2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

Deze les

Korte terugblik (5 minuten)

15 minuten a/d slag met opdrachten (10-15 minuten)

Korte uitleg & video's (10 minuten)

Tijd voor PO (25-30 minuten)

Terugblik: Nederland is een rechtsstaat

Een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid

Rechtsbescherming en rechtshandhaving

wat betekende dat ook alweer?

Kerntaken overheid

Rechtsbescherming

Wetten beschermen ons tegen machtsmisbruik van de overheid

Rechtshandhaving 

Staat moet ervoor zorgen dat wij ons aan de wet houden

De politie mag je niet zomaar oppakken

1. Rechtshandhaving
2. Rechtsbescherming

De politie doet alcoholcontroles bij automobilisten

1. Rechtshandhaving
2. Rechtsbescherming

In een rechtsstaat moet ook de overheid zich aan de wet houden

1. Waar
2. Niet waar

Je mag de overheid aanklagen als je het niet eens bent met een beslissing

1. Waar
2. Niet waar

Leerdoel

Je kan de voorwaarden voor de rechtsstaat benoemen en uitleggen 

Aan de slag

10-15 minuten stil aan het werk

Lees paragraaf 2.2

Maak opdracht 2 t/m 6, 9 en 12 (huiswerkcheck)

(Bij opdracht 4 is één verschil genoeg)

Klaar? Deze en vorige opdrachten nakijken via Teams

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat 

Voorwaarden rechtsstaat

om te zorgen voor de veiligheid van de burgers, te zorgen dat ze gelijk worden behandeld en in vrijheid kunnen leven 

1. Grondwet met grondrechten 

2. Er is een machtsverdeling --> Trias Politica

3. Het legaliteitsbeginsel 

4. Onafhankelijke rechtspraak 

1. Grondwet

Belangrijkste document 

Grondrechten zijn de basis voor menswaardig bestaan

Onder te verdelen in klassieke en sociale grondrechten 

0

Uitleg klassieke en sociale grondrechten. 

Klassieke grondrechten

Beschermen ons tegen de overheid 

Geven ons rechten tegen een te machtige overheid

Hier mag je voor naar de rechter stappen als je denkt dat hier niet aan voldaan is 

Voorbeelden:

Artikel 1: Anti-discriminatie

Artikel 4: Kiesrecht

Artikel 7: Vrijheid van meningsuiting

Artikel 8: Recht op vereniging

Sociale grondrechten

Plichten van de overheid: zorgen voor een goed bestaan

Zijn pas later in de Grondwet gekomen

Overheid moet zich ervoor inspannen, maar je kan er niet voor naar de rechter stappen 

Voorbeelden:

Recht op veilig bestaan

Recht op onderwijs

Recht op gezondheidszorg

Recht op woongelegenheid

Aanpassingen?

Grondwet kán aangepast worden

Maar het is niet zo als gewone regels als minimumleeftijd voor alcohol

2x stemmen is nodig + verkiezingen

Voorbeeld: Kiesrecht voor alle mannen en 2 jaar later alle vrouwen

2. Machtenscheiding

Franse filosoof Montesquieu (1689 - 1755): 'De ervaring leert dat iedereen die de macht heeft, geneigd is daar misbruik van te maken'

Daarom machtenscheiding!

Trias Politica

• Maakt absolutisme en dictatuur onmogelijk
• Voorkomt onrechtvaardigheid
• Checks and balances: Verschillende machten controleren elkaar en ‘houden elkaar scherp’. 
• Logisch? Nee, denk aan corruptie bij politie of politici

Wetgevende macht

• TAAK: Maakt wetten
  
• Parlement en regering samen
• Parlement controleert of de uitvoerende macht zijn werk goed doet.
  

Uitvoerende macht

• TAAK: Voert wetten uit
  
• Regering 
• Is politiek verantwoordelijk       --> dagelijks bestuur van land.
  
• Geeft leiding aan ambtenaren, militairen en politie

3. Het legaliteitsbeginsel

De overheid mag alleen de vrijheid van burgers beperken als dat in wetten is vastgelegd. 

Dus wat niet in de wet staat = niet strafbaar (art. 1)

Nieuwe wetten worden niet met terugwerkende kracht toegepast. 

--> Waarom belangrijk / logisch?

--> Waarom soms een probleem?

4. Rechterlijke macht

• TAAK: Rechtspraak, is onafhankelijk
• Beoordeelt of mensen straf moeten krijgen.
  
• Geeft een oordeel als burgers, bedrijven en overheid een conflict hebben.
  
• Benoeming voor het leven --> helpt bij onafhankelijkheid

Straffen in Nederland

Hierna een aantal strafbare feiten.

Test je kennis...

Wat kost de boete voor appen op de fiets?

1. 90 euro
2. 95 euro
3. 100 euro
4. 160 euro

Wat kost de boete voor appen in een ander voertuig?

1. 160
2. 260
3. 320
4. 380

Aan de slag: huiswerk / PO

Maak opdracht 2 t/m 6, 9 en 12 (huiswerkcheck!)

OF aan de slag met je PO (vanavond 23.59 uur deadline)