H5 Sociale cognitie MWWE

• Psychologie & Sociologie
• Secundair onderwijs

H5 Sociale cognitie inleiding

Stellingenspel

• Om beurt komt iemand een stelling voorlezen
• Ieder neemt een positie aan (akkoord, twijfelaar, niet akkoord)
• Bal wordt doorgegeven voor wie antwoord (waarom maak je deze keuze?)

H5 Sociale cognitie inleiding

Oef.1 p.99  

• Denk na over de uitspraken (sommige hebben we reeds besproken vorige week in het stellingenspel)
• Bedenk bij elke uitspraak een voorbeeld.

H5 Observeren en interpreteren p.99

Experiment: 

• Filmpje bekijken in 2 groepen. 
• Andere groep gaat kort buiten staan.
• Nadien bespreken wat we gezien hebben.

H5 Observeren en interpreteren p.99

Zijn wij als mens in staat om onze omgeving compleet te observeren?

Nog enkele filmpjes:

• Filmpje 1 (0'00"-1'02" en 1'45"-2'35")
• Filmpje 2 (1'21")

H5 Observeren en interpreteren p.99

Sociale cognitie = manier waarop we ons gedrag en dat van anderen waarnemen en interpreteren

-> observeren van het gedrag van anderen en interpreteren wat het betekent, zodat we eigen gedrag kunnen aanpassen

H5 Observeren en interpreteren p.100

Oef.2 p.100

Wat is volgens jullie observeren en wat interpreteren?

• Stap 1&2 observeren; stap 3-4-5 interpreteren - gedachten en gevoelens

H5 Observeren en interpreteren p.100

Een bepaalde stimulus (bv. filmpje van begin van de les) kan dus verschillend geïnterpreteerd worden!

Hebben jullie hier eigen voorbeelden van?

bv. snel rijden - reden

bv. iemand begint te wenen - met reden of aandacht zoeken

H5 Observeren en interpreteren p.100

Waarnemingsproces 

• mechanismen voor snelle interpretatie
• observatie ~ interpretatie (eigen interpretatie wordt aanschouwd als feit)
• nuttig / verkeerde inschatting

Observeren/interpreteren in elke context! (werk, onderzoek...)

H5 Observeren en interpreteren p.100-101

Oef.3 p.100-101

• Observatie?
• Interpretatie?
• Vul de tabel in.

H5 Observeren en interpreteren p.100-101

                                                                                                           Extra oef. interactief

                                                                                                           (volgende slide)

Observatie	Interpretatie
- tienerjongen zit op een stoel; koptelefoon om zijn nek; kijkt in de richting van een vrouw; zit aan bureau; computer en chips. - volwassen vrouw kijkt in de richting van de jongen; leunt met haar handen op de hoek van de tafel	- de jongen zat al uren te gamen toen zijn ouders binnenkwamen - moeder geeft hem nu een berisping - vader zegt weinig, maar is ook boos en bezorgd

Stel: je bent verpleegkundige en je bent bij een patiënt, wat valt onder...

Observeren 

Interpreteren

Hartslag is 115

Misschien kan ik best de dokter bellen

Temperatuur is 39.5, vermoeden op infectie

Bloeddruk is 143/96, deze patiënt is hypertens

De patiënt van kamer 102 is er niet

Patiënt ziet bleek

H5 Eerste indruk:
Impliciete persoonlijkheidstheorie p.101-102

Eerste indruk

- reeds gevormd na fractie van een seconde

- helpt inschatten hoe iemand is (gevaarlijk, behulpzaam...)

Oef.4 p.101-102: Beantwoord voor elke foto deze vragen:

• Welke eerste indruk maakt deze persoon op jou?
• Welke emoties ervaart hij/zij?
• Welke persoonlijkheidstrekken zou hij/zij hebben?

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.101-102

Oef.4 p.101-102: 

• Op welke kenmerken heb je je gebaseerd?
• Bespreek met je buur. Grote verschillen?

