Spel en activiteiten aangepast aan het ontwikkelingsniveau van het kind

• Verzorging
• Beroepsopleiding
• Praktijkonderwijs

Spel en activiteiten

Leerplandoelstellingen:

• Ontwikkelingsperiodes
• Algemene ontwikkelingskenmerken
• Samenhang tussen ontwikkelingsgebieden
• De rol van aanleg, milieu en zelfbepaling in de ontwikkeling
• Betekenis van spelen voor de ontwikkeling (functies) 

ONTWIKKELING

Ontwikkeling kan omschreven worden als verandering. 

Deze veranderingen worden tevens meestal beschouwd als ‘vooruitgang’. Een kind ontwikkelt tot volwassene. 

Ontwikkeling is een proces. Ontwikkeling voltrekt zich in de tijd. De veranderingen die plaatsgrijpen, gebeuren niet van vandaag op morgen. Ontwikkeling verwijst niet naar een momentopname.

Ontwikkeling

• vooruitgang op allerlei gebieden
• Het kind gaat verfijnder waarnemen 
• wordt motorisch behendiger. 
• De woordenschat breidt uit, zinsconstructies worden complexer, het kan abstracter denken,…

De ontwikkeling wordt onderverdeeld in stadia.

Elke stadium heeft een kortere of langere periode.

Heeft het kind een bepaalde stap onder de knie, dan wordt de fase afgerond en gaat het kind naar een volgende, hogere stadium.

ONTWIKKELINGS-

PERIODES

• De zuigeling= 0-18 maanden
  
• De peuter = 18 maanden – 4 jaar
• De kleuter = 4 – 6 jaar

Algemene ontwikkelingskenmerken:

• Eigen tempo: elk kind ontwikkelt op eigen tempo
• Gevoelige periodes: het kind is gevoelig om een bepaalde functie te ontwikkelen (herhalen en oefenen)
• Innerlijke kracht: onweerstaanbare drang om zelfstandig te worden
• Vaste volgorde: leren van vaardigheden (eerst zitten, dan kruipen, staan en stappen)

Eigen tempo

• Elk kind ontwikkelt op zijn eigen tempo
• Niet enkel de aanleg speelt een rol
• Elk kind ontwikkelt op eigen unieke wijze
• Vergelijk de groei en ontwikkeling van een kind niet met een ander kind
• De grenzen waarin een kind normaal ontwikkelt zijn ruim 

Op welke leeftijd zette jij je eerste stapjes?

Gevoelige periode

• tijdperken in de ontwikkeling waarin het kind gevoelig is om een bepaalde functie te ontwikkelen
• het kind herhaalt en oefent
• gevoelige periodes zijn slechts bepaalde periodes en zijn begrensd
• het kind kan frustraties ontwikkelen wanneer iets niet lukt en moet meer moeite doen

Gevoelige perioden:

• voor het schrijven (tussen 3 en 4)
• ontwikkeling zintuigen (2 jaar)
• waarnemen van heel kleine dingen (tussen 1 en 4)
• voor de taal (tot 6 jaar) 

Innerlijke kracht

• innerlijke kracht om zichzelf te ontwikkelen
• het kind heeft een onweerstaanbare drang om zelfstandig te worden
• wanneer het kind rijp is om iets nieuws te leren, zal het onbewust, via het spel deze vaardigheid oefenen 

Vaste volgorde

• een vaste volgorde in het leren van verschillende vaardigheden
• een ontwikkelingstabel toont aan dat je eerst leert zitten, dan kruipen, dan rechtstaan en erna stappen 

Ontwikkeling op 5 grote gebieden: 

1. Lichamelijke ontwikkeling
2. Motorische ontwikkeling
3. Spraak -en taalontwikkeling
4. Cognitieve ontwikkeling
5. Sociale -en emotionele ontwikkeling 

Motorische ontwikkeling:

