13.2 Cellen in het zenuwstelsel 5V 2223

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

13.2 Cellen in het zenuwstelsel

Inhoud hoofdstuk

13.1 Bouw centraal zenuwstelsel (onderdelen hersenen) 2 lessen

13.2 Cellen in het zenuwstelsel

13.3 Impulsgeleiding (hoe gaan signalen door een zenuwcel) 2 lessen

13.4 Impulsoverdracht tussen neuronen 

13.5 Autonoom zenuwstelsel (onbewuste deel van het zenuwstelsel)

Een oom van Jennifer heeft een hersenbloeding gehad in de motorische schors van de linkerhersenhelft. Dit gebied activeert de beenspieren. De hersenbloeding heeft geleid tot een uitval van dit centrum. Hij komt per ongeluk met z’n rechterbeen tegen een heet voorwerp.
Voelt hij dit? Onderbouw je antwoord met een argument.

Een oom van Jennifer heeft een hersenbloeding gehad in de motorische schors van de linkerhersenhelft. Dit gebied activeert de beenspieren. De hersenbloeding heeft geleid tot een uitval van dit centrum. Hij komt per ongeluk met z’n rechterbeen tegen een heet voorwerp. Kan hij in een reflex zijn been wegtrekken? Onderbouw je antwoord met een argument.

Een man heeft een hersenbloeding gehad in de motorische schors van de linkerhersenhelft. Dit gebied activeert de beenspieren. De hersenbloeding heeft geleid tot een uitval van dit centrum. Hij komt per ongeluk met z’n rechterbeen tegen een heet voorwerp. Kan hij via een bewuste beweging zijn been wegtrekken? Onderbouw je antwoord met een argument.

Doel 13.2

Je leert uit welke cellen het zenuwstelsel is opgebouwd 

Cellen in het zenuwstelsel

Neuronen (10%) – 100.000.000.000

Een neuron, of zenuwcel, is een speciaal soort cel die gespecialiseerd is in het ontvangen, verwerken en doorgeven van informatie

Gliacellen (90%)

Een gliacel is een cel die de neuronen ondersteunt in het uitvoeren van hun taak

Neuronen

Cellichaam: kern en 

celorganellen

Neuronen

Dendriet: uitloper die signalen opvangt van andere neuronen of zintuigcellen en richting het cellichaam stuurt

Neuronen

Axon: uitloper die signalen van het cellichaam doorstuurt naar andere neuronen of een spier/ klier

Neuronen

Myelineschede: isolerende laag rondom uitlopers (dendrieten of axonen)

Neuronen

Synaps: plaats waar neuronen signalen aan elkaar doorgeven

Neuronen

Neurotransmitter: chemische stof die berichten tussen zenuwcellen doorgeeft

Sensorisch neuron

Schakelneuron

Motorisch neuron

Gliacellen

Ondersteunende cellen in het zenuwstelsel:

• Astrocyten
• Oligodendrocyten
• Microgliacellen
• Ependymcellen
• Cellen van Schwann

Astrocyten

Stervormig met lange uitlopers.

Regelen de uitwisseling van 

stoffen tussen bloed en 

hersenen.

Geven steun aan neuronen.

Hebben een rol bij herstel na

beschadiging.

Oligodendrocyten

Klein, komen verspreid in het CZS voor.

Vormen de myelineschede rond

uitlopers in de hersenen en het

ruggenmerg.

Microgliacellen

Spelen een rol bij de afweer tegen ziekteverwekkers.

Ependymcellen

Dekweefselcellen die hersenkamers (gevuld met hersenvloeistof) en het centrale

kanaal van het ruggenmerg

bedekken.

Produceren hersenvocht en zijn

bedekt met trilharen.

Cellen van Schwann

Vormen de myelineschede om de lange uitlopers van neuronen buiten het CZS, dus in het perifere zenuwstelsel.

Rol bij herstellen van neuronen.

Insnoeringen van Ranvier

In de myelineschede van uitlopers

zitten insnoeringen waar de

zenuwcel niet geïsoleerd is:

insnoeringen van Ranvier.

Bescherming CZS -ruggenmerg

3 vliezen:

Zacht vlies (binnenste)

Spinnenwebvlies 

Hard vlies (buitenste)

Bescherming CZS-hersenen

3 vliezen:

Zacht vlies (binnenste)

Spinnenwebvlies

Hard vlies (buitenste)

Bloed-hersenbarriëre

Tussen spinnenwebvlies en zachte hersen/ ruggenmergvlies zit hersenvocht en daar lopen de bloedvaten.

Er is geen directe verbinding

tussen bloed en hersenvloei-

stof.

Bloed-hersenbarriëre

Controle welke stoffen

wel/ niet van bloed naar hersen-

vloeistof gaan door:

* tight junctions in bloedvatwand

* astrocyten om het bloedvat heen

Stoffen moeten dus door 2 cellen heen.

Bloed-hersenbarriëre

Diffusie:

Kleine en/ of vet-oplosbare

stoffen: zuurstof, koolstofdioxide,

steroïdhormonen maar ook 

alcohol, cocaïne en antidepressiva.

Gefaciliteerd/ actief (transporteiwitten): Grotere moleculen zoals glucose of insuline -> selectief!

Doel 13.2

Je hebt geleerd uit welke cellen het zenuwstelsel is opgebouwd en hoe een reflex werkt

Begrippen 13.2

reflex, reflexboog, aangeleerd/ aangeboren, gliacellen, cellen van Schwann, myelineschede, dendriet, axon, synaps, neurotransmitter, atrocyten, oligodentrocyten, insnoeringen van Ranvier, microgliacellen, ependymcellen

Huiswerk

In de online methode.

Maak de opdrachten van 

13.1: 4, 5, 6, 8

13.2: 2, 3, 4, 5, 6