Het centrale zenuwstelsel DA

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Het Zenuwstelsel: LE 12

Inhoud

• CZS
• Ruggenmerg en hersenen 
• Hersenkwabben
• Functies hersenen

• Linker en rechter hersenhelften
• Bloed hersenbarrière
• Prikkelgeleiding
• Filmpjes!
• Oefenen anatomie, Latijns etc

Leerdoelen

• Je kunt de bouw en de functie van delen van het zenuwstelsel uitleggen
• Je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: centraal zenuwstelsel (CZS), neuronen (zenuwcellen), perifere zenuwstelsel, grijze stof, myeline, bloed-hersenbarriëre, tight junctions, astrocyten, gliacellen, grote hersenen, hersenbalk, hersenschors, hersenstam, ruggenmerg, sensorische centra, motorische centra, interpreteren, hersenstam, reflexboog

Het zenuwstelsel wordt op een aantal manieren ingedeeld.:.

• Anatomische indeling
• Fysiologische indeling

De

indeling van het zenuwstelsel

Anatomie: bouw van menselijk lichaam

Fysiologie: begrijpen van functies en processen in menselijk lichaam

Pathologie: ziekteleer

2 fysiologische indeling

• Willekeurig stelsel (bewuste handelingen)
• Onwillekeurig stelsel (onbewuste handelingen)

Fysiologische indeling 

Zenuwen in 

• Centraal deel (hersenen, ruggenmerg)
• Perifeer deel (uitlopers en ondersteunende cellen)

Anatomische indeling

Centraal zenuwstelsel

Zenuwcellen (= neuronen) van

• De hersenen
• Het ruggenmerg 

met ondersteunende cellen

Perifeer zenuwstelsel

• Zijn (uitlopers van) zenuwcellen, gebundeld in zenuwen

Functie:

• Verbinden zintuigen met het CZS
• Verbinden het CZS met spieren en klieren.

Zenuw= bundel zenuwceluitlopers

Het zenuwstelsel bestaat uit...

• zenuwcellen die prikkels geleiden = NEURON
• steuncellen die de zenuwcellen ondersteunen in hun werk = GLIACELLEN

De bouw en indeling van het zenuwstelsel

Z

S

Een zenuwcel bestaat uit een cellichaam en uitlopers...

• korte uitlopers (dendrieten) brengen het impuls naar de cel toe

De 

bouw van een neuron/ zenuw

• de lange uitloper (axon) brengt het impuls van de cel af

De

bouw van een zenuw

Een zenuwcel bestaat uit een cellichaam en uitlopers...

• in de tussencelruimte (synaps) worden neurotransmitters overgedragen op de volgende cel

De

bouw van een zenuw

Lange uitlopers gaan gebundeld naar delen van het lichaam...

• samen met bloedvaten
• wordt zenuw genoemd

De

bouw van een zenuw

een zenuw

Drie typen neuronen 

Sensorische neuronen:

• Vervoeren impulsen van zintuigen naar het CZS
• Vaak lange uitlopers.

Schakelneuronen: 

• Zenuwcellen binnen het CZS.

Motorische neuronen:

• Vervoeren impulsen van CZS naar spieren of klieren
• Vaak lange uitlopers.

gevoelszenuw

bewegingszenuw

loopt van zintuig naar hersenen. 

loopt van hersenen naar spieren. 

Sleep de functie en plaatjes naar het juiste deel van de hersenen.

Grote hersenen

Kleine hersenen

Hersen- stam

reflexen

bewuste reacties

levensprocessen: ademhaling, hartslag

Grote hersenen

Kleine hersenen

Hersenstam

Ruggenmerg

het centrale zenuwstelsel bestaat uit deze onderdelen...

• grote hersenen
• tussenhersenen
• hersenstam
• ruggenmerg
• kleine hersenen

Grote hersenen (cerebrum)

de grote hersenen bestaan uit twee helften...

• door de hersenbalk met elkaar verbonden

De

grote hersenen (cerebrum)

• grijze stof zijn cellichamen
• liggen in de hersenschors

De grote hersenen (cerebrum)

grijze stof

• witte stof heeft uitlopers
• liggen dieper in de hersenen

De grote hersenen (cerebrum)

witte stof

er zijn hersen gebieden die...

1. Prikkels verwerken (sensorisch)
2. Het lichaam activeren (motorisch)
3. Cognitie ondersteunen (associatie)

Grote hersenen (cerebrum)

1

2

3

er zijn drie type verbindingen...

• binnen één helft
• tussen de helften
• tussen hersenen en ruggenmerg

Grote hersenen (cerebrum)

Grote Hersenen

Ruggenmerg

Centraal zenuwstelsel

Zenuwen

Hersenstam

Kleine hersenen

De hersenzenuwen

Er zijn 12 paar hersenzenuwen

Witte en grijze stof: dwarsdoorsnede

Grijze stof = Cellichamen met de celkern

Witte stof = Uitlopers met beschermlaag (myeline)

Ruggenmerg

Witte en grijze stof MRI

Grijze stof = Cellichamen met de celkern

Witte stof = Uitlopers met beschermlaag (myeline)

Hersenen

Bescherming CZS & ruggenmerg

3 vliezen:

• Zacht vlies (binnenste) Pia Mater
• Spinnenwebvlies Arachnoïde
• Hard vlies (buitenste): Dura mater

Dwarsdoorsnede hersenvliezen

3 vliezen:

• Zacht vlies (binnenste)
  
• Spinnenwebvlies
• Hard vlies (buitenste)
  

Bloed-hersenbarrière

Tussen spinnenwebvlies en zachte hersen/ ruggenmergvlies zit hersenvocht en daar lopen de bloedvaten.

