Spreekwoorden en uitdrukkingen

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Vul het spreekwoord aan:
Liefde is .....

1. doof
2. blind
3. stom
4. oneerlijk

taalgebruik

taalgebruik

Voorbeeld:

Voorbeeld:

Uitdrukkingen

Spreekwoorden

Letterlijk

Figuurlijk

Ik heb hem aan de tand gevoeld. 

Hij heeft iemand ondervraagd.

Vul het spreekwoord aan:
De morgenstond heeft ..... in de mond

1. zilver
2. goud
3. koper
4. brons

Vul het spreekwoord aan:
Hoge ...... vangen veel wind

1. torens
2. bomen
3. kerken
4. huizen

Wat betekent de uitdrukking 'de bloemetjes buitenzetten'?

Vul het spreekwoord aan:
Olie ...... het vuur gooien

1. in
2. op
3. naast
4. naar

Vul het spreekwoord aan:
Twee handen op één .......

1. hoofd
2. rug
3. buik
4. schouder

Wat betekent het spreekwoord
'Het gras is altijd groener aan de overkant'?

1. Kleurenblind zijn
2. Ontevreden zijn
3. Las hebben van de buurman
4. Heel tevreden zijn

Vul het spreekwoord aan:
Wie een put graaft voor een ander,
.......

1. heeft veel macht
2. is een werkmens
3. valt er zelf in
4. doet verkeerd

Wat betekent volgend spreekwoord?
Blaffende honden bijten niet.

1. als een hond blaft dan kan die niet bijten
2. voor schreeuwers hoef je niet bang te zijn
3. kleine kinderen zijn niet eng
4. kleine kinderen zijn niet boos

Sleep de uitdrukkingen naar de juiste verklaring

je bent met je gedachten ergens anders

erg blij zijn

je aangenaam en makkelijk voelen

iemand die er overal als eerste bij is

in de wolken zijn

haantje de voorste zijn

zijn gedachten dwaalde af

op mijn gemak zijn

de uitdrukking

het spreekwoord

het gezegde

de bloemetjes buitenzetten

iemand in de bloemetjes zetten

Waar het hart van vol is, loopt de mond van over. 

in hart en nieren

het rijk alleen hebben

met hart en ziel

standpunt

argument

een uitdrukking van hoe jij denkt over een bepaalde stelling

de reden waarom je een bepaalde mening hebt

Ik vind dat examens nutteloos zijn.

Leerlingen leren voor een examen en vergeten daarna alle leerstof.

3MWa: opnieuw argumenten laten aanvullen bij oefening 6 en 7

Spreekwoord =

Zegswijze =

Letterlijk =

Figuurlijk =

de betekenis van de woorden zoals ze er staan.

een achterliggende betekenis.

een vaste groep van woorden in een veranderlijke zin.

een korte, krachtige uitspraak, begint met een hoofdletter, eindigt met een leesteken en staat meestal in de ott.

Waarom zou je kiezen voor figuurlijk taalgebruik?

Spreekwoord

1. Een zin die nooit veranderd.

2. Begint met een hoofdletter en eindigt op een leesteken. 

3. Staat meestal in de tegenwoordige tijd. 

4. Het bevat wijsheid of een waarheid die je op een situatie kunt toepassen.

Voorbeeld: Blaffende honden bijten niet.

Uitdrukking

1. De zin kan veranderen (situatie / onderwerp)
2. Het is een groepje woorden dat bij elkaar hoort. 
3. Kan zowel staan in de: tegenwoordige, verleden en toekomstige tijd

Voorbeeld: 

Hij vond een stok om de hond te slaan.

De ontevreden mensen zullen snel een stok vinden om de hond te slaan.

Betekenis spreekwoord of uitdrukking opzoeken in woordenboek

Stap 1: www.vandale.nl

Stap 2: Zelfstandig naamwoord

Stap 3: cursieve tekst

Afbeelding  + ZN

Spreekwoord / uitdrukking

Betekenis

Afbeelding  + ZN

Spreekwoord / uitdrukking

Betekenis

Afbeelding  + ZN

Spreekwoord / uitdrukking

Betekenis

Afbeelding  + ZN

Spreekwoord / uitdrukking

Betekenis

Afbeelding  + ZN

Spreekwoord / uitdrukking

Betekenis

Vul het spreekwoord aan:
Spreken is zilver, zwijgen is .......

1. brons
2. koper
3. goud
4. tin

Lesdoelen

- Je kent verschillende vormen van taalgebruik (taalvariatie).

_ Je weet het verschil tussen formeel en informeel taalgebruik

_ Je weet wat passend taalgebruik is

Taalvariatie

• Standaardtaal 
• Dialect 
• Streektaal 
• Groepstaal
• Straattaal 

Formeel taalgebruik

Informeel taalgebruik

U

Geachte

Hoi

Goede-

morgen

Doei

He!

Met vriendelijke groeten

Bye

Welke factoren bepalen het taalregister dat je gebruikt?

Wat is een kenmerk van tussentaal?

Tekstsoorten en tekstdoelen

DOELEN VAN DE LES

Ik kan... 

1. het tekstvoorbeeld en de lay- out van een tekst benoemen.
2. een tekst oriënterend lezen. 
3. het onderwerp van een tekst bepalen.

Er bestaan veel verschillende teksttypes: krantenartikel, gedicht, advertentie, cartoon, brief...

Wat is het teksttype van volgende teksten?

Wat is het teksttype?

