Oncologie - metastasering, symptomen en (ulcerende) wonden

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Oncologie

Metastasering, symptomen, oncologische wonden en ulcera

Deze les

Quizje - vorige week

Doelen:

Je leert wat metastasering is.

Je leert de symptomen van kanker.

Je leert wat wordt bedoeld met oncologische wond en een oncologisch ulcus.

Welke vorm van celdeling resulteert in de productie van genetisch identieke dochtercellen?

1. Mitose
2. Meiose

Wat gebeurt er vaak met de celcycluscontrolesystemen in kankercellen?

1. Ze worden sterker en effectiever
2. Ze worden geremd of uitgeschakeld
3. Ze veranderen niet
4. Ze worden overbodig door genetische diversiteit

Wat is de primaire rol van het eiwit p53 in de cel?

1. Bevorderen van celgroei
2. Transporteren van moleculen door het celmembraan
3. Repareren van beschadigd DNA of het initiëren van apoptose (proces van geprogrammeerde celdood)
4. Produceren van energie voor de cel

Welke term wordt gebruikt om de ongeremde deling van cellen te beschrijven die leidt tot de vorming van tumoren?

1. Apoptose
2. Angiogenese
3. Metabolisme
4. Oncogenese

Metastasering

• Uitzaaiingen
• Overal in het lichaam
• Verplaatsing via bloed en/of lymfebaan
• Naamgeving

Uitzaaiingen via bloed

Uitzaaiingen via de lymfebaan

Metastasering

De plaatsen waar bepaalde tumoren meestal naar uitzaaien worden bepaald door:

• de weg die de lymfe of het bloed volgt vanaf de tumor. Zaait bijvoorbeeld dikkedarmkanker uit, dan is dat meestal naar de lever. Dat komt omdat het bloed vanuit de darmen als eerste naar de lever gaat.
  
• hoe makkelijk kankercellen ergens hechten. In het ene orgaan hechten zij makkelijker aan andere cellen dan in een ander orgaan.

Plaats van uitzaaiingen via lymfe

• Let op: dit zijn voorbeelden!
• Borstkanker: lymfeklieren in de oksel, achter het borstbeen, achter het sleutelbeen
• Dikkedarmkanker: lymfeklieren in de buikholte
  
• Longkanker: lymfeklieren rondom longen, in de borstholte, laag in de hals
  
• Prostaatkanker: lymfeklieren in de buikholte
  
• Melanoom: afhankelijk van de plek van het melanoom: lymfeklieren in de oksel, hals, lies

Plaats van uitzaaiingen via bloed

• Let op: dit zijn voorbeelden!
• Borstkanker: botten, lever, longen, huid, hersenen
  
• Dikkedarmkanker: lever, buikvlies, longen
  
• Longkanker: botten, bijnieren, lever, hersenen, longen
  
• Prostaatkanker: botten, longen
  
• Melanoom: longen, lever, huid, hersenen

Wat is de meest voorkomende route voor kankercellen om zich uit te zaaien naar andere delen van het lichaam?

1. Via de bloedbaan
2. Via de spijsvertering
3. Via zenuwen
4. Via de luchtwegen

Wat betekent het als kanker 'gemetastaseerd' is?

1. De tumor is volledig verwijderd.
2. De tumor is gegroeid maar blijft op dezelfde plek.
3. Kankercellen zijn verspreid naar andere delen van het lichaam.
4. Kankercellen zijn vernietigd door bestraling.

Welk orgaan is het minst waarschijnlijk om metastasen te ontvangen?

1. Lever
2. Longen
3. Hersenen
4. Appendix

Wat is het primaire mechanisme waardoor kankercellen via de lymfebaan uitzaaien?

1. Ze blijven lokaal in de oorspronkelijke tumor.
2. Ze verplaatsen zich door het lymfestelsel.
3. Ze reizen via de bloedbaan.
4. Ze migreren door omliggende weefsels.

