Par. 6.1 De middeleeuwse stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Leerdoelen opschrijven

4. Hoe organiseerden ambachtslieden en handelaren zich in de late middeleeuwen?

Klaar? Leer de begrippen van par. 6.1 uit je hoofd, blz. 137.

Vorige les:

1. Waarom ontstonden er vanaf de 11e eeuw steden in Europa?

2. Waarom groeiden bestaande steden in Europa vanaf de 11e eeuw?
3. Hoe werd een middeleeuwse stad bestuurd?

Vandaag

1. Huiswerk bespreken

2. Uitleg par. 6.1

3. Leerdoelen beantwoorden

4. Afsluiten

Tijd over? Filmpje kijken

Studiewijzer

08/04 Par. 5.1 Het rijk van Karel de Grote

10/04 Par. 5.1 Het rijk van Karel de Grote

15/04 Par. 5.2 De vroegmiddeleeuwse landbouwsamenleving

17/04 Par. 5.2 De vroegmiddeleeuwse landbouwsamenleving

MEIVAKANTIE

06/05 Par. 5.2 De vroegmiddeleeuwse landbouwsamenleving

08/05 -

13/05 Par. 5.3 De verspreiding van het christendom

15/05 Par. 5.3 De verspreiding van het christendom

20/05 SO par. 5.1 t/m 5.3

22/05 Par. 6.1 De middeleeuwse stad

27/05 Par. 6.1 De middeleeuwse stad

Hemelvaart

03/06 Par. 6.2 Het koninkrijk Engeland

05/06 Par. 6.2 Het koninkrijk Engeland

10/06 Par. 6.3 Centralisatie in Frankrijk

12/06 Par. 6.3 Centralisatie in Frankrijk

17/06 Par. 6.3 Centralisatie in Frankrijk

19/06 Herhalingsles

24/06 Organisatiedag

TWT 4

Par. 6.1 t/m 6.3

Huiswerk bespreken

Werkboek par. 6.1, blz. 140-141, opdrachten 2, 3, 4, 8 en 10

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Late Middeleeuwen

• Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

• Macht van de steden neemt toe
• De adel krijgt (soms) minder macht

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Meer landbouwgrond beschikbaar en betere technieken

Rond het jaar 1000

• Ontginningen: bossen en moerassen geschikt maken voor landbouw.
• Boeren gingen de grond efficiënter gebruiken.        
• Dankzij het drieslagstelsel werd de opbrengst van de akkers groter.
• Boeren ontwikkelde een betere ploeg
• Betere ploeg, van ijzer die werd getrokken door een paard: het werk ging sneller. 

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op.
  

• Overschotten worden verkocht of geruild op markten van een stadje in de buurt.
• Door het gebruik van nieuwe landbouwtechnieken waren minder horigen nodig.
  
• Boeren en horigen vertrokken naar de stad en vestigen zich daar als burger (inwoner van een stad die belasting betaalt en burgerrechten heeft).
•  Dorpjes groeide tot steden en er kwamen ook nieuwe steden bij = verstedelijking.
• Bijv. in Vlaanderen veranderde de landbouwsamenleving in een landbouw-stedelijke samenleving.
  

's Hertogenbosch

Handelaren moesten in Brabant tol betalen (belasting voor het gebruik van wegen, rivieren en bruggen).

De stad bloeide weer. 

Verstedelijking

Stadsbestuur

• Elk stad had een heer, die de macht had in het gebied waarin de stad lag (koning, hertog, graaf of bisschop).
• Steden werden groter en rijker. 
• Burger willen hun eigen stad besturen. 
• Burgers vroegen om stadsrechten: het recht om een stadsmuur te bouwen, hun eigen regels te maken, zelf recht te spreken en eigen belastingen te innen.
  
• In ruil daarvoor kreeg de heer belastingen en/of soldaten voor zijn leger.
  

Stadsbestuur

• Aan het hoofd van het stadsbestuur stonden de burgemeesters. Samen met de stadsraad bestuurden ze de stad. Ze kwamen vaak uit rijke families.
• Ze zorgen voor orde en veiligheid.
• Vrouwen mochten niet meedoen aan het bestuur.

Werken in een gilde

• Omdat de oogst groter wordt, hoeft niet iedereen meer boer te zijn: er ontstaan andere beroepen: ambachten
• Mensen met hetzelfde ambacht zitten in een gilde = ambachtsgilde.
• Het gilde controleerde ook de kwaliteit van de producten en stelde de verkoopprijs vast.
• Bij ziekte en overlijden kreeg het gezin hulp van het gilde.
• Het ambachtsgilde had veel invloed op het leven van de leden. Sommige gilde waren erg machtig en kregen invloed op het bestuur van de stad.
  

De meeste gilden hadden een prachtig gildehuis. Hier werden, behalve vergaderingen, ook feesten gehouden. Heel het leven draaide om het gilde.

Voorbeelden van ambachten in een middeleeuwse stad:

- smid

- bakker

- timmerman

- meubelmaker

- brouwer

- kleermaker

Van leerling 

tot meester

• Je mag alleen een beroep uitoefenen of een eigen bedrijf hebben, als je lid van een gilde bent.
  

• Hiervoor moet je eerst meester worden:

1. Je begon al erg jong als leerling;
2. Daarna werd je gezel;
3. En pas als je meesterproef had gedaan kon je meester worden. Je was dan vaak al ver boven de 30 jaar!

Middeleeuwse ambachtslieden aan het werk.

De rol van de vrouw in de late middeleeuwse economie

• De vrouw van een ambachtsman hielp mee in de werkplaats of in de winkel.
• Vrouwen werkten op de markt als verkoopster.
• Sommige vrouwen waren zelfstandig lid van een gilde.

De Hanze

• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
• De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde.
• Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt.

• Een groep steden in Europa werkte samen om meer handel te krijgen. 
• Ze noemden hun vereniging de Hanze.

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Teruggekeerde geldeconomie

Hoe?

• Vraag en aanbod (boeren verkochten bijv. groenten en kochten producten van de nijverheid).
• Handelaren maakten winst.

Maar...

• Iedere stad heeft eigen munt...
• Gevolg: specialisatie in geldwissel --> ontstaan van banken
• Nieuwe betaalsystemen: wisselbrief

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Leerdoelen beantwoorden

1. Waarom ontstonden er vanaf de 11e eeuw steden in Europa?
2. Waarom groeiden bestaande steden in Europa vanaf de 11e eeuw?
3. Hoe werd een middeleeuwse stad bestuurd?