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.102

Eerste indruk - vooral gebaseerd op uiterlijke kenmerken:

• Fysieke kenmerken
• Verbale, non-verbale en subverbale taal
• Gedrag

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.102

Impliciete persoonlijkheidstheorie:

-> kenmerken worden automatisch gekoppeld (cognitieve schema's)

Verschillend per persoon (referentiekader)

Elk persoon heeft een verzameling van deze schema's

= geheel van gelegde verbanden tussen uiterlijke en innerlijke eigenschappen van mensen

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.102-103

Oef.5 p.102-103

• Zwaarlijvigheid
• Tattoos
• Bril

Oef.6 p.103

Beeldfragment Volt 10'50"

onderwijs.hetarchief.be

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.103

Oef.6 p.103

Concertzaal vs. metrogang; zelfde muzikant!

Cognitieve schema's...

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.103

• Soms zitten we goed met het inschatten van anderen...
    Experiment

• Soms toch ook vergissen...
    Oef.7 p.103 (beeldfragment Iedereen Beroemd 2'46")

onderwijs.hetarchief.be

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.103

Oef.7 p.103 

Inschatting?

Gebaseerd op?

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.103

Eens testen... Neem jullie gsm voor het volgende...

Welk van de twee is volgens jullie verpleegkundige?

1

2

Persoon 1

Persoon 2

Sleep de juiste functie naar de juiste foto volgens jullie...

Algemeen directeur ziekenhuis

CEO bouwbedrijf

H5 Eerste indruk:

Impliciete persoonlijkheidstheorie p.103-104

Impliciete persoonlijkheidstheorie:

• 'Babyface' -> eerder inschatting van lief, zacht karakter en job in de 'zachte' sector
  Volwassen gezicht -> eerder inschatting van dominant, competent en meer kans op leidinggevende functie
• Voorspellen winnaar verkiezingen (kinderen en volwassenen zitten juist!) -> stemmen op competentste uiterlijk
  

GEEN VERBAND tussen uiterlijk en persoonlijkheid (wel uiterlijk en oordeel!)

H5 Eerste indruk:

Primacy effect p.104

Weer even een experiment...

1. Vul briefje in

2. Geheugentest:

• je krijgt een lijst woorden te horen 
• schrijf op welke je nog weet

H5 Eerste indruk:

Primacy effect p.104

Oké, even kijken...

Wie helpt mij? 

- Iemand die op bord schrijft

- Iemand die telt

1. Geheugentest: welke woorden had je onthouden? Wees eerlijk!

2. Briefje: tel de scores op; opgelet, in 2 groepen noteren!

H5 Eerste indruk:

Primacy effect p.104

Briefje = experiment van Asch

-> informatie die je het eerst krijgt heeft de grootste invloed op het totaalbeeld dat je van iemand vormt

-> eerste kenmerken die worden opgemerkt hebben grotere invloed op algemene beeld

= primacy effect (voorrangseffect)

Extra experiment

H5 Eerste indruk:

Primacy effect p.104

Verklaringen primacy effect:

• Eerste beeld gevormd; aandacht verminderd
• Nieuwe info wordt gezien vanuit reeds gevormde beeld
   (bv. competitief - gedreven, doorbijter vs. vals, dikke nek, betweter...)
• (Geheugencomponent - eerst aangeboden/ontvangen informatie wordt makkelijker ontvangen; ~ recency effect)

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.104-105

Bepaalde kenmerken -> opvallend -> spelen grotere rol in beeldvorming van iemand

= centrale kenmerken 

(uiterlijke kenmerken en persoonlijkheidstrekken)

(afhankelijk van de context welke kenmerken centraal staan)

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.105

Uiterlijke centrale kenmerken, bv. 

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.105

Bv. 1: warmte en competentie

-> evolutionair: herkennen ervan helpt bij overleven

Oef.8 p.105: warmte - competentie: welke info geven deze kenmerken?

