5.4 Transcriptie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Thema 5

Basisstof 4

Waar ging de vorige les over?

Leerdoelen basisstof 4

1. Je kunt benoemen hoe transcriptie en eiwitsynthese plaatsvinden in de cel.
2. Je kunt benoemen dat de genetische variatie toeneemt door spontane mutaties.
3. Je kunt omschrijven wat kanker is.

• DNA bestaat uit basen

• Hier zit een volgorde in = de DNA-sequentie

De genen in een cel kunnen worden aangezet of uitgezet -> genexpressie. Afhankelijk van de functie van de cel.

Actief gen

Als een gen actief is (aan staan...tot uiting komt) --> DNA wordt afgelezen en verwerkt. 

De DNA-sequentie van een gen bevat informatie voor het maken van een specifiek eiwit. 

(DNA-sequentie is een 'recept' voor een eiwit.)

Eiwitsynthese 

1. Staat de gen 'aan'?  Dan wordt de DNA-sequentie afgelezen.

2.  De DNA-sequentie wordt gekopieerd. Het kopie heet RNA.

3. De code van RNA wordt door de ribosomen vertaald een specifiek eiwit.

Eiwitsynthese 

Transcriptie = de vorming van RNA (kopiëren van DNA--> RNA) 

De cel maakt eiwitten wanneer ze nodig zijn. 

Eiwitten --> bouwstoffen zoals hormonen, enzymen, antistoffen.

mRNA vaccins

1. Code voor antigen virus wordt uit het DNA virus gehaald als mRNA.

2. Vaccin met mRNA & vulstoffen worden ingespoten bij patiënt.

3. mRNA komt in dierlijke cel & geeft informatie aan cel voor het maken van het antigen.

4. antigen wordt op celmembraan gevormd & kan antistoffen vormen bij besmetting.

Transcriptie

Weet je nog?

Een mutatie kan ontstaan door

factoren van buitenaf = 

mutagene invloeden

Maar mutatie kunnen ook ontstaan door 

een fout tijdens de celdeling =

spontane mutatie

Genetische Variatie

Overleg kort met degene naast je:

Waarom is genetische variatie belangrijk voor soorten? 

Hoe kan genetische variatie helpen bij overleving?

Leid een discussie over waarom genetische variatie belangrijk is voor soorten. Laat studenten nadenken over hoe genetische variatie kan helpen bij het overleven in verschillende omgevingen.

Kanker

Wat heeft kanker met celdeling te maken?

Foutje celdeling > blijven delen

bij kopieëren > foutje DNA

duwen gezonde cellen opzij / er door heen

Kanker

• Kanker ontstaat door een mutatie aan een lichaamscel.
• Deze cel deelt zich ongeremd, waardoor er een tumor ontstaat.
• Een kwaadaardige tumor kan de weefsels aantasten en uitzaaien via het bloed naar andere delen van het lichaam.

Cel en DN

Spontane mutatie

• Bij elke celdeling worden chromosomen gekopieerd
• Fouten in kopie zorgen voor verandering basenvolgorde
• Mutatie in geslachtscel of tijdens ontwikkeling embryo zorgt ervoor dat dit in alle lichaamscellen terecht komt
• Genetische variatie 

Kanker

Aan de bak!

Lr: 5.1 t/m 5.4 + 5.8

Mk 5.4 opdr: 2, 3, 7, 9, 10