Opzoeken in het woordenboek

• Duits
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Hoe gebruik ik het woordenboek goed en effectief?

Opzoeken 

in het woordenboek

Let op! Alleen voor Van Dale woordenboeken!

intro

Ik heb een ander woordenboek

Wanneer je géén Van Dale woordenboek hebt, kun je deze les toch volgen. Veel dingen zijn in alle woordenboeken hetzelfde. Sommige dingen gaan net een beetje anders, zoek dan uit hoe het in jouw woordenboek werkt. Zodat je dat woordenboek goed kan gebruiken tijdens je toets of tentamen.

Wat kun je zoeken in het woordenboek?

1. zelfstandig naamwoord
2. werkwoord
3. overige woorden

Ik heb geen Van Dale woordenboek

Wanneer je géén Van Dale woordenboek hebt, kun je deze les toch volgen. Veel dingen zijn in alle woordenboeken hetzelfde. Sommige dingen gaan net een beetje anders, zoek dan uit hoe het in jouw woordenboek werkt. Zodat je dat woordenboek goed kan gebruiken tijdens je toets of tentamen.

uitleg

1. Zelfstandig naamwoord

a) meervoud vinden
b) homoniem (zelfde woord, verschillende betekenissen)

uitleg

School: plek om te leren

Schule

School: groep vissen

Schwarm

1a. Zelfstandig naamwoord - meervoud

"Ik heb groene ogen."

Ich habe grüne aussehen.

Wat gaat hier fout?

Ik heb gezocht op 'ogen'. Maar in het woordenboek vind ik alleen het enkelfout. Ik had dus 'oog' moeten zoeken. 

Maar wat heb ik dan gevonden? Ik heb het (nederlandse) werkwoord 'ogen' gevonden, wat 'er uitzien' betekent. En dat wordt vertaald met aussehen.

Hoe had ik dit kunnen weten? Een zelfstandig naamwoord begint altijd met een hoofdletter. En die staat er niet bij aussehen!

FALSCH!

uitleg

1a. Zelfstandig naamwoord - meervoud

"Ik heb groene ogen."

-> oog (enkelvoud)

-> Auge o38 (das Auge)

-> -n

-> die Augen

"Ich habe grüne Augen"

uitleg

1a. Zelfstandig naamwoord - meervoud

"Ik heb grote plannen."

-> plan (enkelvoud)

-> Plan m6 (der Plan)

-> -e + Umlaut

-> die Pläne

"Ich habe große Pläne"

uitleg

Waar moet die Umlaut?

Een Umlaut kan in het Duits alleen op een a / u / o / au (makkelijk onthouden: alle klinkers van het woord auto!).

Bij het maken van het meervoud zet je de Umlaut in de regel op de laatst mogelijke klinker:

Kanal -> Kanäle

1a. Zelfstandig naamwoord - meervoud

• Je krijgt 5 zinnen
• 1 woord is onderstreept
• Vertaal met je woordenboek het onderstreepte woord

uitleg

...niet valsspelen en internet gebruiken! Dan kan je het op je toets/tentamen nog steeds niet...!!

1/5

In deze wijk staan grote huizen.

uitleg/antwoord

Opzoeken: huis

enk: Haus o32 -> -er + Umlaut

mv: Häuser

Let op! Een Umlaut komt alleen op een a / o / u / au

2/5

Ik heb leuke collega's.

uitleg/antwoord

Opzoeken: collega

enk: Kollege m15  -> 7x -n

mv: Kollegen

Let op! Er staat 7x -n, dat betekent dat dit woord in het enkelvoud óók een -n krijgt in de 3e of 4e naamval.

3/5

De leraren op deze school zijn leuk!

uitleg/antwoord

Opzoeken: leraar

enk: Lehrer m9 -> onveranderd

mv: Lehrer

Let op! 'Onveranderd' betekent dus dat het enkelvoud hetzelfde is als het meervoud!

4/5

Hans heeft veel vrienden.

uitleg/antwoord

Opzoeken: vriend

enk: Freund m5 -> -e

mv: Freunde

5/5

Thomas heeft twee dochters.

uitleg/antwoord

Opzoeken: dochter

enk: Tochter v26 -> Umlaut

mv: Töchter

1a. Zelfstandig naamwoord - meervoud

Samenvatting:

• Duits heeft meer soorten meervoud dan Nederlands
• Duitse meervoud vaak niet hetzelfde als in het Nederlands

Opzoeken:

• zoek het enkelvoud op
• achter de vertaling staat het geslacht m/v/o
• achter het geslacht staat een cijfer
• het cijfer verwijst naar de meervoudsvorm (achterin)

uitleg

1b. Zelfstandig naamwoord - homoniem

Homoniem = zelfde woord, verschillende betekenissen

• genummerd, onder elkaar
• NL betekenis staat tussen haakjes
• Duitse vertaling daar achter

uitleg

1b. Zelfstandig naamwoord - homoniem

• genummerd, achter elkaar
• NL betekenis staat tussen haakjes
• Duitse vertaling daar achter
• Let op! Er kunnen ook twee betekenissen bij hetzelfde nummertje staan!

