De protestantse reformatie

Tijd van ontdekkers en hervormers
1500 - 1600

De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had
1 / 34
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

This lesson contains 34 slides, with interactive quizzes and text slides.

Items in this lesson

Tijd van ontdekkers en hervormers
1500 - 1600

De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke Kerk in West-Europa tot gevolg had

Slide 1 - Slide

Lesdoelen
  • je kunt de kritiek van Luther en Calvijn omschrijven en verklaren
  • je kunt beschrijven welke tegenmaatregelen de Kerk nam ten aanzien van de hervormers
  • je weet welke gevolgen de kerkhervorming had voor de maatschappelijke en politieke verhoudingen in Europa


Slide 2 - Slide

De Kerk rond 1500
Aan het einde  van de ME had de Kerk veel macht over de bevolking en de politiek.
Mensen die zich aan de macht van de Kerk probeerden te onttrekken werden ketters genoemd. Zij worden vervolgd door de inquisitie.
De Paus was de leider van de christelijke Kerk, en werd gezien als de plaatsvervanger van Jezus op aarde.
Naast religieuze macht had de Kerk ook wereldlijke macht, ze vocht oorlogen uit en hoge geestelijken hadden de leefstijl van koningen en rijke adel.
de inquisitie was een kerkelijke rechtbank die je veroordeelde als je niet leefde volgens de regels van de Kerk

Slide 3 - Slide

In de middeleeuwen worden er in opdracht van de Kerk veel schilderijen gemaakt over 'het laatste oordeel'. De burgers konden zo zien wat er zou gebeuren op het moment dat Jezus terugkeert naar de aarde en een oordeel velt over de doden en de levenden; rechtvaardig, goed en eerlijk geleefd betekende dat je naar de Hemel mocht, zo niet, dan ging je naar de Hel.
Dit schilderij (en al die anderen) liet zien hoe verschrikkelijk de Hel was...

Slide 4 - Slide

De Kerk rond 1500
  • De paus had opdracht gegeven tot de bouw van de nieuwe Sint Pieter in Rome. Deze kerk werd gefinancierd door middel van aflaten.
  • De leefwijze van de paus en hoge geestelijken stond ver af van de soberheid die de Kerk verkondigde (want Jezus leefde ook sober en hij was het voorbeeld dat iedereen moest volgen) en dit leidde dan ook tot veel kritiek op de Kerk.
een aflaat is een document waarmee de Kerk de zonden van de koper van het document vergaf, dit betekende dat de koper van de aflaat naar de Hemel ging (ondanks alles wat hij gedurende zijn leven had gedaan)
de Sint Pieter is de belangrijkste kerk van het katholieke geloof. De oude St. Pieterskerk was gebouwd rond 320 en was aan vervanging toe. De Paus wilde een kerk waar grootsheid van God en zijn Kerk duidelijk  van af zou spatten
De St.Pieter werd de grootste kerk ter wereld.

Slide 5 - Slide

Middeleeuwse Sint- Pieter
Huidige Sint- Pieter

Slide 6 - Slide

humanisme
De humanisten = wetenschappers die de mens weer in het middenpunt  plaatsten. Het waren zelfstandige, kritische denkers die probeerden op een rationele  manier de samenleving beter te maken. 
Daarbij bestudeerden de humanisten allerlei teksten uit de klassieke oudheid. 
Een van de balangrijkste humanisten was Erasmus.

Slide 7 - Slide

Desiderius Erasmus
Niet God en het geloof moeten centraal staan volgens Erasmus,  maar de mens zelf. 
Erasmus vond dat er in de kerk dingen gebeurden die niet goed waren. Hij hoopte dat de Kerk dit door zijn kritiek zélf ging aanpakken.

Slide 8 - Slide

Erasmus
Erasmus schreef meerdere boeken, waaronder het boek Lof der zotheid
De belangrijkste punten uit dit  boek:
  • De Kerk zou moet handelen zoals in de Bijbel staat 
  • De geestelijkheid zou sober moeten leven, net zoals Jezus. Maar dat gebeurt lang niet altijd!

