Herhalen les 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Welkom allemaal!

Zoek een plekje

Pak alvast je boek,

schrift en etui

Wat gaan we doen?

Alles herhalen

Maken samenvatting/

test jezelf

Lesdoel:

Je weet wat je moet

leren

Uitleg 11.4

In de celkern zit je 

bouwbeschrijving

Deze draden noem je

chromosomen en zijn

gemaakt van DNA

Je hebt 23 paar -> 46 

chromosomen totaal (genoom)

Uitleg 11.4

DNA lijkt op een wenteltrap 

en maakt eiwitten die bepalen 

wat er gebeurt 

Stukje DNA voor 1 

eigenschap= gen

Uitleg 11.4

Je lijkt op je ouders omdat je 

jouw chromosomen van hen

krijgt: 23 van je moeder en

23 van je vader zodat jij

weer 46 hebt

Moeder geeft altijd X

Vader geeft X of Y

Uitleg 11.4

Erfelijke eigenschappen krijg

je van je ouders (genen)

Voor elk gen heb je meerdere 

varianten -> allelen

-Genotype=informatie op de genen

-Fenotype=wat zie je bepaald door

  aanleg, en/of omgeving

Uitleg 11.4

Sommige eigenschappen zijn:

-erfelijk: volledig bepaald door

  genotype

-aanleg: mix tussen genotype 

  en fenotype 

-niet-erfelijk: volledig bepaald 

  door fenotype

Uitleg 11.4

Aangeboren afwijking:

-schadelijke stoffen/ziekte-

  verwekkers

-fout aantal chromosomen

  bijv. syndroom van Down

-fout in een chromosoom

  bijv. kleurenblindheid

Uitleg 11.4

Prenataal onderzoek:

-echo: lengte, hartgeluiden

-vruchtwaterpunctie: cellen

  uit vruchtwater worden getest

-vlokkentest: cellen uit

  placenta worden getest

Uitleg 11.6

Cellen delen zich op

twee manieren:

-meiose: geslachtscellen

  1x informatie, haploïd 

-mitose: lichaamscellen

  2x informatie, diploïd

Uitleg 11.6

Meiose:

 

  

Uitleg 11.6

Mitose: 

-meiose maar 

  met 1 extra stap: 

  -kopiëren van de 

    chromosomen

Uitleg 11.6

Elke cel heeft dezelfde informatie 

maar toch:

-zien ze er anders uit 

  (celdifferentiatie)

-doen ze andere dingen 

  (celspecialisatie)

-regelgenen maken eiwitten die

  genen aan en uit zetten

Uitleg 12.1

(slecht) voorbeeld met oogkleur:

-iemand met bruine ogen kan twee 

  allelen voor bruine ogen hebben

-iemand met blauwe ogen heeft twee 

  allelen voor blauwe ogen

-hun kind krijgt dan 1 blauw allel en 1 

  bruin allel

-homozygoot: twee dezelfde allelen

-heterozygoot: twee andere allelen

Uitleg 12.1

Bij homozygoot is genotype hetzelfde 

als fenotype: twee bruine allelen leidt 

tot bruine ogen etc.

Bij heterozygoot ligt het aan welk allel 

dominant is: 1 bruin en 1 blauw leidt tot 

bruin omdat bruin sterker is dan blauw

Blauw noemen we dan recessief

Uitleg 12.1

Je noteert allelen met letters:

kies een letter waarbij hoofdletter

en kleine letter verschillend zijn

bijv B en b

Dominant is B, recessief is b

BB is homozygoot dominant

Bb is heterozygoot

bb is homozygoot recessief

Uitleg 12.1

Met een kruisingsschema kan

je uitleggen hoe de nakomelingen

er uit kunnen zien

Voorbeeld: beide ouders zijn

heterozygoot voor oogkleur

(allelen zijn bruin en blauw)

Uitleg 12.1

Stap 1: schrijf fenotype op van

generatie 1

Stap 2: bedenk genotype

  je mag zelf een letter kiezen

  -bijv. homozygoot -> BB en bb

  -heterozygoot -> Bb

Stap 3: schrijf op welke allelen

de ouders door kunnen geven

Ouders hebben bruine ogen en zijn heterozygoot voor oogkleur met de allelen bruin en blauw

	Vader	Moeder
Fenotype
Genotype
Doorgeven

Uitleg 12.1

Stap 4: maak een kruisings-

schema

-linksboven zet je symbolen om aan

  te geven waar moeder en vader staan

-moeder naar beneden en vader opzij

-vul de allelen in van moeder en vader

-combineer de allelen in het midden

moeder\vader

Uitleg 12.1

Stap 5: noteer de genotypen

van de nakomelingen

1 hokje: 25%, 2 hokjes: 50%, 

3 hokjes: 75%, 4 hokjes: 100%        Genotypen:

                                                                       

Stap 6: noteer de fenotypen           Fenotypen:

met percentages

Moeder\vader	B	b
B	BB	Bb
b	Bb	bb

Uitleg 12.2

Erfelijke aandoeningen door 

1 gen noem je monogeen

Recessief: alleen ziek bij bb

  drager als je Bb bent

Dominant: komt tot uiting 

  bij Bb en BB

Uitleg 12.2

Sommige aandoeningen komen 

vaker voor bij jongens:

geslachtsgebonden recessieve 

overerving (X-chromosoom)

Jongens hebben maar 1 X

Meisjes hebben er 2 en kunnen

dus compenseren

Uitleg 12.2

Om erachter te komen bij

wie aandoeningen of 

eigenschappen vandaan

komen, kan je een erfelijkheids-

onderzoek doen. Hierbij doen

ze prenataal onderzoek of 

maken ze een stamboom

Uitleg 12.2

Hoe bepaal je een dominante 

eigenschap:

-zoek twee ouders met hetzelfde 

fenotype en een kind met een 

ander fenotype

-deze ouders moeten heterozygoot 

zijn en het kind homozygoot recessief

Uitleg 12.2

Van fenotype naar genotype:

-Je weet nu dat 10 homozygoot recessief is: bb 

-2 en 4 moeten ook bb zijn

-Je weet dat 5 en 6 heterozygoot zijn: Bb

-Om 5 Bb te krijgen uit bb (2), moet 1 minstens 

  een B hebben, maar kind 4 is bb dus moet 1 

  ook een b hebben -> 1 heeft dus Bb

-7 en 8 niet ziek maar 4 geeft alleen b -> Bb

-3 minstens een B -> Bb of BB

Aan de slag!

Maak de samenvatting of

de test jezelf of kijk na wat

je aan opdrachten gemaakt

hebt

Volgende les oefentoets

Vrijdag toets 11.4/11.6/12.1/12.2