2.2 Het oog

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 2 Waarneming en gedrag

2.2 Het oog

Wat is de rol van receptoren, conducteren en effectoren bij de prikkelgeleiding?

Beschrijf stap voor stap de weg van een bewuste prikkel tot aan een reactie.

Beschrijf stap voor stap de weg van een onbewuste prikkel tot aan een reactie (reflex).

Noem voorbeelden van externe en interne prikkels.

Wat houden de volgende termen in:
- drempelwaarde
- adaptatie

Leerdoelen

• Je kunt de delen van een oog beschrijven en hun functie toelichten.
• Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven en de pupilreflex toelichten.
• Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven en toelichten hoe je diepte kunt zien.

Het oog

125 miljoen zintuigcellen

verstelbare lens

2 miljoen neuronen

Bouw

• Harde oogvlies: bescherming binnenkant
• Traanklieren: bescherming tegen uitdroging/reiniging - staat in verbinding met traanbuizen en neusholte
• Oogspieren

• Hoornvlies: licht kan oog binnenvallen

1. Iris: gekleurde gedeelte (pigment)
2. Pupil: groter of kleiner oiv spieren iris

Het nut van wenkbrauwen en wimpers?

Doorsnede

(Binas 87C1+2)

• Glasachtig lichaam: gelei

Binnen harde oogvlies

• Vaatvlies: bloedvaten
• Netvlies: lichtreceptoren -> gele vlek
• Blinde vlek: oogzenuw

Voorkant

• Voorste oogkamer: hoornvlies - iris
• Achterste oogkamer: iris - ooglens

Licht -> lens -> receptoren netvlies -> impulsen -> sensorische neuronen -> gezichtcentra grote hersenen -> verwerking = beeld rechtopstaand en ware grootte

Accomoderen

Scherp beeld op het netvlies door veranderen vorm van de ooglens

Straalvormig lichaam met kringspieren (accomodatie spieren)

• Veraf: kringspieren ontspannen, lensbandjes gespannen - de ooglens is plat 
• Dichtbij: kringspieren trekken samen, lensbandjes ontspannen - de ooglens is bol

Lichtbreking

Bij overgang van ene naar ander medium (gas, vloeibaar, vast)

F = brandpunt (hier komen lichtstralen bij elkaar)

f = brandpuntsafstand

Positieve lens: bol -> buigen lichtstralen naar elkaar toe = convergeren (f = positief)

Negatieve lens: hol -> spreiden lichtstralen = divergeren (f = negatief)

Beenvissen kunnen hun ooglenzen in de richting van het netvlies trekken = kleinere beeldafstand

Amfibieën kunnen hun ooglenzen naar de voorkant van hun ogen trekken = grotere beeldafstand

Oogafwijkingen

Bijziend

Oogbol te lang/hoornvlies en lens breken lichtstralen te sterk af -> correctie = holle (-) lens

Verziend

Oogbol te kort/ hoornvlies en lens breken lichtstralen niet voldoende af -> correctie = bolle (+) lens

Pupilreflex

Het netvlies

Binas tabel87C3

Pigmentcellen: absorbeert licht = bescherming zintuigcellen

Lichtreceptoren (Binas 27A)

• Staafjes: over hele netvlies (niet gele vlek), lage prikkeldrempel = contrasten waarnemen -> onscherper
• Kegeltjes: hogere drempelwaarde, rood/groen/blauw, vooral in gele vlek = kleuren en details waarnemen -> scherp

Donkeradaptatie en nachtblindheid

De staafjes zijn veel gevoeliger voor licht dan de kegeltjes,

oftewel: de staafjes hebben een lagere drempelprikkel dan de kegeltjes

want; 1 vs. 10^3 microlux 

Stereoscopie (diepte zien) - Binas tabel 87C4

Optisch chiasma

Leerdoelen behaald??

• Je kunt de delen van een oog beschrijven en hun functie toelichten.
• Je kunt de beeldvorming door ooglenzen beschrijven en de pupilreflex toelichten.
• Je kunt de bouw en werking van het netvlies beschrijven en toelichten hoe je diepte kunt zien.

Het huiswerk

Bestudeer blz. 86 t/m 98.

Maken + nakijken opdr. 11 t/m 29.

Wat zijn de functies van:
- Harde oogvlies - Traanklieren - Oogspieren - Hoornvlies - Iris - Pupil
- Glasachtig lichaam - Vaatvlies - Netvlies - Gele vlek - Blinde vlek - Voorste oogkamer - Achterste oogkamer

Accomoderen is het creëren van een scherp beeld op het netvlies door het veranderen van de vorm van de ooglens. Als iemand veraf wilt kijken, zijn de kringspieren in het straalvormig lichaam en de lensbandjes dan ontspannen of gespannen? En als iemand van dichtbij wilt kijken?

Wat is het effect van een positieve en negatieve lens op de lichtbreking? En hoe worden deze processen genoemd?

Wat is er aan de hand als iemand bijziend of verziend is? Welke correctie passen opticiens vervolgens toe?

Welke functie heeft de pupilreflex? En welke twee spieren zijn hierbij betrokken?

Benoem enkele kenmerken van
- staafjes
- kegeltjes

Hoe kan je diepte zien (stereoscopie)?