Slide 9 - Slide

Kritiek op de Bijbel
De humanisten doen steeds meer onderzoek naar klassieke geschriften, waaronder ook de Bijbel. Erasmus vergelijkt de pas ontdekte oudere Griekse versie van het Nieuwe Testament met de Latijnse vertaling die de Kerk gebruikt (=Vulgaat). Er blijken veel (vertaal)fouten in de nieuwere versie te zitten.
Maar Erasmus was niet de enige die commentaar had op de Kerk. Er waren meer mannen die vonden dat de Kerk moest hervormen. 

Slide 10 - Slide

Aflaten zijn ...
A
zijn documenten die horen bij de protestante kerk
B
zijn documenten die zorgen dat je een plekje in de hemel krijgt
C
zijn documenten met daarop de 95 stellingen van Luther
D
brieven die Luther aan de paus heeft gestuurd

Slide 11 - Quiz

De Reformatie
Reformatie is een ander woord voor scheiding in de kerk (opnieuw formeren). 
De protestantse Reformatie was het zestiende-eeuwse schisma binnen het westerse christendom, dat ingezet werd door Maarten Luther, Johannes Calvijn en andere vroege protestanten. Het startpunt wordt traditioneel in 1517 gesitueerd toen Maarten Luther volgens het verhaal zijn 95 stellingen ophing aan de deur van de Slotkerk te Wittenberg. 

Slide 12 - Slide

Luther: van hervorming naar splitsing


De Duitse monnik Maarten Luther had grote kritiek op de Kerk. Met 95 stellingen ondersteunde hij zijn kritiek.
Veel stellingen gingen over de aflaathandel,  de dure kunstwerken in de Kerk (het afbeelden van God of heiligen is verboden volgens de Bijbel!), de luxe levenstijl van de geestelijken, verkoop van kerkelijke banen en het gebrek aan kennis van priesters.
Dankzij de uitvinding van de drukpers konden de ideeën van Luther snel worden verspreid.
Luther wilde met deze hervorming of reformatie  de Kerk verbeteren. 

Slide 13 - Slide

Luther: van hervorming naar splitsing
Luther was ervan overtuigd dat een gelovige genoeg had aan de Bijbel, dit was immers het woord van God.
Priesters en andere geestelijken waren dus niet nodig.
Luther wilde dat tijdens de kerkdiensten de volkstaal werd gebruikt (ipv het Latijn dat in de Kerk gebruikt werd).
Omdat de gelovige zelf de Bijbel moest kunnen lezen, vertaalde Luther  de Bijbel in het Duits.
De paus bestreed Luthers ideeën en deed hem in de Kerkelijke Ban. Luther werd hiermee uit de Kerk gestoten.

Slide 14 - Slide

Maarten Luther
Aflatenhandel

Slide 15 - Slide

Luther: van hervorming naar splitsing
Keizer Karel V deed Luther in de rijksban, omdat hij bang was voor godsdienstoorlogen. De volgers van Luther zouden in een burgeroorlog belanden met de volgers van de Paus. Zo'n oorlog wilde Karel voorkomen want dat verstoorde de eenheid in het rijk
Deze rijksban hield in dat Luther vogelvrij werd verklaard.
Maar Luther kreeg steun van een aantal Duitse keurvorsten en zijn aanhangers starten kerkgenootschappen. Luther wilde, net als Eramus, eigenlijk alleen maar de Kerk verbeteren. Maar wat begon als een hervorming eindigde als een kerksplitsing.

Slide 16 - Slide

Gevolgen Reformatie 
In het Heilige Roomsche Rijk (huidige DL) braken toch godsdienstoorlogen uit tussen de protestanten (de volgers van Luther) en de katholieken. Deze oorlogen eindigen in 1555 met de Vrede van Augsburg (voortaan gold: wiens gebied, wiens gebed. De keurvorst bepaalde het geloof in zijn deel van het rijk)
De Rooms-Katholieke Kerk startt de contrareformatie met als doelen het bestrijden van de protestanten en het verbeteren van de misstanden binnen de Kerk

Slide 17 - Slide

Slide 18 - Slide

Calvijn
In Frankrijk en Nederland kreeg een andere hervormer veel aanhangers, dat was Johannes Calvijn. Ook hij beschouwde de Bijbel als enige bron voor het geloof en de katholieke kerk week daar op veel punten van af. Maar er zijn twee grote verschillen tussen de ideeën van Luther en Calvijn. 