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.105

Positieve centrale kenmerken
-> roepen andere positieve kenmerken op
= halo-effect

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.105-106

Bv. 2: schoonheid (ervaren als intelligent, emotioneel stabiel, sociaal vaardig...)

Oef.9 p.105-106 (beeldfragment Ook getest op mensen 9'16")

Lees alvast de vragen, ook op p.106!

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.105

Persoonlijkheidstrekken als centrale kenmerken

bv. experiment:

onderwijs.hetarchief.be

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.106

Negatieve centrale kenmerken

-> roepen onbewust meer negatieve kenmerken op

= horn-effect

Horn-effect

Halo-effect

Negatief kenmerk roept onbewust nog negatieve kenmerken op.

Positief kenmerk wordt automatisch gelinkt aan andere positieve kenmerken.

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.106

Oef.10 p.106

Oef.11 p.106

Extra oefening foto (volgende slide)

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.106

Wie zou dit zijn denken jullie? Wat voor iemand?

• Jeremy Meeks:
    in juni 2014 opgepakt (misdrijven zoals
    verboden wapendracht en bendevorming)
• knappe kop -> vrouwen hebben direct na verspreiding van
    zijn mugshot zijn profielfoto massaal geliket en geld
    ingezameld om zijn borg te betalen
• halo-effect: moeilijk te geloven dat iemand met een
    knap uiterlijk een gevaarlijke crimineel is

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.106

Oef.10 p.106

Oef.11 p.106

Extra oefening foto (volgende slide)

Beeldfragment Ook getest op mensen - sollicitatiegesprek (15'13")

onderwijs.hetarchief.be

H5 Eerste indruk:

Centrale kenmerken p.106

Negativiteitseffect:

Negatieve kenmerken blijken zwaarder door te wegen dan positieve in de beeldvorming van een persoon

H5 Causale attributies:

Interne en externe attributie p.107

Oef.3 p.107:

Bespreek in groepjes per 3 (verspreid over de klas)

Mogelijke verklaringen voor gedrag (>1 mogelijkheid):

• Je ziet een klasgenoot met tranen in zijn/haar ogen
• Op de trappen in het station zie je een meisje in elkaar gedoken zitten
• Je hoort in een klaslokaal langs ons een hels kabaal

Extra opdracht:

Kijk eens terug naar jullie antwoorden, merken jullie daarin een verschil op?

H5 Causale attributies:

Interne en externe attributie p.107

Zien van gedrag - automatisch op zoek gaan naar verklaringen

~ Observatie - interpretatie

Causale attributie = zoeken naar oorzaken van gedrag

• Causaal = oorzakelijk
• Attribueren = toekennen / toeschrijven

Belangrijk in ons dagelijkse leven! Bepaalt mee ons eigen gedrag!

H5 Causale attributies:

Interne en externe attributie p.107

Causale attributie 

= zoeken naar oorzaken van gedrag

= een denkproces

Bepalen mee onze beoordeling over iemand!

!!! De echte oorzaak is niet gelijk aan oorzaak die wij aan gedrag toekennen 

H5 Causale attributies:

Interne en externe attributie p.107

2 soorten attributies:

• Interne attributie: oorzaak wordt gezocht in de persoon zelf; gedrag = persoonsgebonden (persoonlijkheid, talent, zwaktes...)
  ~ Persoonsgebonden attributie

Vb'en vanuit oef.3?

H5 Causale attributies:

Interne en externe attributie p.107-108

2 soorten attributies:

• Externe attributie: oorzaak wordt gezocht in de omgeving of wordt verklaard vanuit toeval; gedrag = situatiegebonden (bv. gebeurtenis, actualiteit, maatschappij...)
  ~ Situationele attributie

Vb'en vanuit oef.3?

Oef.13 en 14 p.108

Als je zelf een goede toets hebt gemaakt, welke verklaring geef jij dan het snelst aan dit goede resultaat?

