Grammatica zinsdelen les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, t
• Leerjaar 2

Nederlands 

2TAB

Je hebt 2 minuten om: 
- Je boeken te pakken 

- Pen te pakken 

- Toiletbezoek 

- Iets uit het kluisje te halen

Wat gaan we doen vandaag?

Starten met grammatica

Lesstof herhalen jaar 1
Starten met paragraaf 2

- Aan de slag

 

Aan het eind van de les: 

- Weet je hoe je in een zin de persoonsvorm, het onderwerp,

het werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp kunt vinden.

Heb je de herhaling van leerjaar 1 gemaakt.

Je kunt de persoonsvorm in een zin op drie manieren vinden. 

Schrijf mee in je schrift, maak aantekeningen!

De tijdproef

1) Verander de zin van tijd.

Het woord dat dan verandert, is de persoonsvorm. Kijk maar:

• Naud wil in het weekend geen huiswerk maken.
• Naud wilde in het weekend geen huiswerk maken.

De vraagproef

2) Maak van de zin een vraag.

Het werkwoord dat dan vooraan komt te staan, is de persoonsvorm.

• Alette, Hester en Fenna hebben woensdag ingehaald. 
• Hebben Alette, Hester en Fenna woensdag een toets ingehaald?

De getalsproef

3) Verander het getal (het aantal) van de zin. Het gaat dan niet meer om één persoon, maar bijvoorbeeld om twee.

Het woord dat dan verandert, is de persoonsvorm. Kijk maar:

• Hiddo zat tijdens de uitleg aan andere dingen te denken.
• Hiddo en Wout zaten tijdens de uitleg aan andere dingen te denken.

"De docent behandelt grammatica zinsdelen met negentwintig leerlingen."
Wat is de persoonsvorm?

Welke van de drie manieren heb jij bij de vorige vraag gebruikt om de persoonsvorm te vinden?

Zinsdelen

Een zin bestaat uit verschillende zinsdelen. Zinsdelen kun je uit een zin halen door te kijken naar welke woorden je voor de persoonsvorm kunt plaatsen. Een zinsdeel is één woord of een groepje woorden die bij elkaar horen. Een voorbeeldzin:

• Jan heeft Pim vorige week z'n boek geleend.

Is de zin juist verdeeld in zinsdelen?

De jonge held | kreeg | een onderscheiding.

1. juist
2. onjuist

Het onderwerp

Het onderwerp in een zin:

'Tijdens zijn show amuseert de cabaretier het publiek met zelfgeschreven liedjes.'

De cabaretier = het onderwerp

Het onderwerp van de zin is vaak een persoon (of dier/ding) die iets doet. Vrijwel elke zin heeft een onderwerp.

• Hoe vind je het onderwerp? Stel de vraag: Wie/wat + persoonsvorm

• 
  

Werkwoordelijk

Het werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden in de zin. Ze zeggen wat het onderwerp (mens, dier of ding) doet of ondergaat. De persoonsvorm is altijd een onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.

Als er meer werkwoorden in de zin staan, horen die er ook bij.

gezegde (wg)

Werkwoordelijk

• Bepaal welke woorden werkwoorden zijn.
• Deze woorden vormen samen het werkwoordelijk gezegde.
• Delen van een scheidbaar werkwoord horen ook bij het wg.
  
  De bezorger heeft het pakketje gisteravond afgeleverd.

gezegde (wg)

Noteer de werkwoorden:

Mijn vader is vorig weekend van de ladder gevallen.

Noteer het werkwoordelijk gezegde:

Dat merk bier is echt niet te drinken!

Het lijdend voorwerp (LV)

Een lijdend voorwerp geeft meestal aan aan wie/wat iets 'overkomt' of 'ondergaat'

Zo vind je het lijdend voorwerp:

1. Zoek de PV en verdeel de zin in zinsdelen.

2. Noteer het onderwerp en werkwoordelijk gezegde.

3. Stel de vraag:
Wat/Wie + WG + onderwerp?

Norah heeft een warme winterjas gekocht.

Wat heeft Norah gekocht? Een warme winterjas.

Noteer van de volgende twee zinnen de persoonsvorm, het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp (als het er is). Let op: niet elke zin bevat ieder zinsdeel.

1. Mijn broertje koopt iedere maand een nieuwe game.

PV =                                                          OW = 

WW =                                                            LV=

2. Ik heb gisteren een nieuwe fiets gekregen. 

PV=                                                       OW=

WW=                                                          LV=

Twee zinnen ontleden

Ik vind dit best wel lastig!

010

Wat?	Cursus 5 Grammatica woordsoorten, §2: Herhaling leerjaar 1. Opdracht 1 t/m 8 (digitale paragraaf).
Hoe?	Zelfstandig. De eerste vijf minuten in stilte, daarna overleggen.
Hulp	Steek je vinger op als je een vraag hebt.
Tijd	15 minuten.
Klaar?	Maak alvast een begin aan §4 Samengestelde zinnen (blz. 204-205).

Herhaling leerjaar 1 (huiswerk)

• Je hebt de herhaling van leerjaar 1 gemaakt.
• Je kunt onderscheid maken tussen een werkwoord (ww), lidwoord (lw), zelfstandig naamwoord (zn), bijvoeglijk naamwoord (bn) en voorzetsel (vz).

Lesdoelen

Wanneer kun je de vraagproef niet gebruiken om de persoonsvorm te vinden?

Leg in eigen woorden uit wat een lijdend voorwerp is.

Wie heeft nog een vraag over wat we vandaag hebben behandeld?