afweer 6v

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Afweer

Basisstof 2

Pathogenen

Aspecifieke afweer

Specifieke afweer

humorale afweer

cellulaire afweer

aangeboren

Leerdoelen

• Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven.
• Je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven.
• Je kunt de onderlinge relatie van de delen van het immuunsysteem toelichten.

Het immuunsysteem

Aangeboren afweer: gericht tegen vele verschillende typen ziekteverwekkers + basis voor verworven afweer (alle dieren en planten)

Verworven afweer: het deel dat je gedurende je leven ontwikkelt, gericht tegen één type ziekteverwekker (gewervelde dieren)

Binas tabel 84N

Witte bloedcellen

Fagocyten: aangeboren afweer

Lymfocyten: verworven afweer

Binas 84I

Fagocyten

Granulocyten: fagocytose -> pus

Monocyten: bloedbaan

• Macrofagen: weefselvloeistof, fagocytose, gaat zelf niet dood. Koorts door cytokinen (mediatoren) = snellere afweerreactie

• Dendritische cellen: huid en slijmvliezen

Antibioticum: medicijn dat bacteriële infecties bestrijdt. Binas 94D

APC's

Antigeen: molecuul (vaak eiwitten) dat het immuunsysteem kan activeren

-> Antigeen-presenterende cel

Er zijn niet voldoende fagocyten om alle bacteriën en virussen te kunnen bestrijden, daarom verworven afweer

• Macrofaag of dendritische cel wordt APC en presenteert mbv antigeen aan lymfocyten om welke ziekteverwekker het gaat

Lymfocyten

T-lymfocyten: beenmerg -> thymus

B-lymfocyten: blijven in beenmerg

Lymfocyt: één receptoreiwit - antigeen (van één type ziekteverwekker) -> APC

• T-lymfocyten: opruimen geïnfecteerde cellen
• B-lymfocyten: ziekteverwekkers buiten cellen (vocht) opruimen

APC's

• Dendritische cellen en B-lymfocyten -> APC
• MHC = Major Histocompatibility Complex -> eiwit dat lichaamsvreemd/eigen herkent

1. MHC-I-receptoren: op buitenkant iedere lichaamscel met celkern
2. MHC-II-receptoren: op macrofagen, dendritische cellen en geactiveerde B-cellen

APC - MHC-receptoreiwit - Receptor op lymfocyt

Binas tabel 84L1

Cellulaire respons

APC - inactieve T-cel = activatie = vermenigvuldiging tot

• T-helper cel (Th-cellen): activatie van T-cyt en B-lymfocyten
• Cytotoxische T-cellen: virus geïnfecteerde cellen/tumoren opruimen

-> T-geheugencellen (langlevende Th- en Tc-cellen)

Virussen en kanker

Binas 84L2

Humorale respons

Activering B-lymfocyten door Th-cel cytokinen of APC = klonering tot:

• B-plasmacellen: antistoffen
• B-geheugencellen

Bacteriën (anders en virussen)

Binas 84L2

Antistoffen

Immunoglobulinen (Ig)

Antigeen-antistofcomplex:

• Afdekking
• Aantasten celmembraan
• Fagocytose door macrofagen

Binas tabel 84K

Extern, aspecifiek

eerstelijns afweer

• Mechanische afweer: bouw voorkomt binnendringen: huid, slijmvliezen
• Chemische afweer: stoffen voorkomen binnendringen: zoutzuur maagsap, pH huid

Extern, aspecifiek

• Mechanische afweer: huid, slijmvliezen
• Chemische afweer: zoutzuur maagsap, pH huid

Intern, aspecifiek, tweedelijns afweer

• Fagocyten: granulocyten en macrofagen
• Fagocyteren ziekteverwekkers

Humorale afweer

• Cytokinen T-helpercellen activeren B-lymfocyten
• B-lymfocyten produceren antistoffen

Deze vraag gaat over specifieke afweer. Welke cellen zijn betrokken bij cellulaire afweer?

