Vitamines

• Zorg en Welzijn
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Doelen 

Aan het einde van les: 

• Ken je de vitaminen ADEK BC
• Ken je belangrijke voedingsbronnen met deze vitaminen
• Ken je verschillende deficiëntieziekten
• Begrijp je beter hoe je lichaam vitaminen opneemt

Vitamines

Door de ruime keuze aan voedingsmiddelen is de kans op het ontstaan van een vitaminetekort afgenomen.  Maar ze zijn nog steeds heel belangrijk

Een aantal aandachtspunten zijn:

• Vitamine D te kort bij zuigeligen, peuters, mensen met een donkere huid
• Te kort door ziekte of therapie door gebruik van geneesmiddelen
• Onevenwichtig voedingspatroon
• Foiliumzuur bij zwangere vrouwen
• Teveel aan vitamine door het gerbuik van preparaten

Wat zijn vitamine?

Het zijn organische stoffen die geen energie leveren. Ze zijn in kleine hoeveelheden nodig om het lichaam normaal te laten functioneren

Vitaminepillen slikken is onzin, een gezond persoon kan alles uit zijn voeding halen.

1. Waar
2. Niet waar

Functies van Vitamine A

• Speelt een rol bij vormig van epitheelweefsel (huid, hoornvlies, slijmvlies)
• Voor onze groei, de vorming van botweefsel, het functioneren van het immuunsysteem
• het helpt mogelijk tegen kanker.

 Vitamine A voedselbronnen

• Boter ook in margarine en halvarine (bij margarine en havarine wordt dit toegevoegd)
• volle melk 
• eierdooier
• vette vis

 Vit. A verschijnselen bij tekort

Schemerblindheid

Groeistoornis

Er kunnen makkelijker infecties onstaan (luchtwegen en nieren)

Fucties vit. D

Vit D. uit onze voeding wordt onder invloed van zon(licht) in de huid gevormd.

• Zorgt voor de opname van calcium 
• Helpt bij de vorming van botten 

 vitamine D voedselbron

Boter ook in margarine en halvarine (bij margarine en havarine wordt dit toegevoegd)

volle melk ook in prudcenten

eierdooier

vette vis

lever

 vit D verschijnselen bij tekort

• Rachitis (skalet aandoening) bij kinderen
• Osteomalacie (verweking van het bot) bij volwassenen
• Verlies van botmassa en osteoporose
• spierzwakte en spierkrampen

 vit D innamen

• Kinderen die flesvoeding krijgen, krijgen meer vit D binnen
• Bij borstvoeding druppels geven
• Vrouwen moeten vanaf 50 jaar suppleren, en mannen vanaf 70 jaar.
• mensen met een donkere huid
• mensen met een nierafwijking

Schemerblindheid komt voor bij een te kort aan

1. Vitamine A
2. Vitamine D
3. Bèta caroteen
4. Vitamine B12

Zuigelingen die alleen borstvoeding krijgen lopen het risico te weinig vitamine D binnen te krijgen

1. Waar
2. Niet waar

Noem 4 producten waar vitamine A in zit.

Functies vitamine E

• Speelt een rol bij de aanmaak van rode bloedcellen en het in stand houden van spier- en andere weefsels.
• Belangrijk voor de weerstand.

Vitamine E voedselbron

• Plantaardige olie
• Volkoren producten
• Eierdooier
• Noten
• Lever

 vit E verschijnselen bij tekort

• Afwijking in het zenuwweefsel
• Te weinig rode bloedcellen

Risicogroep:

• Mensen met een gestoorde vetresorptie
• Prematuren

Functies vitamine K

• Bloedstolling

vitamine K voedselbron

• Groene bladgroente
• Koolsoorten
• plantaardige olie
• Lever

vit K verschijnselen bij tekort

Bloedingen

Bij zuigelingen soms zelfs dodelijk (krijgen extra vitmaineK tot 12 week) 

Vitamine K innamen

• Wordt gemaakt in de dikke darm 

Vitamine E zit o.a in

1. Groene bladgroente
2. Koolsoorten
3. Volkoren producten
4. Aardappelen

Vitamine K zit o.a. in

1. Volkorenproducten
2. Vlees
3. Melk
4. Groene bladsoorten

Wat zijn de verschijnselen bij toxiciteit van vit k?