NB:

Er is geen directe verbinding

tussen bloed en hersenvloei-

stof.

Bloed-hersenbarrière

Doel:

Controle welke stoffen wel/ niet van bloed naar hersen vloeistof gaan door:

• Tight junctions in bloedvatwand langs alle haarvaten;
• Dit zijn verbindingen van celmembranen; nergens anders in bloedvatstelstel te vinden
• Astrocyten om het bloedvat heen

NB:

Stoffen moeten dus door 2 cellen heen.

Bloed-hersenbarrièrre

Diffusie:

• Kleine en/ of vet-oplosbare stoffen: zuurstof, koolstofdioxide, steroïdhormonen maar ook  alcohol, cocaïne en antidepressiva wél door barrière.

Gefaciliteerd/ actief (transporteiwitten):

• Grotere moleculen zoals glucose of insuline -> selectief!

Welke delen van de hersenen
zou je al kunnen benoemen?

Functie van de hersenen

Verantwoordelijk voor:

- De centrale regulatie van alle organen in het lichaam

- De opname van alle binnenkomende informatie

- De coördinatie van gepaste reacties op binnenkomende prikkels

Bestaan uit verschillende gebieden met eigen functies maar is samen toch een geheel.

Ga zelf aan de slag!

https://www.anatomie-online.nl/zenuwstelsel.html

Les 2

Herhalen en verdiepen

kleine hersenen

hersenstam

grote hersenen

Sleep de juiste betekenis naar het juiste begrip. 

Grote hersenen 

Kleine hersenen 

Hersenstam

Hersencentra voor waarnemingen, bewegingen en geheugen. 

Coördinatie en evenwicht houden.

Verbindingen tussen de hersenen en het ruggenmerg, onbewuste reacties.

Anatomie hersenen 

prikkel

impuls

hersenen

Zintuigen zetten prikkels om in berichten

Zenuwen --> berichten --> hersenen

Bewust van de prikkel, hersenen nemen beslissing

Hersenen --> berichten --> zenuwen

Lichaam reageert op prikkel

Verbindingen

Corpus callosum, oftewel de hersenbalk, verbind de 2 hersenhelften met elkaar

Hersenhelft heet ook wel hemisfeer  

Hersenkwabben

Om beter te kunnen beschrijven welk deel van de hersenen welke taak heeft, zijn de hersenen ook verdeeld in kwabben.

- Frontale kwab

- Pariëtale kwab

- Temporale kwab

- Occipitale kwab

Anatomie grote hersenen 

• Twee helften: hemisferen
  
• Verbonden met de hersenbalk
  
• Schors en merg

Anatomie grote hersenen 

• Ontvangt informatie van de rechterkant van het lichaam.
• Stuurt de spieren/ klieren van de rechterkant aan.

 L         R

• Ontvangt informatie van de linkerkant van het lichaam.
• Stuurt de spieren/ klieren van de   linkerkant aan.

Grote hersenen = cerebrum

Waar ligt de grijze stof?

1. Dieper in de hersenen
2. In de hersenschors

Herseninfarct

TIA

Hersenbloeding

Deel van de hersenen krijgt te weinig zuurstof

Deel van de hersenen krijgt tijdelijk te weinig zuurstof

Een bloeduitstorting beschadigd een deel van de hersenen

Ga zelf aan de slag!

https://www.anatomie-online.nl/zenuwstelsel.html

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Hersenen/hersenenonderbouw.htm

Maken en inleveren op canvas

- Medilect

- ExpertCollege (anatomie)

Extra filmpjes en uitleg

Kies zelf uit welke extra info je nodig hebt of interessant vindt. 

Hippocampus - lange termijn/permanent geheugen

Amygdala

Amygdala - emotioneel geheugen

Ook niet voor zwakke magen:

Post mortum, niet lang na overlijden ruggenmerg. 

Engels: vertaling op Canvas van meeste woorden. Goed voor je Latijn ;).

Engelse Film met bekijken van hersenen die post mortum die in formaldehyde hebben gelegen(

Let op: niet voor zwakke magen!

Zie uitleg op Canvas voor vertalingen en precieze minuten waar het interessant is. Ook goed voor je Latijn :)

Tot 4 min. 28sec: 

https://youtu.be/_aCCsRCw78g?si=8EaO7gNrDx2iCqYE

Snijden in hersen die in formaldehyde hebben gelegen

Engelse Film met hersenen die post mortum (na autopsie vlak na overlijden) bekeken worden: 

Let op: niet voor zwakke magen!

Zie uitleg op Canvas voor vertalingen en precieze minuten waar het interessant is. Ook goed voor je Latijn :)

https://youtu.be/GlSGd3C5qZc?si=a6bmclDfhXgRtU1l&t=22

(oud) Spelletje: 

Deep brain surgery: volg de (Engelse) aanwijzingen en opereer de virtuele patiënt.

https://edheads.org/deep-brain/

edheads.org

Spelletje!

Hersen OK: craniotomie

https://youtu.be/pQ_Qa2KXlDo?si=BUH029u8pl2VWkG8

Liedje :)

https://youtu.be/T5nFu2-Nmk0?si=_SjYPwuILQe1rvF2

Om alles te onthouden!