uitleg

Zelfstandig naamwoord - homoniem

• voorbeeldzinnetjes, vaak uitdrukkingen (schuin gedrukt)
• Het ~ staat voor het opgezochte woord (hier: kat)
• Duitse vertaling, vaak ook een hele zin, staat daar achter

uitleg

1b. Zelfstandig naamwoord - homoniem

• Je krijgt 5 zinnen
• 1 woord is onderstreept
• Vertaal met je woordenboek het onderstreepte woord / woorden

uitleg

1/5

Heb je wel een kaartje voor de tram gekocht?

uitleg/antwoord

Opzoeken: kaartje

nr. 4 (voor bus, tram) Fahrschein

2/5

Mijn bank zit heel lekker!

uitleg/antwoord

Opzoeken: bank

nr. 1 bank (meubelstuk) Couch

Let op! Sofa is ook correct.

Ook in het Duits kun je op een Bank zitten, maar dan is het een houten bankje.

3/5

Zo, nu even een frisse neus halen.

uitleg/antwoord

Opzoeken: neus

nr. 1 een frisse ~ halen  frische Luft schnappen

Let op! Hier kan je dus niet alleen 'neus' vertalen, want deze uitdrukking is in het Duits helemaal anders.

4/5

Dit is zo makkelijk, een kind kan de was doen!

uitleg/antwoord

Opzoeken: kind

een ~ kan de was doen das ist kinderleicht

Let op! Je zoekt op het belangrijkste zelfst.nw. in de uitdrukking, hier 'kind'. Het woord 'was' hoef je nu niet meer op te zoeken, want de uitdrukking is niet letterlijk te vertalen, maar wordt in z'n geheel vertaald met 'das ist kinderleicht'

5/5

Stelen is een strafbaar feit.

uitleg/antwoord

Opzoeken: feit

nr. 3 (jur) strafbaar ~  Straftat

Let op! de afkorting 'jur' betekent 'juridisch'. 

Een lijst van afkortingen vind je voorin je woordenboek

1b. Zelfstandig naamwoord - homoniem

Samenvatting:

• Sommige woorden hebben meer betekenissen
• Het Duits heeft soms voor elke betekenis een apart woord

Opzoeken:

• verschillende betekenissen zijn meestal genummerd
• uitdrukkingen staan apart beschreven
• het ~ staat voor het woord dat je had opgezocht
• in sommige uitdrukkingen kan je niet alleen één woord vertalen, maar moet je een hele nieuwe zin maken

uitleg

2. Werkwoord

a) regelmatig

b) onregelmatig - tegenwoordige tijd
c) onregelmatig - verleden tijd

d) onregelmatig - voltooid deelwoord

uitleg

"Ik hoop snel van je te horen."

Ich Hoffnung schnell von dir zu hören."

2a. Werkwoord - regelmatig

FALSCH!

Wat gaat hier fout?

Ik heb gezocht op 'hoop'. Maar in het woordenboek vind ik alleen de infinitief. Ik had dus 'hopen' moeten zoeken. 

Maar wat heb ik dan gevonden? Ik heb het (nederlandse) zelfstandig naamwoord 'hoop' gevonden, wat 'graag willen' betekent. En dat wordt vertaald met Hoffnung.

Hoe had ik dit kunnen weten? Een werkwoord begint nooit met een hoofdletter. En die staat er wél bij Hoffnung!

tegenwoordige tijd:

"Ik hoop snel wat van je te horen."

-> hopen (infinitief)

-> hoffen

-> ich hoffe

2a. Werkwoord - regelmatig

Help! Uitgangen?

Regelmatige werkwoorden verbuig je door de stam te nemen (werkwoord min -en). Achter de stam:

ich            -e

du             -st 

er/sie/es   -t

wir            -en

ihr             -t

sie/Sie      -en

verleden tijd:

"Ik hoopte snel wat van je te horen."

-> hopen (infinitief)

-> hoffen

-> ich hoffte

2a. Werkwoord - regelmatig

Help! Uitgangen?

Regelmatige werkwoorden verleden tijd verbuig je door de stam te nemen (werkwoord min -en). Achter de stam:

ich            -te

du             -test 

er/sie/es   -te

wir            -ten

ihr             -tet

sie/Sie      -ten

"De imam sprak mooi."

-> spreken (infinitief)

-> sprechen 274

-> 3e kolom: sprach

-> verbuigen??

2c. Werkwoord - onregelmatig - verl. tijd

Stamp deze uitgangen in je hoofd! Ze gelden voor elk onregelmatig werkwoord in de verleden tijd!

in het WB staat alleen de ich-vorm!

ich sprach

du sprachst

er/sie es sprach

2c. Werkwoord - onregelmatig - verl. tijd

wir sprachen

ihr spracht

sie/Sie sprachen

"De imam sprak mooi." 

