3vwo-Taal-§ 2-Stijl-Ironie, sarcasme, litotes en eufemisme

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Wat gaan we doen vandaag?

Doel van de les=het herkennen van de stijlfiguren, eufemisme, litotes, ironie en sarcasme

10 minuten stil lezen

Indien opdrachten gemaakt, dan bespreken

Start nieuw onderwerp

Aan het werk

 

Telefoon in de kluis? Chromebook in de tas. Lees en werkboek op tafel.

Wat moeten jullie straks kennen en kunnen?

Oftewel, wat is het doel van deze les?

In deze les leer je de stijlfiguren eufemisme, ironie, litotes en sarcasme herkennen

2 vormen van spot, 

deze verschillen in karakter en in sterkte:

ironie

sarcasme

Ironie

De schrijver zegt iets op een grappige of een wat spottende manier, waardoor de lezer weet dat het niet serieus bedoeld is. Vaak zegt hij dan het tegenovergestelde van wat hij eigenlijk bedoelt. 

– "Geweldig hoor, die drie voor je toets!"

– "Fijn, al die moddersporen op de schone vloer!"

Zelf gebruik je vast ook weleens ironie. Als je wilt dat de ander weet dat je het niet serieus bedoelt, zet je er vaak een emoticon achter. Je zegt het tegenovergestelde van wat eigenlijk bedoeld wordt.

                                       IRONIE

De schrijver zegt iets op een grappige of een wat spottende manier, waardoor de lezer weet dat het niet serieus bedoeld is. Vaak zegt hij dan het tegenovergestelde van wat hij eigenlijk bedoelt.

– "Geweldig hoor, die drie voor je toets!"

– "Fijn, al die moddersporen op de schone vloer!"

Zelf gebruik je vast ook weleens ironie. Als je wilt dat de ander weet dat je het niet serieus bedoelt, zet je er vaak een emoticon achter. Je zegt met milde spot het tegenovergestelde van wat eigenlijk bedoeld wordt.

Sarcasme

Sarcasme is een stijlfiguur dat heel dicht bij ironie ligt.

Er is een verschil tussen sarcasme en ironie. 

Sarcasme is harde, bijtende spot, bedoeld om te kwetsen en ironie is milde spot.

Sarcasme

Harde, bijtende spot die veel verder gaat dan ironie.

Verschil ironie en sarcasme

Ironie: pijnlijke humor, die niet kwetsend bedoeld is.

Sarcasme: pijnlijke humor, die juist wél kwetsend bedoeld is!

Geen duidelijke grens te trekken tussen ironie en sarcasme.
Ook is dit vaak persoonlijk, maar het gaat om
de bedoeling van de spreker!

Goh, de vorige keer had je een betere smoes toen je te laat kwam.

1. ironie
2. sarcasme
3. beide
4. geen van 2

Jij stond zeker achteraan toen de intelligentie werd uitgedeeld

1. Ironie
2. sarcasme
3. beide
4. geen van 2

Eufemisme

Een verzachtende uitdrukking-> niet spottend bedoeld is

• voorkomen dat een mededeling hard of onaangenaam overkomt
• bepaalde zaken fraaier over laten komen
• DUS: op een verzachtende manier of nette manier onder woorden brengen van iets wat niet zo prettig of netjes is

3vwo-Taal-§2 Stijl=eufemisme, ironie, litotes en sarcasme

In de westerse wereld bepaalt de sociale conventie wat taboe is. 

De deur openhouden voor een vreemde is een voorbeeld van een sociale conventie. Sociale conventies zijn informele normen die gepast gedrag in een cultuur voorschrijven, zonder dat er geschreven regels nodig zijn.

Datgeen waarop een taboe rust, mag niet, of niet rechtstreeks, worden genoemd. Bij voorkeur draai je om de hete brij heen met een eufemisme. 

Klinkt ‘werkloos’ te deprimerend, dan zijn ‘werkzoekend’ en ‘tussen twee banen’ bijvoorbeeld hoopvollere alternatieven. 

 Hij gaat creatief om met de waarheid; je bedoelt: Hij liegt.

