Herhaling H11

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Herhaling H11

Uit welke delen bestaat een plant?

Organen met eigen bouw en functie:

• Wortels: water en mineralen opzuigen,  zorgen voor stevigheid plant en opslag zetmeel als reservestof (Binas 91B+D)

• Stengel: vervoer van water en voedingsstoffen via houtvaten en bastvaten en plant rechtop houden

• Bladeren: de nerven vervoeren water en opgeloste stoffen en zorgen voor stevigheid + bladgroenkorrels en huidmondjes dragen bij aan de fotosynthese (Binas 91A)

• Bloem: voortplanting (zaadjes) - aantrekken insecten of windbestuiving

Waaruit bestaat een plantencel?

• Celwand: stevige laag buiten om de cel 
• Celmembraan: regelt welke stoffen de cel in- en uitgaan
• Cytoplasma: stroperige vloeistof
• Celkern: DNA
• Vacuole: stevigheid
• Bladgroenkorrels: fotosynthese

Binas tabel 79B

Hoe blijven planten rechtop?

• Kruidachtige planten: hebben water nodig voor de stevigheid (tulpen en madeliefjes)    -> de vacuole speelt een belangrijke rol -> turgor en plasmolyse

• Houtachtige planten: bestaan uit houtcellen die uiteindelijke stevige buisjes vormen (bomen en struiken)  -> hebben geen water nodig voor stevigheid

Bouw blad 

(Binas tabel 91A)

• Dekweefsel: bescherming tegen waterverlies, droogte en infecties = epidermis en cuticula
• Vaatweefsel: houtvaten (xyleem) = water en mineralen omHoog en bastvaten (floëem) = glucose naar Bladeren/Beneden/Boven 
• Vulweefsel: fotosynthese in bladgroenkorrels, opslag (chromoplasten en amyloplasten) en stevigheid                          -> spons- en pallisadeparenchym
• Huidmondjes: gaswisseling

Groei en ontwikkeling 

In deelweefsel (meristeem): toppen wortels en stengels, knoppen en jonge bladeren

Nodig: water, mineralen, zuurstof, koolstofdioxide, licht en temperatuur

• Celdeling en celgroei
• Celdifferentiatie: verandering vorm
• Celspecialisatie: verandering functie

Binas tabel 81B

Jaarringen

Winter = geen groei

Voorjaar = groei -> wijde houtvaten met dunne wanden (veel water + opgeloste stoffen)

Zomer -> nauwe houtvaten met dikke wanden

Jaarring  = voorjaar + zomer (dun + dik)

Binas 91C2

Houtvaten vs bastvaten (Binas 81E, 91B, 91C)

• Houtvaten (xyleem) = water en mineralen omHoog

• Bastvaten (floëem) = water met suikers (glucose) vanaf bladeren naar Bladeren/Beneden/Boven  

Transport in zaadplanten

Anorganische sapstroom

• Houtvaten (xyleem)
• Water en mineralen/zouten
• Vanuit wortels naar stengels en bladeren

Organische sapstroom

• Bastvaten (floëem)
• Water en assimilatieproducten (fructose, sacharose, mineralen, aminozuren, hormonen)
• Van bladeren naar alle andere delen van plant (zetmeel)       -> Binas tabel 91

Opname water en mineralen

Wortelharen = vergroting oppervlak

Centrale cilinder

• Houtvaten
• Bastvaten
• Endodermis = selectieve opname van mineralen

Transport via celwanden = permeabel

Bandje van Caspari = impermeabel

Binas tabel 91B

Worteldruk

Osmotische waarde in centrale cilinder wordt hoger dan in de schors = aantrekken water

-> water + mineralen stijgt in houtvaten

Stijgende sapstroom in houtvaten

1. Verdamping van water uit bladeren (via openstaande huidmondjes)
2. Capillaire werking 

• Cohesiekrachten (watermoleculen trekken elkaar aan) en Adhesiekrachten (watermoleculen 'plakken' aan celwanden)
• Cohesie+adhesie > zwaartekracht = water beweegt omhoog in plant