Vitamine B

Hebben een rol als co-enzym bij de omzetting van eiwitten, vetten en koolhydraten

zonder viamine b zijn bepaalde chemische reacties niet mogelijk

Vitamine B

B1, B2, B3. B5, B6, B11, B12

Hebben allmaal een eigen functie

Bekendste is B12

vitamine b12

• Voor bloed en de zenuwen
• Te weinig - Bloedarmoede 
• Verwerking door intrinsic factor 

Kwashiokor

• Ondervoeding
• Tekort aan vitaminen
• Lichaam kan eiwitten niet opnemen
• Hongeroedeem 

waarom is het spuiten van vitamine B12 belangrijk?

1. Het voorkomt een tekort aan vitamine B11
2. Het zorgt voor een goede opname van vezels
3. Het voorkomt haaruitval
4. Het voorkomt klachten ontstaan door bloedarmoede

Functies van vit C

• Vorming van collageen
• IJzerresorptie, ijzertransport en vorming hemoglobine
• Afweer
• Bescherming gevoelige stoffen tegen oxidatie.

vitamine C voedselbron

• Fruit, vooral aardbeien, citrusfruit, zwarte bessen, rozenbotel
• Groente, vooral koolsoorten
• Aardappelen

Vitamine c verschijnselen te kort

• Tandvleesontsteking
• Trage wondgenezing
• Groeistoornis
• Vermindere afweer
• Ijzergebrek
• Scheurbuik

In vet en in water oplosbare vitamine

Oplosbaar in vet: vit, A,D,E,K

Oplosbaar in water: C en de B vitamines

Dit heeft consequenties voor het verlies dat optreedt tijdens het bewaren en bereiden van voedingsmiddelen.

In vet en in water oplosbare vitamine

• Oplosbaar in vet: vitamine A,D,E,K
• komen voor in dierlijke en plantaardige vetrijke producten.
• Stabiele vitamine gaan weinig verloren
• in het maag-darmkanaal worden ze gelijk met de vetten in het bloed opgenomen.  
• Een te hoge innamen zorgt voor toxiteit, kan niet via de urine worden uitgescheiden

In vet en in water oplosbare vitamine

• Oplosbaar in water C en B vitamines
• Makkelijke verloren gaan door een verkeerde bereiding
• Worden gemakkelijk uitgescheiden (secretie), kans op toxiteit is gering.

Oorzaken van vitaminedeficienties

Dit kan worden veroorzaakt door:

• onvoldoende opname via de voeding - slechte eetlust door ziekte
• verminderde resporptie  - ziekte van Crohn of coeliakie
• stoornis in de aanmaak van de actieve vitamine - d en k, nierfalen, huid schiet te kort (provitaminen)
• abnormaal verlies - dialyse bij nierpatienten niet alleen afvalstoffen maar ook in wateroplosbare vitamine spoelen weg

Tips voor behoud van vitamines in groente en fruit

1. Bewaar groente en fruit koel
2. maak groente schoon en schil het fruit vlak voor gebruik
3. was de groente voor het snijden, gebruik koud water
4. snijd groente met een scherp mes
5. kook in een klein bodempje water
6. groente moet beetgaar zijn
7. blancheer groente voordat ze worden ingevroren.

In vet oplosbare vitamines vinden wij in

1. dierlijke en plantaardige vetrijke producten
2. heel veel verschillende voedingsmiddelen

Verschijnselen bij een vit, c tekort kunnen zijn

1. tandvleesontsteking, Neurologische afwijkingen
2. haaruitval, trage wondgenezing
3. verminderde eetlust, braken
4. verminderde afweer, groeistoornissen

Om te onthouden

Vitamine ADEK = oplosbaar in vet

Vitamine BC = oplosbaar in water

Een tekort aan een bepaalde vitamine = deficiëntie

Je lichaam moet vitaminen verwerken om ze te kunnen gebruiken

Een teveel aan een specifieke vitamine noemen we toxatie