Les 7: Het moderne imperialisme

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Les 7 - Het moderne imperialisme (LWB p. 43-51)

Lesdoelen

• Volgende begrippen kunnen verklaren:  imperialisme, white man's burden.
• Moderne imperialisme kunnen situeren in tijd en ruimte.
• Geef economische en culturele verklaringen voor het moderne imperialisme.
• Som drie Europese imperialistische landen op.
• Noem twee niet-Europese imperialistische landen.
• Verklaar waarom kolonisatie praktisch mogelijk is .
• Geef drie factoren die koloniale overheersing bemoeilijken.
• Geef het verband tusse, kolonialisme en het uitbreken van WO1.
• Welke gevolgen heeft het moderne imperialisme voor de koloniale gebieden?
• Informatie m.b.t. modern imperialisme afleiden uit kaarten.

Inleidende opdracht

Opdracht 1 (LWB p.44)

Leerlingen maken de inleidende opdracht voorafgaand aan de les van dinsdag 29/11 !!!! ==> BW (to do)

Verklaar het begrip imperialisme -> zoek op in je woordenlijst.

Imperialisme is het streven naar een wereldrijk.

Lees de inleiding (p43) en situeer het moderne imperialisme in de tijd.

Moderne tijd => tussen ca. 1850 en 1945.

• Bestudeer de kaarten op p.44

Waarom kan je stellen dat in de moderne (nieuwste) tijd het Europees imperialisme een hoogtepunt bereikt?

Omdat de Europese landen in 1900 grote delen van de wereld controleren.

1. De oorzaken van het moderne imperialisme

'Het streven naar een wereldrijk'

Wat vooraf ging...

• 15e eeuw begin Europese expansie. 
• Voordien: ongeveer gelijkwaardige grote wereldbeschavingen. ==> Europa neemt leiding eind 15de eeuw.
• How come?
• Technisch, militair en economisch overwicht.
• Combinaties van economische, wetenschappelijke en religieuze motieven ==> Europese macht voelbaar te worden. 
• Vanaf ongeveer 1500: Latijns-Amerika door de Portugezen en de Spanjaarden onderworpen
• Circa 1600: ook Engelsen, Hollanders en Fransen.
• Hoe? Overzeese handel vooral vanuit kustgebieden + Europeanen weinig interesse in binnenland kolonies.
• Na 1825 was er van al die koloniën echter weinig meer over. Meestal niet de oorspronkelijke bewoners die hun onafhankelijkheid herwonnen, maar de Europese kolonisten die zich afzetten tegen hun respectieve moederlanden.
• ==> nieuw imperialisme vanaf 1870

1. OORZAKEN van modern imperialisme

• 1ste helft 19de eeuw: vooral VK (uitbreiding koloniaal bezit) later ook andere Europese staten
• motor imperialisme = industrialisatie ⇒ nood afzetmarkten & grondstoffen ⇒ Scramble for Africa
• tss 1885 & 1900 wordt hele Afrikaanse continent verdeeld onder Europese landen
• Industrialisatie zorgt voor technologische kloof ⇒ superioriteitsgevoel
• Verschillende motieven voor imperialisme/kolonisatiegolf:
• economische
• nood afzetmarkt & grondstoffen
• culturele
• rest vd wereld = ‘onderontwikkeld’ (sociaal-darwinisme)
• ⇒ beschavingsmissie (White Man’s Burden) en ook christelijk proselytisme
• politieke
• vanuit nationalistische trots: uitbouw imperium = grootmacht ⇒ motiveert o.a. Duitsland en Italië
• aandacht afleiden binnenlandse problemen
• gekrenkte nationale trots (bvb Frankrijk na nederlaag in Fra/Dui oorlog van 1870-71)
• compensatie beperkte politieke macht in eigen land (bvb Leopold II)

• Vanuit cultureel perspectief
• Drie beschavingszones: 
  
• 1 - (N)W-Eur + NO-VS = concentratie wetenschap, industr groei, geletterdheid hoog -> laag sterftecijfer
• 2 - ZO-Eur + Ierland + Z/M-Am = agrarisch + lage geletterdheid & hoger sterftecijfer
• 3 - rest = gedomineerd door 1
• ==> 'lastige' taak van beschaving: White man's burden

Wat is de boodschap achter deze reclame uit 1890?

Het is de plicht van de blanke man om de 'wilden' te beschaven door hen bvb zeep en persoonlijke hygiene te leren kennen.

Editorial cartoon 'The White Man's Burden' uit Judge magazine, 1 April 1899

Wat zie je op deze cartoon? (zonder connotatie)

Twee witte mannen die Afrikaanse en Aziatische mensen transporteren in een mand.

Wat staat op de stenen te lezen?

