Par 2.3 Reacties: additie en substitutie

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2.3 addities, substituties en karakteristieke groepen

 

HAVO4 - Chemie hoofdstuk 2

Koolstofverbindingen

Leerdoelen 2.3

• Je leert een aantal karakteristieke groepen herkennen die in koolstofverbindingen voorkomen.
  
• Je kunt de systematische naam geven aan een koolstofverbinding met een karakteristieke groep.
  
• Je kunt de structuurformule met een karakteristieke groep tekenen bij een gegeven systematische naam
• Kun je een reactievergelijking in structuurformules geven van kraken en een additie- en substitutie reactie

Bronnen

• Boek theorie blz 48-40
•  2.3 additie 
• 2.3 additie en substitutie
•  2.3 karakteristieke groepen

Additie

• 'To add' = iets toevoegen
• Twee beginstoffen geeft 1 product
• Reactie van klein molecuul aan een onverzadigde verbinding (alkeen) waarbij dubbele binding verdwijnt.
• Klein molecuul is meestal waterstof, een halogeen of water.

Additie van waterstof aan propeen

Additie van waterstof aan propeen (2)

additie van HCl aan etheen

Aan elke C van de C=C wordt een atoom toegevoegd

Additie van water aan etheen.

Welke stof ontstaat er bij de reactie van propeen met broom (dus Br2)?

1. 1-broompropaan
2. 1,2-dibroompropaan
3. 1,3-dibroompropaan
4. 2,3-dibroompropaan

Teken in je schrift de additie van water aan but-2-een. Welk(e) stof(fen) ontstaan?

1. butaan-1-ol
2. butaan-2-ol
3. butaan-3-ol
4. butaan-2-ol en butaan-3-ol

0

Substitutie

Substitutie = vervanging

Vervanging waterstof voor een halogeen

UV-licht nodig

Voorbeeld substitutie

Bij een substitutie reactie worden er atomen in een molecuul ...

1. toegevoegd
2. vervangen.
3. verwijderd

Kan een substitutiereactie altijd plaatsvinden? Waarom?

1. Ja, niets heeft hier invloed op.
2. Nee, maar weet niet waarom.
3. Nee, alleen onder invloed van licht.

De afbeelding hiernaast geeft een ... weer. 

1. additiereactie
2. substitutiereactie
3. neerslagreactie
4. oplosreactie

koolstofverbindingen

koolwaterstoffen

alkanen

alkenen

alkaanzuren

alkaanaminen

halogeenalkanen

alcoholen

alkanolen

alcoholen

alkanolen

alkanolen

Als in een alkaan één H-atoom is vervangen door een OH-groep krijg je een alkanol.

- OH of - O - H groep is een hydroxylgroep

alkanolen

Als in een alkaan één H-atoom is vervangen door een OH-groep krijg je een alkanol.

- OH of - O - H groep is een hydroxylgroep

de aanwezigheid van de -OH groep geef je in de naam aan met de 

uitgang:  -ol

systematische naamgeving alkanolen

AANPAK:

• langste keten:  ...
• karakteristieke groep: ....., dus uitgang is ....
• plaatsnummer (karakteristieke groep zo laag mogelijk) 

structuur 1

structuur 2

systematische naamgeving alkanolen

• langste keten: 3 C-atomen
  dus stamnaam is propaan 
• karakteristieke groep: - OH
  dus propanol
• karakteristieke groep krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer
  structuur 1:  propaan-1-ol
  structuur2:  propaan-2-ol

structuur 1

structuur 2

Wat is de juiste naam?

1. hexanol
2. hexaan-5-ol
3. hexaan-1-ol
4. hexaan-2-ol

Wat is de juiste naam?

1. butanol
2. butaandiol
3. butaan-1,1-diol
4. butaan-1,4-diol

koolstofverbindingen

koolwaterstoffen

alkanen

alkenen

alkaanzuren

alkaanaminen

halogeenalkanen

alcoholen

alkanolen

alkaanaminen

alkaanaminen

Als in een alkaan één H-atoom is vervangen door
een NH2-groep krijg je een alkaanamine.

- NH2 is een aminogroep

systematische naamgeving alkaanaminen

• langste keten: 3 C-atomen
  dus stamnaam is propaan 
• karakteristieke groep: - NH2
  dus propaanamine
• karakteristieke groep krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer
  structuur 1:  propaan-1-amine
  structuur2:  propaan-2-amine

structuur 1

structuur 2

sleep de juiste naam bij de juiste structuur

butaan-1-amine

methaanamine

methaandiamine

Opgaven

Basis: 32, 32, 34, 36, 37, 38, 39, 41, 42

Herhaling: 35, 44

Verrijking: 40, 43