B1 genotype en fenotype

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, havo, vwo
• Leerjaar 2,3

H5 Erfelijkheid

B1 Genotype en fenotype

Erfelijkheid

intro

• Loop door elkaar door de klas
  
• Als de muziek stopt dan vorm je een groepje van 3
  
• Schrijf in 2 minuten zoveel mogelijk gezamenlijke eigenschappen op die jullie alle drie hebben
  

Welke van de genoemde eigenschappen van zojuist denk je dat erfelijk zijn?

Venus en Serena Williams

Welke erfelijke eigenschappen zullen invloed op hun succes gehad hebben?

Welke erfelijke eigenschappen deel jij met een broer of zus?

• Is er onderscheid tussen uiterlijk en gedrag wat betreft erfelijke eigenschappen?
  
• Van welke eigenschappen is het moeilijk te bepalen of het erfelijk of aangeleerd is?
  
• Hoe zou je dat kunnen onderzoeken?
  

www.hln.be

Wat zijn chromosomen

''Dat rode haar heb je van oma''

''zij heeft de ogen van haar vader'' 

''Wat lijk je toch op je moeder''

''Jij en je broer hebben dezelfde neus''

Genotype

Je genotype bestaat uit duizenden eigenschappen

De informatie van erfelijke eigenschappen ligt in het DNA in de celkernen

DNA ligt in chromosomen

De 23 chromosomenparen van een mens

Chromosomen bij andere organismen

Geslachtschromosomen in lichaamscellen

Geslachtschromosomen

• X- chromosoom
• Y- chromosoom

XX

XY

De kans dat je een jongen of een meisje krijgt is 50/50

1. Waar
2. Niet waar

Dominant / recessief

Dominant => de eigenschap is altijd zichtbaar

Recessief => de eigenschap is alleen te zien, als er geen dominante eigenschap is.

Soms is er geen recessief gen, maar zijn beide genen even sterk.

Dan gaan ze mengen. Dit heet INTERMEDIAIR

Homozygoot/heterozygoot

Homozygoot   => twee dezelfde genen

                              => AA --->  homozygoot dominant

                              => aa --->  homozygoot recessief

Heterozygoot => twee verschillende genen

                              => Aa

                              => je ziet de dominante eigenschap

Homozygoot/heterozygoot voorbeeld

Een bruine kleur is bij konijnen dominant over de witte kleur.

Bruin is dominant  B

wit is recessief         b

homozygoot dominant BB => bruin

heterozygoot                    Bb => bruin

Homozygoot recessief   bb => wit

Zodra je weet wat er dominant/recessief is, schrijf je dit ALTIJD op. Dit is enorm handig bij het maken van opgaven

Kun je een voorspelling doen?

• Mijn man Bas is slechthorend. Zijn moeder is dat ook. 
• Zijn vader niet en ik ook niet.
• Kunnen onze kinderen slechthorend zijn en maakt het verschil of het een jongen of een meisje is?

oefening

• Het gen voor zwart haar is dominant over dat van rood haar.
• Moeder is homozygoot rood
• Vader is homozygoot zwart

• Kunnen hun kinderen rood haar hebben?
• En de kleinkinderen?

Als ouders gelijk fenotype hebben en een kind krijgen met een ander fenotype dan zijn de ouders beide heterozygoot

genotype

fenotype

Wat is het genotype?

1. Alle eigenschappen
2. Je innerlijk
3. Alle erfelijke eigenschappen
4. Je uiterlijk

Is het genotype van de larve hetzelfde als het genotype van het volwassen dier?

1. Ja
2. Nee

Fenotype 

Zichtbare eigenschappen van het organisme.

Het fenotype kan altijd veranderen door invloeden uit de omgeving:

*haren verven 

*bruin worden in de zomer 

*kleurlenzen dragen 

Hoe komt verandering van het fenotype tot stand?

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

Welke van de twee kan je in je leven veranderen?

1. Genotype
2. Fenotype

Welk eigenschap heeft te maken met het fenotype?

1. Blond geverfd haar
2. Kort geknipt haar
3. Rossig haar
4. Zowel A, B als C

Een chromosoom bevat:

1. Één gen
2. Meerdere genen
3. Één of meerdere genen, afhankelijk van het chromosoom

Uit welke stof bestaan chromosomen?

1. DNA
2. Genen
3. Mutaties
4. Draden

2 gelijke allelen (genen) voor een eigenschap noemen we:

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Dominant
4. Recessief

Twee verschillende allelen (Genen)voor een eigenschap is

1. homozygoot
2. heterozygoot
3. co-dominant
4. onvolledig dominant

Als uit een rode en een witte plant, roze planten ontstaan, dan is de overerving?

1. intermediair
2. recessief
3. homozygoot
4. heterozygoot

Aa is

1. Homozygoot recessief
2. Homozygoot Dominant
3. Heterozygoot
4. Heterozygoot Dominant

AA is

1. homozygoot recessief
2. homozygoot dominant
3. heterozygoot

aa is:

1. Homozygoot
2. Homozygoot recessief
3. Homozygoot dominant
4. Heterozygoot

Hoe noemen we de variant van een gen dat altijd tot uiting komt in het uiterlijk als het aanwezig is?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Recessief
4. Dominant

Een recessieve eigenschap is een:

1. Eigenschap die snel tot uiting komt
2. Eigenschap die tot uiting komt als hij homozygoot voorkomt
3. Eigenschap die tot uiting komt als hij heterozygoot voorkomt

Spel over erfelijkheid

Op de volgende slide staat een spel over erfelijkheid dat je kunt spelen.

Hiermee kan je kijken of je alles snapt!

Zoek uit wat DNA te maken heeft met:

• Kankeronderzoek
• Stamcelonderzoek
• Genetische manipulatie bij planten
• Voorkomen van ernstige ziektes (CRISPR-CAS)
• Bepalen van de sekse van baby's
• 
  

opdracht klas 2

opdracht klas 1

• Onderzoek hoe vaak een bepaalde erfelijke eigenschap voorkomt in de klas.
  
• Verwerk de resultaten in een staafgrafiek.
  
• Je mag de lijst zelf aanvullen met andere erfelijke eigenschappen