1. Ik heb goed gestudeerd voor de toets
2. De toets was te gemakkelijk

Als je zelf een slechte toets hebt gemaakt, welke verklaring geef jij dan het snelst aan dit slechte resultaat?

1. Ik heb me te weinig ingezet voor de toets
2. De toets werd te streng verbeterd of was te moeilijk

H5 Causale attributies:

Attributiefouten p.107

Causale attributie: zien van gedrag - automatisch op zoek gaan naar verklaringen

• Niet altijd alle nodige informatie ter beschikking
• Moet snel gaan, te snel om grondig een situatie te beoordelen

-> attributiefouten

Vraag: al meegemaakt?

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: fundamentele attributiefout p.109

Oef.15 p.109

Of andere situatie...

• Hebben jullie al ooit een toets niet kunnen maken of taak te laat ingeleverd door externe omstandigheden? Welke reactie kregen jullie van de lkr?

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: fundamentele attributiefout p.109

Fundamentele attributiefout 

= rol van persoonlijke eigenschappen worden overschat; invloed van de situatie wordt over het hoofd gezien

Oorzaak: interne attributies komen vaker voor dan externe

Oef.16 p.109 (maak dus bewust deze attributiefout!)

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: fundamentele attributiefout p.109

Experiment televisiequiz:

• 3 groepen:
  quizmasters (vragen opstellen en stellen aan deelnemers)
  deelnemers
  publiek
• Alle groepen nadien algemene kennis van eerste 2 groepen beoordelen
• Resultaten op p.110

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: fundamentele attributiefout p.110

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: fundamentele attributiefout p.110

Oef.17 p.110

• Wat stel je vast als je kijkt naar de antw. van het publiek en de deelnemers? 
• Hoe kan de fundamentele attributiefout dat verklaren?

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: fundamentele attributiefout p.110

• H5 Causale attributies: 

Attributiefouten: fundamentele attributiefout p.110

Oorzaak fundamentele attributiefout:

Tweestappenmodel:

• Interne attributie: automatisch verloop (snel en weinig inspanning)
• Pas daarna: situatie beoordelen -> mogelijks andere mening vormen (vraagt inspanning, doen we niet altijd)

Oef.18 p.110 - toepassing tweestappenmodel

• H5 Causale attributies: 

Attributiefouten: fundamentele attributiefout p.110-111

Fundamentele attributiefout:

Kan tot vervelende gevolgen leiden, vooral bij vervelend gedrag...

Bv. ll die steeds babbelt -> attributie: geen inzet hebben -> lkr geeft minder aandacht of net negatieve aandacht

Oef.19 p.111

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: self-serving bias p.111

Eigen gedrag beoordelen:

• Succes -> toeschrijven aan interne factoren
• Mislukkingen -> toeschrijven aan externe factoren

Verklaring zoeken die goed uitkomt voor zelfbeeld

= Self-serving bias

Wat betekent dit voor het experimentje dat ik met jullie deed? 

Wat had ik vanuit deze attributiefout verwacht?

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: self-serving bias p.111

Gedrag beoordelen van groep waar je jezelf mee identificeert:

• Succes -> toeschrijven aan interne factoren
• Mislukkingen -> toeschrijven aan externe factoren

Bv. supporters: oef.20 p.111

Bedenking bij deze attributiefout (vooral op individueel niveau)?

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: actor-observator effect p.111

Beoordelen (negatief) gedrag:

• Eigen gedrag -> vooral verklaren vanuit omstandigheden
• Gedrag van anderen -> vooral verklaren vanuit persoonlijkheidskenmerken

Oef.21 p.111

H5 Causale attributies:

Attributiefouten: actor-observator effect p.111-112

Verklaringen:

• Omstandigheden kennen
• Bescherming zelfbeeld
• Perspectief van observeren van het gedrag (videobeelden)

Experiment

Voorkomen: minder in collectivistische culturen (self-effacing bias)

H5 Causale attributies:

Attributiefouten

Om de theorie rond attributie(fouten) te herhalen/in te oefenen...