1. B-cellen en plasmacellen
2. macrofagen en T-cellen
3. macrofagen, plasmacellen en T-cellen
4. B-cellen, macrofagen, plasmacellen en T-cellen

Het afweersysteem kent twee vormen:

• aspecifieke of aangeboren afweer: tegen vele verschillende ziekteverwekkers, in planten en dieren, snelle eerste afweer, in bas 1 behandeld
• specifieke of verworven afweer, gericht tegen één type ziekteverwekker, alleen bij gewervelden
  

Cellulaire afweer

• Rijping T-lymfocyten in thymus
• Verschillende antigeen-specifieke receptoren op celmembraan

fagocytose door granulocyten is een voorbeeld van specifieke afweer

1. waar
2. niet waar

Mechanische afweer: door bouw voorkómen dat ziekteverwekkers binnenkomen.

Geldt voor bacteriën, virussen, schimmels of dieren zoals mijten

Chemische afweer: door zuurgraad (maag, vagina) voorkómen dat bacteriën binnenkomen.

Afweer

• aspecifiek: iédere indringer wordt tegengehouden (huid, zuur) of dood gemaakt (macrofagen)
• specifieke afweer: T- of B-lymfocyten doden één indringer

In de maag vindt zowel chemische als mechanische afweer plaats

1. waar
2. niet waar

SCID: de bubble-boys 2

De algemene afweer met behulp van fagocyten, is bij de twee jongetjes met het SCIDsyndroom nog wel werkzaam. 

Transplantatie

• Afstotingsreacties door MHC eiwitten celmembraan
• Bij mens MHC-systeem: HLA, 7 loci met meerdere allelen op 6de chromosoom
• Door HLA-systeem onderscheiden lymfocyten eigen cellen van lichaamsvreemde
• Afstoting door cellulaire afweer

specifiek

Valt met B- of T-lymfocyten één type ziekteverwekker aan, terwijl de aspecifieke afweer alle ziekteverwekkers aanvalt (alleen onderscheid tussen lichaamseigen en lichaamsvreemd).

Het lymfesysteem heeft twee functies:

- 1- onderdeel van het afweersysteem

-2- drainagesysteem

Deze tweede functie wordt verder behandeld, de eerste functie valt onder afweer

Immuniteit

De basisstof hiervoor is uitgelegd dat bij een eerste contact met een antigeen het een tijdje duurt voordat de specifieke afweer op gang is gekomen. De tijd tussen binnendringen en ziekteverschijnselen krijgen, noemt men incubatietijd

De vorming van antistof na het eerste contact noemt men de primaire reactie.

T-lymfocyten

Door de presentatie van een antigeen door een APC kunnen T-lymfocyten binden aan dit antigeen dat aan macrofaag vastzit en wordt de T-lymfocyt actief en gaat zich delen. 

Hierdoor T-helper cellen gevormd die B-lymfocyten activeren of cytotoxische T-cellen gemaakt in lymfe die specifiek buiten de lymfe de specifieke infector kunnen doden. Daarnaast T-geheugencel gevormd bij deling. Dit heet cellulaire afweer

Hooikoorts 3

Aangenomen wordt dat de 'normale' productie van IgE en de daaropvolgende sensibilisatie (het gevoelig worden) van mestcellen van oorsprong een belangrijke rol speelden in de afweer tegen parasitaire wormpjes. In westerse landen zijn deze parasieten nauwelijks aanwezig. Daar richt dit afweersysteem zich soms op ongevaarlijke stoffen.

Het vrijkomen van mediatoren uit mestcellen veroorzaakt oedeemvorming door het plaatselijk verwijden van bloedvaten en een verhoogde doorlaatbaarheid van haarvatwanden.

SCID: de bubble-boys 1

Onderzoek bij twee jongetjes met het SCID-syndroom (een aangeboren ernstige afwijking van het afweersysteem) en hun familieleden, heeft geleid naar een eiwit dat onmisbaar is bij de activatie van T-cellen. Deze cellen worden actief zodra calciumionen via specifieke calciumkanaaltjes de T-cellen binnenstromen. 

Bij de twee patiëntjes bleken die kanaaltjes verstopt te zijn als gevolg van een mutantgen. 

Daardoor laten hun T-cellen verstek gaan op het moment dat ze voor de afweer nodig zijn.

Hierdoor zijn ze extreem vatbaar voor elke infectie. Ze leven daarom in een volledig afgelsoten plastic omhulsel (de "bubble") zonder fysiek contact met een ander.