• Grove of grote motoriek
• Fijne of kleine motoriek
• Nauw verbonden
• Bepaalde basis-voorwaarden 

grove motoriek

Cognitieve ontwikkeling:

• proces van leren
• Geheugen, cognitie en aandachtsfunctie
• Opslaan van informatie
• = toepassen van processen bij het waarnemen, herinneren, denken, redeneren en begrijpen

Emotionele ontwikkeling:

• ontwikkelen van een eigen persoonlijkheid
• gevoelens van zichzelf en anderen begrijpen en daarmee leren omgaan
• ontwikkelen van emoties, zelfbeeld en temperament 

Sociale ontwikkeling:

• Begrip voor andere mensen
• ontwikkelen van positief gedrag en vaardigheden ten opzicht van de medemens
• omgangsregels en relaties tussen mensen 
• leert gevoelens te begrijpen

Film: Mocking birds don't sing

Rol van aanleg, milieu en zelfbepaling in de ontwikkeling

Wordt beïnvloed door de natuur of door het milieu

Afhankelijk van 3 factoren:

1. de aanleg= de erfelijke/natuurlijke aanleg waarmee het kind geboren wordt
2. het milieu = is de omgeving die invloed kan uitoefenen op de ontwikkeling
3. de zelfbepaling= de eigen, vrije keuze van de mens

Rol van aanleg:

Natuur/erfelijke aanleg waarmee het kind geboren wordt.

Erfelijkheidsfactoren bepalen de ontwikkeling. Onze ontwikkeling is voorgeprogrammeerd en komt door rijping van zenuwcellen in de hersenen tot ontplooiing. Dit zit in onze genen verankerd.

Rol van het milieu

De omgeving/milieu waarin het kind opgroeit heeft een actieve invloed op de ontwikkeling. Dit is ook de opvoeding van thuis die men meekrijgt.

Rol van zelfbepaling

• je kiest zelf en kan 'ja' en 'nee' zeggen
• je kiest je eigen doelen in het leven = je vrije keuze
• men gaat zijn eigen weg waardoor je zelf richting geeft aan je ontwikkeling 

De rol van aanleg

De aanlegtheorie zegt dat alles wordt bepaald door aanleg.

Erfelijkheidsfactoren bepalen de ontwikkeling (zenuwcellen komen tot ontplooiing in de hersenen)

Rol van het milieu

Ontwikkeling wordt bepaald door de omgeving en door de opvoeding.

De omgeving heeft een actieve invloed op de ontwikkeling.

Rol van zelfbepaling

Bij de rollen van aanleg en milieu is er geen inbreng van de persoon zelf.

Bij zelfbepaling heeft de mens de eigen vrije keuze.

Hij kan zelf kiezen en 'ja' en 'nee' zeggen.

Interactiemodel

De drie factoren (aanleg, milieu & zelfbepaling) beïnvloeden elkaar.

Soms heeft 1 bepaalde factor een doorslaggevende invloed.

Opdracht: eigen mening

Stel je voor dat je een wetenschapper bent.

Je mag ook eigen voorbeelden uit je kindertijd of jeugd gebruiken.

Ga naar Google Classroom en maak hierover een tekst.

Lees de evaluatiecriteria in de cursus! 

Spelen versus ontwikkeling

• Spelen = belangrijk & noodzakelijke activiteit
• Spelen =een levensbehoefte zoals eten & drinken= een stimulatie van de ontwikkeling
• Spelen neemt een belangrijke rol in de persoonlijkheids-ontwikkeling  

Spel     motorische ontwikkeling

• spieren onder controle krijgen
• bewegingen worden steeds meer geautomatiseerd
• leren handen & vingers gebruiken, ook onafhankelijk van elkaar 

Spel     psychische ontwikkeling

1. Cognitief: kennis uitbreiden, materiaal leren kennen
2. Taalontwikkeling: ze leren begrippen, praten tegen zichzelf en daarna tegen elkaar. Ze imiteren anderen = nabootsfunctie

3. Emotionele ontwikkeling

leren kennen van gevoelens, emotie. Door spel leren verwerken van emoties.