Bookwidget

Zie planner op deze les voor de link.

H5 Sociale categorisering

Ingroup en outgroup p.112

Mensen beoordelen:

-> niet enkel individuen!

-> ook bij groepen mensen zijn er mechanismen die onze sociale cognitie beïnvloeden

Bv. ingroup - outgroup

(zie illustratie ppt)

H5 Sociale categorisering

Ingroup en outgroup p.112

Omgeving moet overzichtelijk / voorspelbaar zijn, elke individu apart beoordelen kost teveel tijd / energie

-> sociale categorisering

• Zelfde kenmerken als onszelf: ingroup
• Behoren niet tot onze eigen groep: outgroup

Oef.22 p.112: eigen vb'en (ook bijpassende geven!)

H5 Sociale categorisering

Ingroup en outgroup p.112

Invloed op: gedachten, gevoelens, gedrag

-> mogelijke gevolgen: stereotypen, vooroordelen, discriminatie

Sociale cognitie mechanismen:

• outgrouphomogeniteit: leden van outgroup lijken op elkaar (verschillen worden onderschat) -> stereotypen
• ingroupfavoritisme: eigen groep = beter, andere groep = slechter -> negatieve vooroordelen

H5 Sociale categorisering

Ingroup en outgroup p.112

Experiment

Gevolgen ingroup-outgroup:

• gebrek aan kennis andere groep -> meer zien als homogeen en negatief
• groepsidentiteit wordt sterker, andere groep = tegenstander
• beter inleven in mensen/groepen waarmee we ons kunnen identificeren

H5 Sociale categorisering

Ingroup en outgroup p.112

Opdracht: 

• Groepjes van 3 of 4
• Rangschik de papiertjes volgens ernst / zwaarte
• Ga op zoek naar het verschil tussen de 3 termen
• Formuleer per term minstens 3 concrete voorbeelden

EDUbox Wij-zij-denken

Online les:

• In groepjes van 3 of 4 (getrokken door het lot)
• 2 lesuren
• Opgesplitst in 4 delen (individueel, theoretisch, volledige groep)
• Link  via planner te vinden

EDUbox Wij-zij-denken

Algemene regels:

• Spreek niet door elkaar, luister goed, ook naar afwijkende meningen, en toon respect.
  
• Een discussie kan soms emotioneel of heftig zijn, maar we schelden en beledigen niet.
  
• Racisme en oproepen tot geweld kunnen niet.
  

EDUbox Wij-zij-denken

Deel 3: debatoefening

Afspraken:

• Val nooit iemand persoonlijk aan, maar blijf bij het onderwerp
• Laat elkaar uitspreken
• Blijf beleefd en respectvol
• Blijf de mens achter de tegenstander zien
• Ga emoties niet uit de weg, probeer ze in woorden te uiten
• ...

H5 Sociale categorisering

Stereotypen p.113

Verschil tussen stereotype en vooroordeel?

• Stereotype = simplistische opvatting (cognitief)
  Categorie personen worden met bepaalde eigenschappen geassocieerd

H5 Sociale categorisering

Stereotypen p.113

Stereotype = simplistische opvatting (cognitief)
Categorie personen worden met bepaalde eigenschappen geassocieerd

KAN een kern van waarheid bevatten

ZEKER niet voor ieder lid van de categorie personen

-> onjuist beeld, soms vrij onschuldig / soms kwalijke gevolgen

(gedeeltelijk voortkomend uit outgrouphomogeniteit)

H5 Sociale categorisering

Stereotypen p.113-114

Oef.23 p.113

• Nationaliteit
• Leeftijd
• Geslacht
• Beroep
• Fysieke

Oef.24 p.114 (beeldfragment Iedereen Beroemd 5'14")

onderwijs.hetarchief.be

H5 Sociale categorisering

Stereotypen p.114

Meestal: negatieve stereotypen

Soms ook: positieve stereotypen 

Kennen jullie er?

