les 8: Universele waarheid / Het nieuwe ABC

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

8.2 Universele waarheid / 

Het nieuwe ABC

Toetsstof

• Burgerlijke cultuur:  De Bespiegeling H5.3 blz. 114 t/m 119 (huis en haard) maar: je kunt dit niet los zien van de context die je eerder in het hoofdstuk hebt geleerd, dus kijk die ook goed door) 

• Cultuur vh Moderne: De Bespiegeling H.8.1 en 8.2 blz. 164 t/m blz.179 en blz. 182 t/m 187.
• LessonUps, aantekeningen en analysewijzers (roze pagina's achterin werkboek, 'film' uitgezonderd.)
• Lever je schrift in voor bonuspunten (HW +0,2, aantekeningen +0,1).

 

Algemeen: 

- LessonUps van periode 4 

- aantekeningen 

- analysewijzers per discipline (roze pagina’s achterin werkboek, film uitgezonderd) 

Tips toets:

1. Lees goed de vraag. Wat wordt er gevraagd? Begrijp je alle woorden? Zo niet, zoek op (woordenboek).

2. Geef antwoord in volledige zinnen en maak specifiek (bv. niet: '...dat zie ik aan de kleur'; dat zegt niks)

3. Herhaal de vraag in je antwoord.

4. Geef niet meer argumenten dan wordt gevraagd! Nummer argumenten.

5. Leer de analysebegrippen uit je hoofd! (Bv. dans: ruimte-tijd-kracht)

6. Aandachtspunt: voorstelling / vormgeving

Lesdoelen

• Je kan uitleggen waarom kunstenaars een nieuw ‘abc’ nodig hebben
  
• Je kent de kunststroming Suprematisme
  
• Je ziet voorbeelden van muziek en dans waarin een nieuwe 'taal' wordt ontwikkeld
  
• Je bent bekend met de doelstellingen en uitingsvormen van het Bauhaus

'Zwart vierkant',

Malevich, 1913

Ga op zoek naar info over het zwarte vierkant van de kunstenaar Malevich.

Waarom wordt dit als een belangrijk werk in de kunstgeschiedenis beschouwd? 

En waarom hangt het bovenin de hoek van een ruimte?

Waarom wordt het zwarte vierkant van Malevich als een belangrijk werk in de kunstgeschiedenis beschouwd?
En waarom hangt het bovenin de hoek van een ruimte?

Zwart vierkant

• Kasimir Malevich vereenvoudigt steeds verder, tot er niets anders meer over is dan een zwart vierkant. 
• Nulpunt van waaruit nieuwe kunst opgebouwd kan worden. 
• Tentoongesteld op de manier waarop dat met iconen (afbeeldingen van heiligen) gedaan werd (hoek, bovenin).
• Kunst is aan het spirituele verbonden. 
  
• Stijl = suprematisme: ook vastgelegd in een manifest.

Suprematisme

• Strekking manifest: schilderkunst is geen vertaling meer van wat we zien (zoals een portret of landschap), maar van wat we denken en voelen. Dat gevoel kan het beste worden weergegeven in elementaire (geometrische)  vormen.
• Het schilderij stelt een ‘hogere’ werkelijkheid voor die je niet kan weergeven met behulp van referenties uit de objectieve wereld.

 

Malevich - Zwart Vierkant, 1913

Waarde: +/- 80 miljoen euro

Suprematisme

De Stijl

Bekijk de vorige slide. Benoem 2 overeenkomsten en 1 verschil in vormgeving.

Wat is een manifest?

Een verklaring waarin iemand of een groep uitlegt wat ze belangrijk vinden, wat hun doelen zijn en waar ze in geloven. Het maken van een manifest helpt om duidelijk te maken wat je denkt en wil veranderen, bekendheid genereren, anderen inspireren ook in actie te komen, provoceren / reactie uitlokken.

Béla Bartók

muziek

Uitvinding fonograaf

• Registreren van muziek, een revolutie!
• Aanvankelijk beperkte mogelijkheden: gebrekkige kwaliteit, slechts een paar minuten, kwetsbaar
• Voorloper van de grammofoon
• Veel toepassingen, behalve muziek ook wetenschap, spraakonderricht, uitspraak van talen, dictaten enz.

Bartók: volksmuziek

• Legt Hongaarse volksmuziek vast met fonograaf en analyseert die muziekwetenschappelijk. 
• De volksmuziek heeft onregelmatige ritmes, accenten en maatsoorten en maakt gebruik van eigen toonladders en dissonante samenklanken.
• Bartók nam deze kenmerken niet letterlijk over in zijn muziek, maar past ze wel vrij toe bij het componeren.

• Zijn muziek werd in de jaren '30 entartet verklaard (niet Nazi-proof). 

Welke kenmerken van de Hongaarse volksmuziek herken je in Bartóks werk (volgende dia)?

onregelmatige ritmes

onregelmatige accenten

wisselende maatsoorten

dissonante samenklanken

gebruik van 'vreemde' toonladders

Zelfstandig werken?

Maak de les af in je eigen LessonUp-account.

Vul alle gele slides (vragen) in. 

Bekijk en beluister de fragmenten aandachtig!

