Waarheidstheorieën

• Filosofie
• Secundair onderwijs

"Een geluksbrenger brengt mij goede punten op." Waar of niet waar, en vooral: waarom?

Waarheidstheorieën

William James

Er bestaat geen grotere leugen dan een verkeerd begrepen waarheid

~ — ~

Principles of Psychology

—

Pragmatism

—

The Varieties of Religious Experience

3 waarheidstheorieën

• Correspondentietheorie
• Coherentietheorie
• Pragmatisme

Welke synoniemen ken je voor 'correspondentie'?

Dit is een bus

Dit is een bus

Dit is een autobus

Dit is een postbus

Dit is een autobus

Dit is een postbus

Thomas van Aquino

Bouwt verder op Aristoteles:

hoe meer gelijkenis, hoe meer waar

"Er wordt gezegd dat een oordeel waar is als het in overeenstemming is met de uiterlijke kenmerken in de realiteit"

Thomas van Aquino

Over dingen of objecten

• "Mijn broer kijkt televisie"


• "De chauffage is warm"
• "Mijn zus is ziek geworden van het eten"
• etc.

Over gedachten of ideeën

• Idee van vriendschap is waar als het correspondeert met echte vriendschap
• Idee van spijt is waar als het correspondeert met het gevoel van spijt

Bertrand Russell

Vind de juiste proposities en je vindt de waarheid

Enkel proposities kunnen waar zijn

Basisproposities moet je zoeken op basis van de wiskunde

Bertrand Russell

1. Er bestaat 'een' werkelijkheid, die los staat van onze ideeën en overtuigingen
2. Indien correspondentie: waar; indien geen correspondentie: vals. Half waar bestaat niet!

Bertrand Russell

• Alle elementen in een verzameling hebben iets gemeenschappelijk: dat wat hen verzamelt
  

• Alle elementen in de verzameling van de priemgetallen zijn enkel deelbaar door 1 en door zichzelf
  

• Als een enkel deelbaar is door 1 en door zichzelf, dan is het waar dat het een priemgetal is, en dan moet het in de verzameling

barber paradox

• Er is een afgelegen dorp met één kapper, en waar baarden verboden zijn.
  
• De kapper is diegene die iedereen scheert die niet zichzelf scheert, en niemand anders.
• Scheert de kapper zichzelf?

barber paradox

• Als de kapper zichzelf scheert, dan kan hij niet langer de kapper zijn, want hij mag enkel scheren wie zichzelf niet scheert
  
• Als de kapper zichzelf niet scheert, dan moet hij zich laten scheren door de kapper, en dat is hijzelf!

Russells paradox

De verzameling van mensen is geen lid van zichzelf, want ze is geen mens.

De verzameling van krijtjes is geen lid van zichzelf, want ze is geen krijtje.

Maar er is ook de verzameling van alle verzamelingen die zichzelf niet bevatten, laat ons zeggen V.

Als V zichzelf bevat, dan kan V zichzelf niet bevatten.

Als V zichzelf niet bevat, dan moet V zichzelf bevatten.

Russells paradox

Gelijkaardige problemen:

• De verzameling van 'alle dingen': 'alle dingen' is geen 'ding', terwijl deze  verzameling 'dingen' bevat. Bovendien is een 'ding' zo algemeen dat ik mij er niets bij kan voorstellen.
• De verzameling van alle zoogdieren: deze bevat mensen, apen, egels, etc. Maar ze bevat geen 'zoogdier': dat kan ik mij niet voorstellen.

Hoe kunnen concepten als 'alles' of 'zoogdieren' corresponderen met dingen in de werkelijkheid?

Coherentietheorie

Hoe meer verschillende beweringen samenhangen met andere beweringen, hoe meer we deze beweringen als 'waar' kunnen beschouwen

Ik ben 15 jaar, dus ik heb geen stemplicht.
Verzin hiermee samenhangende uitspraken.

Ik ben 15 jaar, en dus heb ik geen stemplicht

• Ik ben nog niet officieel volwassen
  
• Stemplicht geldt vanaf 16 jaar
• Volwassenen moeten gaan stemmen
• Een 14-jarige mag nog niet stemmen

Coherentietheorie

Vergelijk ook omgaan met pseudowetenschappen:

• Om homeopathie te aanvaarden, moeten we de volledige scheikunde herschrijven. Het is dus weinig waarschijnlijk dat homeopathie werkt.
• Om spoken te aanvaarden, moeten we de natuurkunde herschrijven. Het is dus weinig waarschijnlijk dat spoken bestaan.

Pragmatisme

Charles Sanders Peirce:

Een uitspraak is waar als ze nuttig is of werkt in de praktijk

"Pragmatisme is niets anders dan de logica van abductie"

Pragmatisme

Abductie:

Een verklaring voor een feit of probleem is aanvaardbaar, zolang er geen reden is om ze te verwerpen

Levende twijfel

Wat Peirce noemt 'living doubt'

Basishouding:

Je twijfelt zelden of nauwelijks, je gaat verder met je leven, tot er een reden is om te gaan twijfelen.

Maar hoe ga je om met deze twijfel?

Methode van vasthoudendheid

Je houdt vast aan bestaande overtuigingen, omdat dit in het verleden al werkte.

We overtuigen onszelf ervan onze twijfel te negeren.

Bv.

• Mensen zijn goed, hoewel ze elkaar beledigen
• Sporten is gezond, hoewel vele mensen zich blesseren

Methode van autoriteit

Strikt genomen een drogreden, maar we doen het allemaal godganse dagen lang.

We overtuigen onszelf op basis van gezag

Bv. in geval van een epidemie

• We dragen mondmaskers
• We ontsmetten tafels e.d. met alcohol

Methode van a-priori-denken

We gaan uit van dingen die vooraf bepaald zijn. "Ik ben nu eenmaal zo" of "dat is nu eenmaal zo".

Bv.

• Een cirkel is rond
• Een vrijgezel is ongetrouwd

Wetenschappelijke methode

Combinatie van verschillende denkpistes:

• Deductie
• Inductie
• Abductie (i.c.m. falsificatie)