Materialen kunnen een ontladend effect hebben

In een spel kunnen ze indrukken en emoties verwerken

Sociale functie van het spel

Spelen gebeurt vaak samen met anderen

Het kind leert de wereld spelenderwijs te kennen en zo leert het kind de wereld van de volwassenen te begrijpen.

Spel     sociale ontwikkeling

• Spelen met andere kinderen samen
• er ontwikkelt door het spelen een sociaal gevoel
• ze leren geduldig zijn, speelgoed delen, hun beurt afwachten, ... 

Soorten spelvormen:

1. Exploratief spelvorm (spelen met water, zand, voelboekje,...)
2. Bewegingsspel (tikkertje, voetbal, dansen, fietsen, ...)
3. Fantasiespel/rollenspel (winkeltje, doktertje, toneel, ...)
4. Constructiespel (kamp bouwen, lego, tekenen, puzzelen, ...)
5. Samenspel/sociaal spel (gezelschapsspel, verstoppertje, ...)
6. Receptief spel (luisteren naar verhaaltje, kijken naar anderen die voetballen, genieten van de zon, ...)

Opdracht: zet de juiste spelvorm bij juiste afbeelding

Soorten spel

1. Imitatiespel
   
2. Bewegingsspel
3. Fantasiespel
   
4. Constructiespel
   
5. Regelspel

Imitatiespel

• Rollenspel: doen alsof en na doen spel
  
• Kind speelt dingen na die hij echt heeft gezien
  
• Oefenen voor later
• Vader en moedertje, dokter, brandweer, met popen spelen
• Veel praten (taalontwikkeling)

Bewegingsspel

• Ren spel/tik spel
• Dansen en springen
  
• Glijbaan, klimtoestel, ballenbak, tikkertje
  
• Straatspel
  
• Balspel
• Fietsen
  
• Behendigheidsspel

Fantasiespel

• Alles is mogelijk
  
• Doen alsof
• Eigen wereldje
• Ervaringen uit het leven verwerken
• Verhalen vertellen/voorlezen/poppenkast

Constructiespel

• Bouwen
  
• Ruimtelijk inzicht
  
• Oog hand coördinatie
  
• Samen werken
• Creativiteit

Regelspel

• Bordspellen
  
• Sporten
  
• Leren omgaan met regels, op je beurt wachten, winnen/verliezen, teleurstelling, afspraken maken en samenwerken

Andere soorten spellen

Denkspel

Woordspel

Concentratiespel

Puzzelspel

Quiz
Muziekspel

Kaartspel

Gezelschapsspel

Opdracht

• Maak groepjes van drie
• Bedenk/zoek bij elk ontwikkelingsgebied spelletjes/speelgoed (minimaal 4)
• Zet er bij voor welke doelgroep het geschikt is

Lesdoelen

Na afloop van de les...

• Kan je verschillende soorten spel benoemen
• Ken je de 5 ontwikkelingsgebieden
  en kan je voorbeelden van spel/speelgoed benoemen bij elk ontwikkelingsgebied

Welk soort spel spelen deze kinderen?

Welk soort spel speelt dit kind?

Een gezelschapsspel is een:

1. exploratief spel
2. constructiespel
3. receptief spel
4. samenspel

Zich verkleden in een prinses is een:

1. fantasiespel
2. exploratief spel
3. receptief spel
4. samenspel

met lego spelen is een:

1. een receptief spel
2. een constructiespel
3. exploratief spel
4. een bewegingsspel

Naar de poppenkast kijken en luisteren is een:

1. fantasiespel
2. exploratief spel
3. receptief spel
4. samenspel

touwtje springen is een :

1. exploratief spel
2. bewegingsspel
3. samenspel
4. receptief spel

Eindopdracht: babysit