-> maar niet zonder risico:

• schept hoge verwachtingen
• manier op neer te kijken op

H5 Sociale categorisering

Stereotypen p.114

Tweestappenmodel, waar zagen we dit nog?

• Fundamentele attributiefout, hoe werkte het?
• Stap 1: automatische respons, interne attributie
• Stap 2: bestuderen van de situatie, mogelijks andere attributie

H5 Sociale categorisering

Stereotypen p.114

Stereotypen zijn deel gaan uitmaken van onze cognitieve schema's...

-> automatische respons = stereotiep bij andere groepen

Zelfs als je niet in het stereotype geloofd!

Niet bij iedereen even sterk (onderdrukken)!

Tweestappenmodel:

• Stap 1: stereotype wordt automatisch opgeroepen
• Stap 2: bewuster nadenken

H5 Sociale categorisering

Stereotypen p.114

Tweestappenmodel:

• Stap 1: stereotype wordt automatisch opgeroepen
• Stap 2: bewuster nadenken

Stap 2 vraagt cognitieve inspanning!

Wanneer wil/kan iemand deze energie opbrengen?

(bv. bewust trachten omgaan met stereotypes / dronken of moe zijn)

H5 Sociale categorisering

Stereotypen p.114-115

Stereotypen bij iedereen aanwezig!

Bewijs: Impliciete Associatietest (IAT-test)

• Meet: reactiesnelheid na een stimuli
• Resultaat: positieve woorden sneller gelinkt aan ingroup; negatieve woorden sneller gelinkt aan outgroup

Oef.25 p.114-115: doe zelf een IAT-test (kies een kenmerk) en vul de vragen in

implicit.harvard.edu

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.115

Van stereotypen naar vooroordelen...

Vooroordeel = negatieve houding of gevoel tegenover iemand (omdat die tot een bepaalde groep behoort)

Stereotype -> gedachte (cognitief) over een categorie personen

Vooroordeel -> bevat een gevoel (affectief) t.o.v. een concreet persoon

Komt voor uit ingroupfavoritisme (ingroup beter dan outgroup)

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.115

Model Fiske: 

Hoe leiden stereotypen tot gevoelens?

Centrale kenmerken: warmte en competentie

-> ook belangrijk in het beoordelen van groepen

Ingroup: warm	Outgroup: koud
Competentie hoog -> hoge status groep	Competentie laag -> lage status groep

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.115

Model Fiske: 

Centrale kenmerken: warmte en competentie

-> combinatie van deze eigenschappen zorgt voor bepaalde gevoelens en gedrag

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.115-116

Model Fiske: 

Oef.26 p.115: groepen in deze kader zoeken, waar zet je jouw eigen ingroup?

Oef.27 p.116: bijhorend gedrag zoeken

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.116-118

Ontstaan van vooroordelen (stereotypen groeien uit tot vooroordelen):

• Groepsprocessen
• Sociale leerprocessen
• Bedreiging van het zelfbeeld
• Persoonlijkheid

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.116

• Groepsprocessen

Ingroupfavoritisme 

(sterke menselijke neiging om onze eigen groep te bevooroordelen)

!! Zelfs bij groepen die nauwelijks kenmerken delen 

-> geen gemeenschappelijke eigenschappen, elkaar niet kennen...

(zie experiment)

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.116

• Groepsprocessen

(Sub)culturen 

Welke stereotypen en vooroordelen sterk of minder sterk aanwezig zijn = afhankelijk van de cultuur

(bv. masculiene cultuur)

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.116-117

• Sociale leerprocessen

Omgevingsinvloeden (~ socialisatie) 

Continue beïnvloeding van onze cognitieve schema's door onze omgeving (gezin, school, media...)

bv. 'Daddy's big tummy - Peppa Pig'

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.116-117

• Sociale leerprocessen

Omgevingsinvloeden (~ socialisatie) 

Bekend experiment: The doll test (beeldfragment 10')

-> In welke mate zijn bepaalde vooroordelen al bij kleuters aanwezig?

onderwijs.hetarchief.be

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.117

Bedreiging van het zelfbeeld

Neerkijken op andere groep -> hogere zelfwaardering

Aan welk mechanisme doet jullie dit denken?