Klaar? Maak de oefentoets (Teams)

8.2 Het nieuwe ABC

Na de onbeperkte vrijheid van het expressionisme 

breekt rond 1920 een periode aan waarin voor alle
kunsten nieuwe regels worden geformuleerd,
zoals bij abstracte kunst (Mondriaan, Malevich) en 
in de muziek bij bv. Schönberg. Die nieuwe regels 
staan los van de (academische) tradities.
Er wordt meer internationaal samengewerkt: de
nieuwe regels overstijgen nationale verschillen. 

Dansnotatie, Rudolf Laban

Bauhaus

Het Bauhaus is een Academie voor kunst en toegepaste vormgeving (design). De opleiding werd opgericht in 1919. De oprichters van het Bauhaus streefden naar een betere samenleving (ze hadden dus socialistische idealen).  Ze wilden dat kunst en vormgeving het leven van de mens beter maakten. 

Bauhaus-kunstenaars hielden zich naast vormgeving en beeldende kunst ook bezig met theater en dans. 

Doelstellingen van het Bauhaus:

• een grondige ambachtelijke opleiding
• creëren van hoogwaardige technische en esthetische producten
  
• accent op de functionaliteit van producten
  
• betaalbare producten leveren door industriële productieprocessen
  
• samenwerking binnen de kunstdisciplines om tot een Gesamtkunstwerk te komen
• integratie van kunst in het dagelijks leven 

Bauhaus design

• Hoogwaardige technische en esthetische producten 
• Accent op de functionaliteit
• Betaalbare producten door industriële productie-processen

Vergelijk: normale zitkamer, begin 20ste eeuw

Triadisch ballet
(Bauhaus)

• Deze vorm van ballet breekt met de academische (klassieke) dans: er is geen verhaal, geen expressie van emoties, geen persoonlijke uitstraling.
• Dansers zijn bewegende geometrische vormen / machines, bewegingen zijn gebaseerd op alledaagse bewegingen. 
  
• Oskar Schlemmer (leider theaterwerkplaats Bauhaus) verzet zich tegen het naturalistisch theater en maakt een abstracte vorm van toneel/dans.

Oskar Schlemmer

EXAMENVRAAG
Schlemmer was in de eerste plaats beeldend kunstenaar. Dat is goed te
zien aan de kostuums die hij voor de dansers ontwierp. Het Triadisch
Ballet is meer gedacht vanuit beeldende kunst dan vanuit danskunst.
* Leg dit uit aan de hand van twee kenmerken van de kostuums.
* Geef daarna aan welk effect de kostuums hebben op de manier waarop
je als beschouwer de dans ervaart.

Antwoord

De antwoorden moeten de volgende strekking hebben:

 

• De kostuums bestaan uit abstracte sculpturale vormen zoals schijven, bollen, kegelvormen en spiralen waardoor het lichaam van de danser minder zichtbaar is.

• De kostuums zijn van harde of onbuigzame materialen, waardoor de bewegingen van de danser worden ingeperkt of bepaald.

Effect: de beschouwer ziet in plaats van een menselijk lichaam vooral bewegende vormen / abstracte sculpturen in de ruimte en/of het lichaam is nagenoeg geheel bedekt/omhuld, waardoor de danser gedepersonaliseerd wordt.

Geef je eerste reactie op dit stuk met 3 (losse) woorden.

We beluisteren het intro van het stuk nogmaals (0.00 - 0.43). Beschrijf wat je opvalt aan de muzikale aspecten uit het schema.

Klassieke (academische) ballettechniek. 

(kijk even een paar stukjes uit de video voor een goed beeld)

Martha Graham (1894 - 1991) is afkomstig uit de V.S. en wordt gezien als een van de grootste danspioniers aller tijden.  

Grahamtechniek:

• Spanning-ontspanning, oftewel contraction-release vanuit middenrif.  Verbonden met ademhaling.
• Natuurlijke bewegingen: rennen, kruipen, vallen, rollen.
• Veel aardser gericht, maakt gebruik van zwaartekracht (meer grondwerk).
• Bij sprongen zijn de benen vrijwel altijd in een hoekige en niet-gestrekte positie. 
• Spiraal (twist) in veel bewegingselementen. 
• Blote (!) voeten zijn soms gestrekt en soms geflext.
  
• Voeten vaak parallel (niet uitgedraaid zoals bij klassieke (academische) dans

In haar choreografieën verwerkte Graham hevige, menselijke emoties en psychische conflicten zoals doodsangst, jaloezie, hartstocht, noodlotsbesef e.d. 

Graham werd overal ter wereld nagevolgd. Nog steeds kan je op heel veel dansscholen Graham-lessen volgen.  

Martha Graham: danspionier

Grahamtechniek

Bekijk de solodans 'Lamentation' waarmee Martha Graham bekend is geworden en lees de tekst. Haar dansen worden wel 'gedanst psychodrama' genoemd vanwege de expressieve en emotionele inhoud.
Noem drie kenmerken van deze Grahamdans in 'Lamentation'. Geef aan waarin ze afwijken van het academische ballet.

Lesdoelen behaald?

• Je kan uitleggen waarom kunstenaars een nieuw ‘abc’ nodig hebben
  
• Je kent de kunststroming Suprematisme
  
• Je ziet voorbeelden van muziek en dans waarin een nieuwe 'taal' wordt ontwikkeld
  
• Je bent bekend met de doelstellingen en uitingsvormen van het Bauhaus