Slide 19 - Slide

Luther vs Calvijn 

  • Luther vond dat een goed leven en oprecht geloven je naar de Hemel bracht. Volgens Calvijn is bij de geboorte al bepaald of je naar de Hemel/Hel gaat. (=predestinatie)
  • Luther vond dat de vorst het geloof van zijn onderdanen bepaalt, het volk mag daar niet tegen in opstand komen. Volgens Calvijn bepaalt een gelovige zijn eigen geloof. Als de vorst niet volgens de Bijbel handelt, mag het volk in opstand komen

Slide 20 - Slide

Sleep de onderdelen naar de juiste plek
Protestant
Katholiek
Maarten Luther
De Paus
Aflaten
Bijbel in volkstaal
Latijnse kerkdienst
Sober
Beeldenverering
Reliekenverering
'Kale' kerk
Beelden in de kerk
Paus
95 stellingen

Slide 21 - Drag question

Sleep de zinnen in de juiste tijdsvolgorde van vroeger naar later
Luther verdedigd zich voor Karel V in Worms
Luther schrijft een brief met 95 stellingen
Luther schrijft de Bijbel in het Duits
Karel verklaart Luther vogelvrij

Slide 22 - Drag question

De contrareformatie
De reactie van de katholieke kerk op de reformatie (de splitsing van de Kerk in protestants en katholiek) was de contrareformatie. De opleidingen en de eisen aan priesters werden verbeterd en aangescherpt. Maar niet alle kritiek werd aangepakt. 
  • De Vulgaat bleef de officiële Bijbel (ondanks de geconstateerde fouten). 
  • Alle tradities bleven bestaan, bv aflaten, relieken en heiligenverering.
  • De Kerk bleef hard optreden tegen protestanten. Ze werden verhoord en gestraft door de inquisitie, straffen waren vaak de brandstapel.

Slide 23 - Slide

In de Vrede van Augsburg staat ...
A
Dat iedere keurvorst zelf het geloof mag kiezen
B
dat Luther verbannen wordt
C
dat aflatenhandel niet meer mag
D
dat Luther de Bijbel wél in het Duits mocht vertalen

Slide 24 - Quiz

Paus doet Luther in de Kerkelijke ban
Vrede van Augsburg
Godsdienst-oorlogen breken uit in Heilige Roomsche
Rijk 
Karel V doet Luther in de Rijksban
Luther spijkert stellingen op de deur

Slide 25 - Drag question

predestinatie
A
Erasmus
B
Luther
C
Calvijn

Slide 26 - Quiz

Volk mag in opstand komen tegen vorst als hij niet handelt volgens de Bijbel
A
Erasmus
B
Luther
C
Calvijn

Slide 27 - Quiz

Lees de bron.
Een uitspraak:
Het was de bedoeling van de hervormers
om nieuwe kerken op te richten.

A
Juist
B
Onjuist

Slide 28 - Quiz

van welke hervormer?
Met uitverkiezing bedoelen we het eeuwige besluit van God waarmee hij in zichzelf bepaalde wat Hij wilde dat er zou gebeuren met elk mens. Alle zijn niet op gelijke voorwaarden geschapen, maar sommige zijn voorverordineerd voor het eeuwige leven, andere voor het eeuwige verderf.”
A
Erasmus
B
Luther
C
Calvijn
D
geen idee

Slide 29 - Quiz

van welke hervormer?
Wij stellen daarentegen, dat de pauselijke aflaat niet de schuld kan wegnemen van ook maar de geringste vergefelijke zonde.
A
Erasmus
B
Luther
C
Calvijn
D
geen idee

Slide 30 - Quiz

De pogingen van Luther om de kerk van binnenuit te zuiveren hadden op de korte termijn alleen onbedoelde gevolgen, maar op de lange termijn de bedoelde gevolgen.
Leg dit uit

Slide 31 - Open question

hierna volgt een filmpje over Luther en de reformatie

Slide 32 - Slide

Slide 33 - Link

Zelf verder 
lees §5.3 
maak opdr. 1, 2, 3 en  4

Slide 34 - Slide