Lessenserie: Verantwoordelijkheid en actoren

• Geschiedenis
• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Lessenserie Verantwoordelijkheid en actoren

Dutchbat was verantwoordelijk voor wat er gebeurt is in Srebrenica

Ja

Nee

Deels

De VN liet de bevolking van Srebrenica in de steek

Ja

Nee

Lesdoelen

Aan het eind van de les kun je:

• uitleggen wat het verschil is tussen juridische, morele en politieke verantwoordelijkheid
• benoemen welke actoren betrokken waren bij Srebrenica en welke verantwoordelijkheid zij hadden op basis van bronnen
• een eigen beargumenteerd standpunt formuleren over de verantwoordelijkheid van één actor

Vertel:

Vandaag gaan we niet alleen onderzoeken wat er gebeurt is, maar vooral wie daarvoor verantwoordelijk gehouden wordt. We kijken naar schuld, verantwoordelijkheid en rechtvaardigheid vanuit verschillende perspectieven. 

Juridisch	Moreel	Politiek
"Wat zegt de wet? Wie heeft iets gedaan wat strafbaar is?" VB: De rechter zegt: "De Nederlandse Staat is aansprakelijk voor 30% van de geleden schade door de nabestaanden van circa 350 moslimmannen."	" Wat is goed of fout volgens je geweten?" VB: Je denkt: Zij hadden die mensen niet van de compound moeten sturen, ook al werd dat door de Serviërs geëist."	"Wie had er de macht of verantwoordelijkheid om iets te regelen of voorkomen?" VB: De Nederlandse regering stuurde Dutchbat, was dat wel slim?

“Let op: deze drie vormen kunnen tegelijk spelen. Iemand kan iets doen wat niet strafbaar is, maar toch moreel fout voelt. Of iets dat moreel juist lijkt, maar politiek heel gevoelig is.”

Welke vorm van verantwoordelijkheid:
"Een VN-commandant zegt achteraf dat hij wist dat er een risico op geweld was, maar dat hij geen toestemming had om in te grijpen"

1. Juridisch
2. Moreel
3. Politiek

De VN-commandant had geen mandaat – dat is een politieke beperking, geen morele keuze of wetsovertreding.

Welke vorm van verantwoordelijkheid:
"Dutchbat laat op 13 juli Bosniakken weggaan van de compound. Later blijkt dat vele van hen vermoord zijn"

1. Juridisch
2. Moreel
3. Politiek

Er is een rechtszaak geweest waarin de Nederlandse staat deels aansprakelijk gesteld werd.

Moreel kan ook meespelen, maar de nadruk ligt op wet en aansprakelijkheid

Speelt ook mee, maar niet direct bij deze actie van Dutchbat

Politiek

Moreel

Juridisch

De Nederlandse regering besloot Dutchbat zonder voldoende wapens te sturen.

Een Dutchbat-soldaat zegt: "Ik vond het vreselijk dat ik niets kon doen"

De rechter oordeelde dat de Staat deels aansprakelijk is voor de dood van drie mannen

Koppel de casussen aan de juiste verantwoordelijkheid

Verantwoordelijkheidsonderzoekje

Bekijk de bronnen en beantwoord de vragen

- Tweetallen

- 10 minuten

- Zachtjes overleggen

Let goed op wat de bron letterlijk zegt. Trek niet te snel conclusies, maar probeer precies te zijn. Als je twijfelt over de vorm van verantwoordelijkheid: bespreek het samen.

Terugkoppeling

Wat viel op?

Waren er meerdere vormen van verantwoordelijkheid die tegelijkertijd speelden?

Wat gebeurt er als verschillende vormen van verantwoordelijkheid elkaar overlappen? Kan iemand moreel verantwoordelijk zijn, maar juridisch niet? Hoe zit dat met Dutchbat?

Wat betekent verantwoordelijkheid in oorlog?

Denk na over deze vragen:

• Kun je altijd /e/en iemand als 'schuldige' aanwijzen?
• Is niet-handelen óók een keuze waar je verantwoordelijk voor bent?
• Wie moet er zorgen voor bescherming van burgers in oorlog?

- tweetallen

- daarna klassikaal

Wat is het verschil tussen morele en juridische verantwoordelijkheid?

Bij welke bron zag je eerder politieke verantwoordelijkheid?

1. Bron 1 over Excuses voor Dutchbat
2. Bron 2 over verantwoordelijkheidsgevoel bij militairen
3. Bron 3 over Ratko Mladić

Leg in 1 zin uit waarom verantwoordelijkheid bij oorlog zo complex is?

Wat heb je vandaag geleerd?

• Dat er verschillende vormen van verantwoordelijkheid zijn
• dat die vormen in oorlogssituaties vaak door elkaar heen lopen
• dat bronnen verschillende perspectieven laten zien op schuld, verantwoordelijkheid en keuzes. 

Vooruitblik

Volgende les:

• Inleven in iemand uit die tijd en proberen zijn of haar stem te laten horen