Welke organen zijn het meest waarschijnlijk doelwitten van hematogene (via het bloed) metastasen?

1. Nieren en blaas
2. Lever en longen
3. Maag en darmen
4. Huid en botten

Symptomen

Symptomen van kanker

Symptomen

Lastig, want:

Begin geen klachten

Andere ziektes

Lage rugpijn?

Symptomen

• Nieuwe moedervlekken of veranderende moedervlekken
  
• Een plekje of knobbeltje op je huid
  
• Een verdikking of knobbel(tje) in je lichaam
  
• Slikklachten
  
• Heesheid of hoest die niet overgaat, bloed in slijm dat je ophoest
  
• Veranderingen bij het poepen
  
• Veranderingen bij het plassen
  
• Bloedverlies of veranderde afscheiding uit je vagina
  
• Je bent moe zonder reden
  
• Je valt af zonder reden
  
• Pijn

Voor de beelddenkers

Cijfers

• 1 op de 7 vrouwen krijgt borstkanker. In Nederland bijna 200.000 mensen met en na borstkanker.
• Zaadbalkanker is de meestvoorkomende vorm van kanker bij mannen tussen 15-35 jaar. Ongeveer 900 Nederlanders per jaar krijgen deze diagnose .
• In 2023 kregen 77.000 mensen huidkanker.

Links voor (zelf)onderzoek

https://www.kwf.nl/checkjezelf/borsten

https://www.kwf.nl/checkjezelf/check-jezelf-op-zaadbalkanker

https://www.kwf.nl/checkjezelf/check-jezelf-op-huidkanker

Oncologische wonden en ulcera

Oncologisch ulcus

• Een wond die ontstaat door een tumor of uitzaaiing.
• Geurproblemen en infecties
• Bloedingsneiging
• Jeuk
• Pijn (vaak niet door aantasting zenuwuiteinden!) en anders komt het door: * de tumor/de wond zelf * infecties van de wond * uitdroging van de wond * een verkeerde keuze van de wondbedekker of de wijze van wondverzorging.
• Vochtafscheiding - beperken is belangrijk!

Graad 1

Oppervlakkig huidletsel

• Huidlaesie beperkt tot de epidermis
• Beperkte bloedingsneiging
• Geen geurproblemen
• Ulcera kan pijnlijk zijn
• Soms aanwezigheid van jeuk

Graad 2

Aantasting onderhuids weefsel

• De hoeveelheid exsudaat is matig
• Toenemende bloedingsneiging
• De ulcera zijn meestal pijnlijk
• Jeuk

Graad 3

Aantasting subcutaan vetweefsel, met eventueel aantasting van dieperliggende structuren.

Idem graad 2, toename van exsudaat

Graad 4

Aanwezigheid gangreen: 20-30% van wondoppervlak, droog of nat.

Meestal pijnlijk

Mogelijk sterk exsuderend

Geurproblemen

Graad 5 

Aanwezigheid gangreen: meer dan 30% van wondoppervlak.

Pijnlijk

Veel exsudaat

Geurproblemen

Palliatieve setting

Behandeling heeft tot doel ...

• de genezing van het ulcus te bevorderen of voorkomen dat het ulcus uitbreidt;
  
• een maximaal comfort voor te realiseren;
  
• een acceptabel cosmetisch aanzicht te bereiken;
  
• te ondersteunen bij de psychosociale gevolgen van het oncologische ulcus.

Oncologische wond

Een wond die ontstaat door de behandeling (chirurgie, chemotherapie, radiotherapie en/of hyperthermie) van kanker.

Hoe komt het dat een oncologische wond vaak goed geneest?

Chemo-uitslag

Therapie die een medicijn bevat dat de epidermale groeifactor receptor (EGFR) remt. 

Kleine puistjes en met pus gevulde blaasjes.  

Pijn en jeuk.

Radiotherapie

Wat is het verschil tussen oncologische wond en een oncologisch ulcus?