- Geef het verhaal een begin, midden en einde

Tip: titel

Hoe bedenk je een pakkende titel voor je verhaal? Hier vind je een paar soorten titels om inspiratie uit te halen.

- De hoofdpersoon is de titel

- De titel vertelt iets over de plek of situatie van de hoofdpersoon 

- De titel is een samenvatting van het verhaal

Er zijn nog veel meer soorten titels. Kijk maar eens online of in de boekenkast. Zorg in ieder geval dat jouw titel bij je verhaal past en de lezer nieuwsgierig maakt zonder dat deze in verwarring raakt.

Lever jouw korte verhaal hier in.

Wil je weten wat het 'non-finctie' verhaal achter het door jouw gekozen werk is? Ga naar de volgende slide, klik op de link bij jouw werk en ontdek het. 

Welk verhaal spreekt jou het meest aan: Fictie of non-fictie? Of vullen ze elkaar aan?

Het 'echte' verhaal

In het café: Agostina Segatori in Le Tambourin

De stoel van Gauguin

Korenveld met kraaien

Kuwana

Vrouw met zwaard

Acteur in de rol van Minamoto no Tōta Tsunekage

Einde

Tijdens deze les heb je geleerd:

- om op basis van een afbeelding een kort verhaal te schrijven;

- wat het verschil tussen fictie en non-fictie is;

- heel nauwkeurig naar een afbeelding te kijken;

- wie Vincent van Gogh was. 

Vakoverstijgend: Nederlands

Bedankt en welkom

Vragen, suggesties, feedback en ideeën zijn welkom! 

[e-mail]

www.vangoghmuseum.nl/nl/bezoek/schoolgroepen/van-gogh-op-school

363

Hoop hebben op betere tijden moet niet een gevoel zijn maar een iets doen in het heden.