• Self-serving bias; ingroupfavoritisme

Laag zelfbeeld hebben: vooroordelen kan een manier zijn om zichzelf hoger in te schatten (coping)

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.117

• Bedreiging van het zelfbeeld

Experiment

(zie vademecum

p.249)

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.117

• Bedreiging van het zelfbeeld

Experiment (zie vademecum p.249):

• Wat zijn de onafhankelijke variabelen?
• Wat is de afhankelijke variabele?
• Hoeveel condities (en dus experimentele groepen) zijn er in dit experiment? Benoem ze.
• Wat zijn controlevariabelen in dit onderzoek?
• Welk resultaat kun je afleiden uit de grafiek?

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.117

• Bedreiging van het zelfbeeld

Experiment 

(p.249)

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.117

• Bedreiging van het zelfbeeld

Experiment 

(p.249)

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.117

• Bedreiging van het zelfbeeld

Oef.29 p.117: 'trollen'

• 'trollen' hebben mogelijks een laag zelfbeeld en schrijven negatieve commentaren om zichzelf beter te doen voelen

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.117

• Persoonlijkheid

'Bevooroordeelde persoonlijkheid'

= persoon die meerdere vooroordelen heeft 

(bv. etniciteit, seksuele voorkeur, gezinssamenstelling...)

Bepaalde persoonlijkheidskenmerken geven meer kans op het hebben van vooroordelen.

H5 Sociale categorisering

Vooroordelen p.118

• Persoonlijkheid

Bepaalde persoonlijkheidskenmerken geven meer kans op het hebben van vooroordelen:

• Sterke vooroordelen: autoritarisme en sociale dominantie
• Minder vooroordelen: hoge openheid voor ervaringen 

H5 Hardnekkige meningen p.118

Veranderen van mening doen we niet graag!

Oordeel (over iemand of een een sociale categorie) aanpassen doe we liever niet, ongeacht nieuwe info.

Waarom houden we vast aan onze eerste indruk en aan stereotiepe meningen?

• Subcategorisering
• Confirmation bias
• Self-fulfilling prophecy

H5 Hardnekkige meningen

Subcategorisering p.118

Iemand past niet in een stereotype / categorie?

-> nieuwe subcategorie maken (= subcategorisering)

(nieuwe voor deze 'ene' uitzondering, zodat ons stereotype niet moet worden aangepast)

Bv. stereotype vrouw (zachte sector) vs. 'carrièrevrouw'

H5 Hardnekkige meningen

Confirmation bias p.118

Confirmation bias (= bevestigingsvooroordeel)

-> concentreren op 'bevestigende' info (in stand houden van bestaande beeld) en negeren van 'weerleggende' info

bv. 'strenge' leerkracht - elke keer als hij/zij optreedt tegen negatief gedrag is dit bevestigend voor de huidige mening, maar de keren dat ze vriendelijk, begripsvol, ... reageert wordt genegeerd

H5 Hardnekkige meningen

Confirmation bias p.118

Oef.30 p.118-119

Lees het experiment onderaan p.118

Bekijk de grafieken en vul de vragen in p.119

H5 Hardnekkige meningen

Confirmation bias p.118

Oef.30 p.118-119

Wat leid je af uit de grafieken?

• proefpersonen met hoge verwachtingen schatten Hannah hoger in dan die met lage verwachtingen; het verschil is groter bij deelnemers die de film (prestaties) zagen

Hoe kan de confirmation bias de resultaten verklaren?

