KUA - H2

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Cultuur van de kerk

voorbereiding TW2

Toets 2: hoe en wat?

• 100 minuten
• digitaal  (antwoorden op papier)
  
• oortjes / koptelefoon van school of zelf
  
• meer inzicht / toepassen dan de vorige toets! Stel jezelf regelmatig de vraag: waarom doen kunstenaars wat ze doen, gezien hun tijdgeest en maatschappelijke situatie?

Leerdoelen

Te vinden in het werkboek 1e blz. 

van het hoofdstuk.

Handig om samenvatting van te maken!

Kunst analyse schema

VLLORKT

Vormgeving = hoe is het gemaakt/vormgegeven?

vorm   licht   lijn   ordening(=compositie)   ruimte   kleur   textuur

(materiaal)

voorstelling = wat is er te zien?

Opdracht

In tweetallen:

1. Kies een boek

2. Kies drie schilderijen uit

3. Beschouw de drie schilderijen aan de hand van VLLORKT en voorstelling

§ 2.1 Kloosters

§2.1 = 

1000 n. Chr - 1400 n. Chr 

Kunst

Belangrijk om te weten!

• Gebaseerd op verhalen uit de Bijbel en levens van heiligen
  
• Kunst ten dienste van de Kerk
  

De Europese samenleving tijdens de middeleeuwen

• Katholieke geloof verspreidde zich over Europa.
  
• Standenmaatschappij
  

       1. Boeren en burgers (laboratores = werken voor nr 2 & 3)

       2. Adel (bellatores = vechters, landeigenaren en ridders)

       3. Geestelijkheid (oratores = namens iedereen God loven met zang &

            gebed)

Invloed van de katholieke kerk

• Het laatste oordeel: beslissing of je in de hemel zou komen
  
• Handel in aflaten leverde veel geld op
  
• Mariadevotie en heiligenverering
  

Invloed van de katholieke kerk

• Relieken: overblijfselen van heiligen
  
• Pelgrimstochten naar belangrijke relieken
  
• Verspreiden en in stand houden christendom
  
• Kerkelijke feestdagen met uitbeelding van Bijbelse verhalen

Gevolg: kerk is zó belangrijk en krijgt geldt, schenkingen en erfenissen, maar de bevolking wordt zó arm

Invloed van de katholieke kerk

Kloosters

• Tot 1100: kloosterlingen komen amper buiten de muren van het klooster > in afzondering wijden aan het geloof
• Tussen 1000 en 1200: netwerk van kloosters > klooster hoort bij een bepaalde orde met vaste regels
  

Kloosters

Benedictijner orde heeft meeste invloed

Belangrijke orderegel: ora et labora (bid en werk)

> 7u p/d bidden

> andere uren: werken op het land, boeken kopiëren in het scriptorium

> manuscripten krijgen illustraties aan de zijkant > maniaturen > beter begrijpen en fijner lezer

> scriptorium > geloof verspreiden 

Kloosters

Gregoriaanse muziek

• Gebedsdiensten in kloosters > kerkmuziek
  
• Stem is gemaakt om God te loven
  
• GEEN muziekinstrumenten (boos!)
  

Gregoriaanse muziek

Gregoriaanse muziek herkennen

• Taal = Latijn
  
• Eenstemmige melodie
  
• Geen maatgehouden ritme
  
• Syllabisch gezongen (elke lettergreep = 1 noot)
  

Soms juist meer nadruk, dan melismatisch zingen = meerdere noten op één lettergreep

Gregoriaanse muziek

• Gregoriaanse muziek verspreid > veel kloosters zingen dezelfde psalmen
  
• Soms wordt psalm aangevuld met eigen religieuze liederen > bijvoorbeeld vrouwenklooster in Rupertsberg, Duitsland
  

Gregoriaanse muziek variaties

Gregoriaanse muziek variaties

• Hildegard von Bingen > vrouwelijke componist
  
• Maar studeerde ook: biologie, filosofie, geneeskunde, erotiek & muziektheorie
  
• Tegenwoordiger van middeleeuwse mystiek > ontmoeting en éénwording met God
  
• In haar muziek: visioenen 
  
• Haar muziek gaat van hoog naar laag > toenadering tussen hemel (God) en aarde (de mensheid)
  

Bouwstijlen

Kerken hebben twee bouwstijlen

1. Romaans

2. Gotiek

Romaanse kerken

Romaanse kerken

Kenmerken exterieur:

- dikke muren

- kleine ramen

- weinig ramen

Romaanse kerken

Kenmerken interieur:

Tweestrijd binnen het Katholiek geloof

- Rijk, veel goud en veel extra's

vs

- Sober en "kaal" > geld moet naar de armen gaan

Bernardus van Clairvaux

• Bekritiseert de katholieke kerk
  
• Kerken van zijn orde heten 'cisterciënzers' > in NL: schiermonniken
  

Kloosters: 

• Afgezonderd van de samenleving
  
• Onherbergzame gebieden
  
• Weg van pelgrims en weldoeners met geld en geschenken
  
•  Veel in Friesland & Groningen, want geen burchtheren in noord NL

Bernardus van Clairvaux

Kloostercomplex Fontenay, FR

Bernardus van Clairvaux

Restanten van het Sint Bernardus klooster in Aduard