Samenvattend

Overdag: huidmondjes open = sapstroom door worteldruk, capillaire werking en zuigkracht + fotosynthese mogelijk (opname CO2)

's Nachts: huidmondjes dicht = dit allemaal niet/minder

Gaswisseling

Via de huidmondjes (open)

• Opname CO2 voor fotosynthese
• Afgifte O2 aan omgeving
• Verdamping van H2O

Huidmondjes gesloten

-> minder verdamping

-> minder fotosynthese

Niet-cyclisch

12x

Cyclisch

6x

Chlorofyl

• Absorptie
• Reflectie

-> hoe hoger de absorptie, hoe hoger de fotosynthese-act, hoe meer glucose en zuurstof

Binas tabel 72

Fotosynthese intensiteit

De snelheid waarmee er glucose wordt gevormd en zuurstof vrijkomt, CO2 wordt verbruikt

Afhankelijk van:

• Hoeveelheid en kleur licht
• Hoeveelheid CO2 en H2O
• Temperatuur (enzymen)
• Hoeveelheid chlorofyl en huidmondjes

Beperkende factor: factor die het minst gunstig is, bepaalt de intensiteit

Dissimilatie activiteit

Alle vier de rijken, dus ook planten doen aan verbranding (groeien, voortplanten, etc.). Gemeten in zuurstofverbruik en CO2-productie.

Aërobe verbranding is afhankelijk van:

• Temperatuur -> enzymwerking
• Hoeveelheid glucose en zuurstof

Fotosynthese

Verbranding

Gaswisseling

Gaswisseling: CO2 en O2 gaan in en uit het blad via de huidmondjes

In het licht: .....

In het donker: .......

Gaswisseling

Gaswisseling: CO2 en O2 gaan in en uit het blad via de huidmondjes

In het licht: fotosynthese > verbranding = 

• O2 naar buiten (overschot)
• CO2 naar binnen

In het donker: alleen verbranding

• O2 naar binnen
• CO2 naar buiten (overschot)

Voortplantingsorganen Planten

Helmknoppen van meeldraden: 

• Mannelijk
• Meiose = Stuifmeelkorrels (haploïd)

In zaadbeginsel van vruchtbeginsel stamper:

• Vrouwelijk
• Meiose = Eicellen (haploïd)

Verspreiding stuifmeelkorrels door wind en water (abiotisch) of dieren (biotisch)

Bestuiving

=> bevruchting

celkern stuifmeelkorrel + celkern eicel = zaadje (kiem/embryo + voorraad voedingsstoffen)

Ongeslachtelijke voortplanting

Mitose + celdeling waarbij nakomelingen (klonen) ontstaan die genetisch identiek zijn aan de ouder -> bacteriën, schimmels, planten en sommige dieren

• Op natuurlijke wijze: uitlopers, bollen, knollen, wortelstokken
• Op kunstmatige wijze: stekken, weefselkweek, enten

Signaalstoffen

Auxine: groeistof (rekbaarheid van celwanden groter maken = celstrekking = lengtegroei)

• +Fototropie: Planten groeien richting het licht (want licht vermindert aanmaak Auxine) / -Fototropie: groeit van licht af
• Geotropie: Een stengeltop groeit tegen de zwaartekracht in (-)/ worteltop (+)

Signaalstoffen

Ethyleen: stimuleert de rijping van vele soorten fruit -> vorming enzymen die zorgen voor:

• Geur- en kleurverandering
• De omzetting van zetmeel en zuren in suikers
• Het zachter worden van het vruchtvlees (pectinase)

Bescherming bij planten

• Mechanische afweer: uiterlijke aanpassingen -> haren, stekels, doornen

• Chemische afweer: stofjes -> cafeïne, nicotine

• Indirecte afweer: lokstof voor de natuurlijke vijand van een belager