• Focus op vragen die overeenkwamen met hun eerste oordeel (1e groep: aandacht voor juiste antwoorden en Hannah hoger inschatten; 2e groep: omgekeerd)

H5 Hardnekkige meningen

Confirmation bias p.118

Onze mening is zo hardnekkig dat:

tegenstrijdige / weerleggende informatie genegeerd wordt

Experiment: jurylid fictieve rechtzaak

• Fase 1: weinig bewijs (18% schuldig bevonden)
• Fase 2: getuige die verdachte zag op plaats delict (72% schuldig bevonden)
• Fase 3: getuige blijkt vals te zijn! (68% schuldig bevonden)

H5 Hardnekkige meningen

Self-fulfilling prophecy p.120

Vanuit onze mening over iemand -> eigen gedrag aanpassen -> ons gedrag beïnvloedt de andere en gaat zich gedragen volgens 'verwachtingen'

= self-fulfilling prophecy (zelfvervullende voorspelling)

Het gedrag dat onze eigen mening 'vervult' wordt dus onbewust 'opgewekt / uitgelokt'.

H5 Hardnekkige meningen

Self-fulfilling prophecy p.120

Bestaat uit 4 delen / stappen: 

persoon A heeft bepaalde verwachtingen van persoon B	bv. lkr krijgt een nieuwe ll waarvan hij reeds veel negatief hoorde
persoon A gedraagt zich naargelang zijn verwachtingen	bv. lkr is op zijn hoede en geeft een uitbrander als deze ll iets negatief doet
persoon B past zijn gedrag onbewust aan gedragingen van persoon A aan	bv. deze ll voelt zich benadeeld en stelt zich negatief op in de les
persoon A ziet zijn verwachtingen bevestigd	bv. lkr krijgt zijn negatieve verwachtingen van het gedrag van de ll bevestigd

H5 Hardnekkige meningen

Self-fulfilling prophecy p.120

Oef.31 p.120

Schema self-fulfilling prophecy maken

Ev. voorbeeld erbij zetten

H5 Hardnekkige meningen

Self-fulfilling prophecy p.120

Oef.31 p.120

Extra oef.: werk deze cyclus uit voor de situatie 'samenwerken met een klasgenoot die lui is'

H5 Hardnekkige meningen

Self-fulfilling prophecy p.120-121

Ook bij het experiment op p.120 onderaan wordt dit effect teruggevonden.

Extra oef.: lees het experiment en maak ook hier de cyclus

Vanuit dit experiment werd een 'specifieke vorm' van de self-fulfilling prophecy benoemd: Pygmalion-effect

= fenomeen dat de verwachtingen van leerkrachten de prestaties van hun leerlingen beïnvloeden (positief en negatief mogelijk!)

H5 Hardnekkige meningen

Self-fulfilling prophecy p.121

Oef.32 p.121: verband self-fulfilling prophecy en de doll test?

• kinderen met donkere huid beseffen dat anderen hen als minder en slechter beschouwen -> mogelijks gedrag erop aanpassen (effectief stouter worden en minder hoge jobs -> minder geld verdienen)

Oef.33-34 p.121: maken we niet, wel goede (herhalings)oefening ter voorbereiding van het examen!

H5 Hardnekkige meningen

Self-fulfilling prophecy p.121

Laatste besluit:

Oordelen zijn ondoordacht; stereotypen / vooroordelen zijn niet te vermijden, MAAR: vertekend oordeel komt minder voor bij:

• mensen die gemotiveerd / bereid zijn om erover na te denken (stap 2 van tweestappenmodel!)
• mensen die we beter kennen (uitnodiging voor open te staan om mensen, groepen, culturen... te leren kennen voor dat je oordeelt)

H5 Sociale cognitie inleiding

• Wat heb je gezien?
• Wie heb je gezien? 

H5 Observeren en interpreteren p.99-100

Waarnemingsproces (observeren -> interpreteren)

• Stimulus wordt opgevangen door zintuigen
• Zintuigen sturen info naar hersenen (zintuigen - zenuwbanen - thalamus; uitzondering: geur)
• Informatie gaat naar verschillende delen van de cortex om te verwerken

Oef.2 p.100