Barbarism, vice, oppression,...

Wat is de betekenis van de cartoon?

De blanke man 'verlost' de onderontwikkelde 'inboorling' en brengt hem naar de beschaving.

De twee witte mannen?

Dikkere man = John Bull (symbool GB)

Achterste man = Uncle Sam (symbool VS)

The editorial cartoon "'The White Man's Burden' (Apologies to Rudyard Kipling)" shows John Bull (Britain) and Uncle Sam (U.S.) delivering the world's people of colour to civilisation (Victor Gillam, Judge magazine, 1 April 1899). The people in the basket carried by Uncle Sam are labelled Cuba, Hawaii, Samoa, 'Porto Rico', and the Philippines, while the people in the basket carried by John Bull are labelled Zulu, China, and India.

Editorial cartoon 'The White Man's Burden' uit Judge magazine, 1 April 1899

The editorial cartoon "'The White Man's Burden' (Apologies to Rudyard Kipling)" shows John Bull (Britain) and Uncle Sam (U.S.) delivering the world's people of colour to civilisation (Victor Gillam, Judge magazine, 1 April 1899). The people in the basket carried by Uncle Sam are labelled Cuba, Hawaii, Samoa, 'Porto Rico', and the Philippines, while the people in the basket carried by John Bull are labelled Zulu, China, and India.

Opdracht 2: vul schema aan

Opdracht 2: vul schema aan

afzetmarkten

grondstoffen

steunpunten

technologische voorsprong

beschavingsmissie

christelijke bekeringsijver

grootmacht

aandacht afleiden

gekrenkte nationale trots

beperkte macht compenseren

Opdracht 3: Leopold II over het nut van een kolonie

• Lees de bron en beantwoord de vragen (p.46)

• Politieke en economische reden voor stichten van kolonies?
• Politiek: een land verwerft aanzien met kolonies
• Economisch: kolonies = afzetgebied eigen economie
• Citaat dat bewijst dat Leopold kolonisatie = beschaving:
• door de zaak van het mensdom en de vooruitgang te dienen
• Welk ander motief? (zie commentaar onder bron)
• Hij hoopt zijn beperkte politieke macht in België met kolonies te compenseren.
• Welk gebied weet Leopold II te verwerven? Waar ligt dat gebied?
• Congo Vrijstaat in Midden-Afrika.
• Waarom zal Leopold zijn kolonie uiteindelijk overdragen aan België?
• Omdat zijn bewind er geleid heeft tot de dood van vele Congolezen => internationaal protest (vooral GB).

2. Vooral de Europese landen verdelen de wereld

Conferentie van Berlijn

2. Vooral de Europese landen verdelen de wereld

• Grootste koloniale Rijk = VK
• Andere mogendheden: Frankrijk, Duitsland, Portugal, Nederland, België, (maar ook VS, Japan)
• Meeste kolonies in Afrika
• Technologische superioriteit vergemakkelijkt imperialisme, MAAR: niet altijd walk in the park (bvb Zulu wars 1879)
• Conferentie van Berlijn 1885:
• Doel: ‘Verdeling’ van Afrika
• GB: N-Z as (Egypte => Kaap de Goede Hoop)
• Fra: verbinding NW-Afrika en ZO-Afrika
• Duitsland: Kameroen, Namibië, Rwanda, Burundi
• Leopold II: Congo-Vrijstaat
• Moet internationale handel faciliteren
• Slavenhandel bestrijden (quod non)
• In de feiten:
• Rubberoogst onder schrikbewind (dwangarbeid ipv slavernij)
• Veel doden (tss 1 000 000 - 5 000 000) o.m. door ziekte en honger
• Misdadig bewind MAAR: geen genocide! (definitie: doelbewust en planmatig een bepaalde bevolkingsgroep (proberen) uitroeien)
• Onder internationaal protest: Congo-Vrijstaat in 1908 overgedragen aan België: Belgisch Kongo

Opdracht 4&5 (p.47 - 49)

Huiswerk (modeloplossing op google classroom)

3. De gevolgen van het imperialisme

Opdracht 6 (LWB p.49-51)

Lees de lestekst en geef voor de gekoloniseerde gebieden een politiek, een economisch en een cultureel gevolg van het imperialisme.

3. Gevolgen

• politiek: huidige Afrikaanse en Aziatische staatsgrenzen ontstaan (grotendeels) op Europese onderhandelingstafel
• economisch: massa-import Europese (goedkope) producten ⇒ verdwijnen lokale handel in kolonie 
• ⇒ kolonies gedegradeerd tot leverancier van goedkope grondstoffen en arbeid
• cultureel: Westerse beschaving opgedrongen ⇒ Engels & Frans worden wereldtalen

Lesschema