Wat is het teksttype?

Wat is het teksttype?

Wat is het teksttype?

Wat is het teksttype?

Deze teksten stonden allemaal in een vreemde taal. Hoe kon je toch snel het teksttype bepalen?

Wanneer je iets leest, kan je dus steeds een teksttype bepalen.

Daarnaast heeft de auteur van de tekst steeds een tekstdoel.

Welke doelen kan de schrijver van een tekst hebben?

Er zijn verschillende tekstdoelen:

informeren, vertellen, ontspannen, emoties opwekken, instructies geven, aanzetten tot actie, mening meedelen, overtuigen.

De volgende teksten hebben allemaal een link met 'muziek'. 

Lees de teksten en bepaal telkens het teksttype en tekstdoel.

Wat is het teksttype en -doel?

Wat is het teksttype en -doel?

Wat is het teksttype en -doel?

Wat is het teksttype en -doel?

Wat is het teksttype en -doel?

Je leest niet steeds op dezelfde manier...

Verbind de teksten met de juiste leesstrategie.

genietend lezen

intensief lezen

oriënterend lezen

zoekend lezen

In welke talen kijk of luister je het liefst naar media (zoals films, series, YouTube, muziek)?

Bekijk de woorden.

Het bureau

De algebra

De yoghurt

Het horloge

Downloaden

Kosmonaut

Het skateboard

Origami

Het café

Overdrijft minister Bourgeois of heeft hij gelijk?

Hij heeft gelijk! Op VRT moet standaardtaal gesproken worden.

Hij overdrijft. Tussentaal kan wel op VRT.

Geef een grondige reden voor jouw standpunt.

Maar, er is ook schrijftaal

Geschreven teksten

Doel: informatieoverdracht, officieel karakter. 

Blijvend.
Meestal formeler en ingewikkelder

Schrijftaal of spreektaal

Er zijn woorden die je heel vaak gebruikt, maar nooit in officiële teksten schrijft of leest. 

De woorden die je wel zegt, maar niet schrijft, noem je spreektaal.

'Kom es effe hier!' zeg je

'Kom eens even hier!' schrijf je

Verschil schrijftaal en spreektaal

- Makkelijkere woorden

- Meer actieve zinnen

- Werkwoordstijl

- Kortere zinnen

- Regionale woorden, sociolect

- Stopwoorden en tussenwerpsels

- Geformuleerd in de tweede persoon

- Uitspraak afgeraffeld, samentrekkingen

- Zinnen zijn niet grammaticaal correct

Moeilijkere woorden - 

Meer passieve zinnen met 'worden' of 'zijn' -

Naamwoordstijl -

Langere zinnen (met bijzinnen) -

Standaardnederlands -

Geen stopwoorden of tussenwerpsels -

Geformuleerd in de derde persoon -

Uitspraak netjes, geen samentrekkingen -

Grammaticaal correcte zinnen -

Spreek- en schrijftaal

Kijk even => 

spreek- of schrijftaal? 

Schrijftaal is vaak ........... dan spreektaal

1. Formeler
2. Informeler

Schrijftaal of spreektaal?
BIJ VOORBAAT

1. Schrijftaal
2. Spreektaal

Schrijftaal of spreektaal?
AANGENAAM

1. Schrijftaal
2. Spreektaal

Schrijftaal of spreektaal?
COOL

1. Schrijftaal
2. Spreektaal

Schrijftaal of spreektaal?
DIMMEN

1. Schrijftaal
2. Spreektaal

Schrijftaal of spreektaal?
EVENTUEEL

1. Schrijftaal
2. Spreektaal

Lesdoel

Je weet wat het verschil is tussen spreek- en schrijftaal.

Je herkent spreektaal en schrijftaal.

Doel

-Ik herken standaardtaal (AN-Algemeen Nederlands) en dialect

In hoeveel landen is het Nederlands een officiële taal?

1. 2
2. 6
3. 4
4. 8

België, Nederland, Suriname, Aruba, Sint Maarten en Curaçao

Hoeveel officiële talen hebben we in België?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Standaardtaal (of AN)

• voor iedereen
• die iedereen begrijpt
• de taal in het woordenboek

Dialect

• taal die in een bepaald gebied gesproken wordt

Standaardnederlands 

België

• bankkaart
• confituur
• rondpunt
• frigo
• sportschoen
• blad

Standaardnederlands Nederland

• pinpas
• jam
• rotonde
• koelkast
• gympen
• papier

A(B)N

• 'Algemeen Beschaafd Nederlands' 
• ABN: een accentloze standaardtaal die voor iedereen hetzelfde is, met dezelfde uitspraak en woordenschat
• Aangeleerd op school en verspreid via de BRTN (nu VRT)
• Het doel = iedereen moet elkaar begrijpen

Tussentaal

= mix van Standaardnederlands en dialect 

• Verstaanbare omgangstaal
• Meer en meer TT in het onderwijs, de politiek en de media
• Vooral gebaseerd op Brabants-Antwerpse kenmerken
• Typische kenmerken: 'gij' en 'ge', verbuigen van lidwoorden ('den auto') en verkleinwoorden op '-ke' ('een bloemeke')
  
  

Welke variant spreek jij thuis?

tussentaal

dialect

standaardtaal

andere taal

Welke variant spreek jij met vrienden?

tussentaal

dialect

standaardtaal

andere taal

Wat spreek je op school?

tussentaal

dialect

standaardtaal