Walvissen NLT

• Natuur, Leven en Technologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

H5 - Walvissen

Mick Schulten & Joost Haarman

Donderdag 14 oktober

5.1 Inleiding

Walvissen stammen af van Condylarthra

65 miljoen jaar geleden

Onevenhoevigen (paarden, neushoorns, tapirs)

Evenhoevigen (varkens, nijlpaarden, kamelen en herkauwers)

5.2 Wat zijn walvissen?

Zoogdieren in het water:

Otters -> Carnivora

Zeehonden -> Carnivora

Zeekoeien -> Sirenia

Walvissen -> Cetacea

Welke walvissen ken je?

Tandwalvissen (Odontoceti)

Tanden

Eten andere zeedieren

Dolfijn

Orka -> eten vis, zeehond, potvissen en baleinwalvissen

Bruinvis -> niet veel groter dan de mens

Potvis -> slurpen inktvissen

Baleinwalvissen (Mysticeti)

Eten macroplankton en krill-garnaaltjes (planktonisch)

Tienduizenden krill-garnaaltjes per kubieke meter

Slok water -> water wordt naar buiten geperst -> garnaaltjes Zitten vast in baleinen

Via krill krijgen baleinwalvissen diatomeeën binnen

5.3 Evolutie van de walvis

Tethyszee -> zee tussen Europa, Afrika en Azië

Oudste fossielen van Cetacea 50 miljoen jaar oud (eoceen)

Pakistan en Egypte

Voorouders

Niet zeker

Anthracotheriidae

Indohyus

Mesonychidae

Eerste echte walvis

Pakicetus

Voeding in water

Voorpoten korter en krachtiger ->  flippers

Achterpoten verliezen functie -> rudimentair orgaan

Ontwikkeling staartvin

Oudste walvissen

Archaeoceti (letterlijk 'oude walvissen')

Tanden met knobbels

Archaeoceti -> Mysticeten (baleinen)

                           -> Odontoceten (tandwalvissen)

Baleinwalvissen & silicakringloop

Tandwalvissen geen silicakringloop

5.4

Walvissen in de mariene voedselketen 

Dood organisch materiaal (1)

Eencellige organismen(2,3,4): -Bacteriën, Fytoplankton

Krill (5)

Baleinwalvissen/ Mysticeti (6)

Vis (7)

Vogels (8)

Zeehonden (9)

Tandwalvissen/Odontoceti(10)

In het boek

s

s

s

s

-Coccolithoforen: Eencellige algen

-Radiolariën: Stralendiertjes (symbiose)

De kust van Peru

- Veel fossielen  

- Humboldt-current

- Upwelling

- Koud en voedselrijk water

Waarom is water uit de diepte voedselrijk?

Humboldt-current

- Upwelling

- Fotonische zone

- Diatomeeënbloei

- Terugstroom

- Bacteriën

- Constante verrijking

Fossilatie

- Sedimentatie 

-> Bodem 

-> Zuurstofarm 

-> Geen vertering

-  Perfecte omstandigheden

Ontdekkingen in Peru

- Pisco-Icawoestijn

- Diatomieten

- Platentektoniek

- Skeletten

- Leviathan, 2008

Leviathan

- Roofpotvis

- Toppredator

- Late Midden Mioceen 

   (12 tot 13 jaar geleden)

- Bijbelfiguur

- Maar één gevonden

Processen die zorgden voor evolutie van de walvis

- Kouder klimaat (33 miljoen jaar geleden)

-> ontstaan baleinwalvissen

- Voedselverrijking in water (silica +)

- Ontstaan diatomeeënflora's

- Meer krill

De cyclus van evolutie en systeemevolutie

H2 Grassen

Silica & grassen

Evolutie C4 planten 

-> Verwering grassen (mineralen)+

-> Biogene mineralen 

->Silica +

H3 Paarden

Meer paarden op graslanden

'Wapenwedloop':

- Sterkere silica

- Sterkere kiezen

Netto resultaat: meer silica

H4 Diatomeeën

Positieve terugkoppeling 

Grassen & diatomeeën

- Grassen: silica+

-> Diatomeeën +

-> CO2 - 

 

H5 Walvissen

Gevolg voor de walvissen:

- Silica +

-> Diatomeeën +

->  Evolutie +

a. Wat zijn de belangrijkste eigenschappen van de walvissen?

b. Hoe zijn walvissen uitgegroeid tot de grootste zeezoogdieren aller tijden?

c. Wat is de relatie van de walvissen met de silicakringloop?