Erfelijke eigenschappen: overerving en ethiek

Genoom en chromosomen

Een genoom is het geheel van alle genen in een organisme. Chromosomen zijn de dragers van de genen. Eukaryoten hebben meerdere lineaire chromosomen, terwijl prokaryoten één circulaire chromosoom hebben.

Autosomen en geslachtschromosomen

Autosomen zijn chromosomen die geen geslachtschromosomen zijn. Geslachtschromosomen zijn de chromosomen die het geslacht van een organisme bepalen. Bij de mens bepalen de geslachtschromosomen het geslacht.

Genotype en fenotype

Het genotype is de verzameling van alle genen van een organisme. Het fenotype is de waarneembare eigenschap van een organisme, die tot stand komt door de combinatie van genotype en de invloed van milieufactoren.

Allelen en genen

Een allel is een variant van een gen. Genen zijn de basiseenheden van erfelijkheid die informatie bevatten voor de ontwikkeling van eigenschappen.

Monohybride kruising

Een monohybride kruising is een kruising tussen twee individuen waarbij één eigenschap wordt onderzocht. Bij autosomale genen zijn er drie mogelijkheden voor het allel: dominant, recessief en intermediair.

X-chromosomale genen

Bij X-chromosomale genen zijn er twee mogelijkheden voor het allel: dominant en recessief. Vrouwen hebben twee X-chromosomen en mannen hebben één X-chromosoom en één Y-chromosoom.

Multipele allelen en lethale factoren

Bij multipele allelen zijn er meer dan twee mogelijkheden voor het allel. Bij lethale factoren leidt een bepaalde combinatie van allelen tot de dood van het organisme.

Stambomen

Een stamboom is een diagram dat de overerving van eigenschappen in een familie weergeeft. Het kan worden gebruikt om te bepalen hoe groot de kans is op het voorkomen van genotypen en fenotypen van nakomelingen.

Gekoppelde genen

Gekoppelde genen zijn genen die dicht bij elkaar op hetzelfde chromosoom liggen. Ze worden vaak samen overgeërfd.

Onvolledig dominant

Bij onvolledig dominante genen is er geen sprake van dominant of recessief. Het fenotype wordt bepaald door de mate van expressie van beide allelen.

Overerving die anders verloopt dan volgens de wetten van Mendel

Er zijn verschillende manieren waarop overerving anders kan verlopen dan volgens de wetten van Mendel, zoals codominantie, epistasis en polygene overerving.

Epigenetica

Epigenetica is de studie van veranderingen in de genexpressie die optreden zonder dat er veranderingen optreden in het DNA-sequence.

Ethisch en biologisch ingrijpen in erfelijkheid

Er zijn verschillende ethische en biologische argumenten voor en tegen het ingrijpen van de mens in de erfelijkheid van mens, dier en plant. Dit kan bijvoorbeeld door middel van genetische modificatie.

Toepassingen van erfelijkheid

Erfelijkheid heeft veel toepassingen, zoals in de landbouw, de medische sector en de forensische wetenschap.

Quiz

Test je kennis met deze quiz!

Bronnen

Een lijst met bronnen die zijn gebruikt om deze les te maken.

Einde

Bedankt voor het volgen van deze les!

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.