-niet betrokken bij het arbeidsgebeuren (voor:‘werkloos’)

'-Een puntje', als het eigenlijk gaat om een groot probleem

-Een 'prijscorrectie' daar waar het gaat om een prijsverhoging.

Nog wat voorbeelden van eufemisme

• Na een lange lijdensweg ging hij heen. 
  
• Volgens mij is er aan jou een steekje los! 
  
• De examinator heeft onzorgvuldig gehandeld. 
  
• Gisteren hebben we opa naar zijn laatste rustplaats gebracht.
  
• Zij werkt daar als interieurverzorgster.
  
• 'Hoe is het met uw stoelgang?', informeerde de dokter.
  
• De dierenarts heeft de hond laten inslapen. 
  
• De directie wil het personeelsbestand afslanken. 
  

Understatement

• Afzwakking: je zegt dat iets minder groot, mooi of belangrijk is dan dat het in werkelijkheid is.
• Vaak: ironisch/spottend effect
• Vb: Messi kan wel een aardig balletje trappen.     
• Vb: Het Witte huis is een leuk optrekje.                                                                            

Litotes

Een bijzondere vorm van een understatement is de litotes. Daarmee ontken je het tegenovergestelde.

Voorbeeld:  Ze zijn niet onbemiddeld.

Je bedoelt: Ze zijn rijk.

Litotes

- Er wordt een mededeling gedaan door het tegenovergestelde

   te ontkennen.

- De litotes lijkt op een understatement.

- Het is een stijlfiguur waarbij je schijnbaar iets ontkent of

   verkleint met het doel datgene wat je bedoelt des te meer uit

   te laten komen. 

Litotes

-De litotes lijkt erg veel op een understatement. Bij de litotes wordt er een mededeling gedaan door het tegenovergestelde ervan te ontkennen. 

Dit klinkt ingewikkeld, maar een litotes is goed te herkennen doordat er altijd een ontkenning in de zin staat (een woord zoals niet en geen). 

-Het is een stijlfiguur waarbij je schijnbaar iets ontkent of verkleint met het doel datgene wat je bedoelt des te meer uit te laten komen. 

Verschil litotes en understatement

Een litotes bevat een ontkenning, vaak met 'niet' aangegeven. Een understatement bevat geen ontkenning. 

Litotes

 ontkent het tegenovergestelde. Je zegt: Ze is bepaald niet dom; je bedoelt: Ze is slim. 

Vb. Hij woont in grote luxe" worden weergegeven met: een litotes: "Hij woont daar niet onaardig", maar ook met een

understatement: Hij woont daar leuk!"

Nou, jullie hebben de toets niet echt geweldig gemaakt! (er is 1 voldoende)

1. Dit is sarcasme
2. Dit is een litote
3. ironie
4. alle 3 fout

Litotes?

1. Dat heb je niet slecht gedaan!
2. Een tien voor het proefwerk? Dat is best netjes.
3. Spieken is geen onbekend verschijnsel op de middelbare school.
4. Toen Feyenoord kampioen werd stond het hele stadion op zijn kop.

In welke zin staat een eufemisme?

1. Peter wordt gek van de jeuk.
2. Peter moet een kleine boodschap.
3. Toen Peter klaar was met het overschrijven van de Bijbel, zei hij: "Ach, een kleine moeite."
4. Peter sterft van de honger.

Hij heeft een glaasje teveel op.

Hyperbool , eufemisme of understatement?

1. hyperbool
2. understatement
3. eufemisme

geleerd?

?

Even checken. Wie vertelt mij nog even wat we zojuist hebben gehoord?

Geen vingers, ik geef de beurt aan ..............................................

§ 2 Tekstverbanden

Je gaat zo de opdrachten maken. Neem altijd oordopjes mee voor de online opdrachten

Zet het zo in je schrift:

cursus-C

paragraaf -§

bladzijde -blz. 

opdracht- opdr.

Staat er: omcirkel, onderstreep of markeer, dan mag je het met potlood in je werkboek maken. Is dit niet het geval, dan maak je alles in je schrift!

Aan de slag

§ 2 Tekstverbanden

Maken weektaak: 

Taal - §2 stijl

Oefenen met opdracht 1 en 2 –

blz. 94 en 95