Les 17: spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 17: 

Figuurlijk taalgebruik

Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes

Even een opwarmertje...

Welk spreekwoord gebruik jij wel eens?

Misschien heb je helemaal geen spreekwoord opgeschreven bij de vorige vraag, want een spreekwoord is niet hetzelfde als een uitdrukkig of gezegde. Zie hier het verschil:

Eens kijken wat je onthouden hebt...

Sleep de kenmerken op de volgende slide naar het juiste begrip.

Spreekwoord

Uitdrukking

Gezegde

Algemene 

levenswijsheid

Altijd een zinsdeel

Geen werkwoord

Vaste verbinding van woorden

Onveranderlijk

aangepaste formulering

O en PV

kunnen aangepast worden

Dat was de theorie, maar kan je ze nu ook herkennen?

Quizzen maar...

(Je mag het groene kader in je boek gebruiken p.214.)

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Jong geleerd, is oud gedaan."

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Het loont de moeite."

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Met man en macht"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"van jetje geven"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Joost mag het weten."

1. Spreekwoord
2. uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Het gelag betalen"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"beter laat dan nooit"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Gaat het hier om een spreekwoord, een uitdrukking of een gezegde?
"Tot in de kleine uurtjes"

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Weet je nog met welk 'spreekwoord' je zelf begonnen was? Noteer het hieronder nog eens opnieuw en noteer tussen haakjes of het een spreekwoord, een uitdrukking of gezegde is.

Maak nu opdracht 3 op p.214-215 in je werkboek.

- Om welk voorbeeld van figuurlijk taalgebruik gaat het?

- Welke informatie geven de woordenboeken?

Spreekwoorden en uitdrukkingen zoek je in het woordenboek op op het eerste trefwoord.

Bijvoorbeeld:

"Honger maakt rauwe bonen zoet"--> trefwoord = honger

"Het loopt de spuigaten uit." --> trefwoord = spuigaten

Ga naar het online spreekwoordenboek door op de link op de volgende slide te klikken. 

1) Zoek de betekenis op van de gevraagde spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes.

2) Vermeld tussen haakjes of het een spreekwoord (S), uitdrukking (U) of gezegde (G) is.

https:

Opdracht 4 p.216

Kies het spreekwoord, het gezegde of de uitdrukking om de zinnen aan te vullen.

Carry ... door heel wat kritische vragen te stellen over Fatwa's plan om te verhuizen naar het buitenland.

Het zijn moeilijke tijden voor mijn ouders, maar ik zal hen ... blijven steunen.

Iedereen levert commentaar op het beleid van de directeur, maar zelf voeren ze niets uit. ....

Ze doet alsof ze ... is als het op roken aankomt, maar ik betrapte haar al eens met een sigaret.

Marine gaat net als haar moeder verpleegkunde studeren. ...

Louise zegt dat ze thuis altijd van alles de schuld krijgt. Ze is ... .

De CEO kreeg heel wat kritiek nadat hij zijn nieuwe bedrijfsplan introduceerde. ...

Nathalie kent geen grenzen: een nieuwe smartphone, kleding en handtassen. Zij ... .

De aannemer werkte ... om het huis tijdig afgewerkt te krijgen.

Jaren na het voorval vertelde Bram de waarheid... .

advocaat van de duivel spelen

Nu komt de aap uit de mouw.

De appel valt niet ver van de boom.

een gat in zijn hand hebben

De beste stuurlui staan aan wal.

Hoge bomen vangen veel wind.

het zwarte schaap

met man en macht

een heilig boontje

door dik en dun

Opdracht 4 p.216

Duid aan of het om spreekwoord, gezegde of uitdrukking gaat.

1. De appel valt niet ver van de boom.

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

2. een gat in zijn hand hebben

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

3. De beste stuurlui staan aan wal.

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

4. Nu komt de aap uit de mouw.

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

5. door dik en dun

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

6. Hoge bomen vangen veel wind.

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

7. advocaat van de duivel spelen

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

8. met man en macht

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

9. het zwarte schaap

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

10. een heilig boontje

1. Spreekwoord
2. Uitdrukking
3. Gezegde

Zoek een leuk spreekwoord, een gezegde of een uitdrukking op en probeer het uit te beelden. Maak een foto van het resultaat en post het op de volgende slide.

Upload je foto hier.

Kijk even naar volgend filmpje...

Figuurlijk taalgebruik

S, U en G zijn ook voorbeelden van figuurlijk taalgebruik. 

De muizen dansen ook niet echt op tafel als de kat van huis is.

Creatief met taal

Door te spelen met de letterlijke en figuurlijke betekenis kan je soms een grappig effect creëren zoals in de video.

Ga nu zelf aan de slag met oefening 5 op p.217.

1) Zoek bij de afbeeldingen in een (online)woordenboek het bijhorende spreekwoord, de uitdrukking of het gezegde waarin dit woord voorkomt.

2) Kruis aan of het om een S, U of G gaat.

Veel succes!