"Der Imam sprach schön." (er)

"Jij sloeg mij echt hard!"

-> slaan (infinitief)

-> schalgen 241

-> 3e kolom: schlug

-> du schlugst

2c. Werkwoord - onregelmatig - verl. tijd

"Jullie zongen vals."

-> zingen (infinitief)

-> singen 265

-> 3e kolom: sang

-> ihr sangt

spreken

verspreken

bespreken

aanspreken

2c. Werkwoord - onregelmatig - verl. tijd

sprechen -> 274

versprechen -> 274

besprechen -> 274

ansprechen -> 274

ich sprach

ich versprach

ich besprach

ich sprach an

1/5

Waar bleef je nou?

uitleg/antwoord

Opzoeken: blijven

bleiben 134

blieb -> bliebst (du)

2/5

Wij reden over de brug.

uitleg/antwoord

Opzoeken: rijden

fahren 153

fuhr -> fuhren (wir)

3/5

Jana bewees haar gelijk.

uitleg/antwoord

Opzoeken: bewijzen

beweisen 307

weisen -> wies -> bewies (sie, enk.)

4/5

Zwom jij ook bij zwembad de Poel?

uitleg/antwoord

Opzoeken: zwemmen

schwimmen 257

schwamm -> schwammst (du)

5/5

Deze vraag konden jullie goed beantwoorden.

uitleg/antwoord

Opzoeken: kunnen

können 194

konnte -> konntet (ihr)

2b. Werkwoord - onregelmatig - verl. tijd

Samenvatting:

• Nederlandse onregelmatige werkwoorden zijn meestal ook onregelmatig in het Duits

Opzoeken:

• infinitief tegenwoordige tijd
• cijfertje achter de vertaling -> opzoeken achterin WB
• 3e kolom = verleden tijd, ich-vorm
• zelf juiste uitgang geven

"De imam heeft mooi gesproken."

-> spreken (infinitief)

-> sprechen 274

-> laatste kolom (rechter

pagina!): gesprochen

Der Imam hat schön gesprochen

2c. Werkwoord - onregelmatig - volt.dw.

spreken

verspreken

bespreken

aanspreken

2c. Werkwoord - onregelmatig - volt.dw.

sprechen -> 274

versprechen -> 274

besprechen -> 274

ansprechen -> 274

gesprochen

versprochen

besprochen

angesprochen

1/3

Thomas had de bal geworpen.

uitleg/antwoord

Opzoeken: werpen

werfen 311

-> geworfen

2/3

Heb jij dit overgeschreven?

uitleg/antwoord

Opzoeken: overschrijven

abschreiben 252

-> schreiben -> geschrieben ->  abgeschrieben

3/3

We hebben lang paardgereden.

uitleg/antwoord

Opzoeken: paardrijden

reiten 221

-> geritten

2c. Werkwoord - onregelmatig - volt.dw.

Samenvatting:

• Nederlandse onregelmatige werkwoorden zijn meestal ook onregelmatig in het Duits

Opzoeken:

• infinitief tegenwoordige tijd
• cijfertje achter de vertaling -> opzoeken achterin WB
• laatste kolom, rechter pagina = voltooid deelwoord

3. Overige woorden - naamvallen

a) voorzetsels

b) bijvoeglijk naamwoord

c) persoonlijk voornaamwoord

d) bezittelijk voornaamwoord (ein-Gruppe)

3a. Overige woorden - naamvallen

Voorzetsels 3e en 4e nv:

• afkorting: vz
• 3e naamval: mit+3
• 4e naamval: durch+4

3a. Overige woorden - naamvallen

Wisselvoorzetsels:

verschillende manieren; beide naamvallen staan genoemd

Algemeen voorzetsels: 

achterin, vanaf nr. 92

3b. Overige woorden - naamvallen

Bijvoeglijk naamwoord:

Opzoeken onverbogen vorm

Voorbeeld: 

de lieve docente

lieve -> lief

3c. Overige woorden - naamvallen

Persoonlijk voornaamwoord:

• vorm 3e nv (mir) en 4e nv (mich)
• verwijzing naar nr.82

3d. Overige woorden - naamvallen

Bezittelijk voornaamwoord (ein-Gruppe):

• verwijzing naar nr.80
• uitgangen nr. 69

TIPS en TRUCS

plak tabjes in je woordenboek bij:

• meervoud (vanaf nr.5)
• verleden tijd (vanaf nr.121)
• persoonlijk voornaamwoord (nr.82)
• lidwoord/der-Gruppe/ein-Gruppe/bijv.nw. (nr.47 & nr.48)

Let op! Alleen onbeschreven tabjes zijn toegestaan op toetsen!

slotwoord