2.3 Grammatica 1C1

• Middelbare school

1C1

Je leert …

dat er drie lidwoorden zijn: de, het en een;

dat een lw)voor een znw staat;

dat je deze in het meervoud kunt zetten;

dat het werkwoordelijk gezegde een zinsdeel is dat bestaat uit alle werkwoorden van de zin;

dat je zinnen in zinsdelen kunt verdelen.

Grammatica: woordsoorten

Woordsoort: lidwoord

Het Nederlands kent drie lidwoorden (lw): de, het en een. Lidwoorden staan vóór een zelfstandig naamwoord.

Woordsoort: zelfstandig naamwoord

Woorden waar je een lidwoord voor kunt zetten, noem je zelfstandige naamwoorden (znw).

De meeste zelfstandige naamwoorden kun je in het meervoud zetten.

de roos
- de rozen 

het gezin  - de gezinnen

Zinsdeel: werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in een zin vormen samen het werkwoordelijke gezegde (wg).

 zin sdelen

Elke zin kun je in stukken verdelen. Deze stukken noem je zinsdelen. De woorden in een zinsdeel horen bij elkaar. Een zinsdeel kan uit één woord bestaan, maar ook uit twee, drie of meer woorden.

Je maakt zinsdelen volgens twee stappen.

Zoek de persoonsvorm. 

Deze / zet / je tussen twee schuine streepjes.

Alle woorden die je samen voor de persoonsvorm kunt zetten, 

vormen één zinsdeel. 

Deze woorden / zet / je / ook / tussen twee schuine streepjes.

Zoek de zinsdelen

Tussen zinsdelen zet je deze streepjes: |

Stap 1: zoek de persoonsvorm.

Probeer maar:

De dokter heeft aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Wijs iemand aan

Zoek de zinsdelen

Tussen zinsdelen zet je deze streepjes: |

Stap 1: zoek de persoonsvorm.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Zoek de zinsdelen

Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Zoek de zinsdelen

Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven.

Oefening

Stap 3: welke woorden kunnen voor de persoonsvorm staan? Verander de volgorde van de zin.

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Na deze slide zijn twee routes mogelijk:

1. naar het online schoolbord (link in volgende dia), en hier meeschrijven met de antwoorden van de leerlingen.

2. De leerlingen laten vertellen en met de dia's 14-16 nog eens kort uitleggen en illustreren hoe het werkt.

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

...... | heeft | .................................| gegeven.

Oefening

De dokter | heeft| aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Aan de patiënt | heeft | de dokter een pijnlijke prik | gegeven

Een pijnlijke prik | heeft | de dokter aan de patiënt | gegeven

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Aan de patiënt | heeft | de dokter een pijnlijke prik | gegeven

Een pijnlijke prik | heeft | de dokter aan de patiënt | gegeven

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt | een pijnlijke prik | gegeven

Zoek de zinsdelen

• Stap 1: zoek de persoonsvorm.
• 
  
• Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde. Het volledige wwg is één zinsdeel
  
• 
  
• Stap 3: verander de volgorde binnen de zin. Alles dat voor de persoonsvorm staat of kan staan, is een zinsdeel.
  

Werkwoordelijk gezegde

• Doe-zinnen
• Persoonsvorm + andere ww
• Splitsbare werkwoorden: 

Hij ruimt de kamer op.

Zij valt de taart aan.

• 'Te' en 'aan het' horend bij het ww: 

aan het zoeken, uit te lachen

Welke zin bestaat uit meer zinsdelen?

1. Bo kan hard slaan
2. De zus van Bo slaat nog veel harder

Vraag leerlingen om uitleg, waarom hebben ze voor A of B gekozen?

Het is een 'instinker' en ik verwacht dat er leerlingen zijn die dat wel inzien.

Zeggen: let goed op, want dan snap je aan het eind van de les waarom de korte zin meer zinsdelen heeft dan de lange zin én kun je van beide zinnen vertellen uit hoeveel zinsdelen het bestaat.

De baby slaapt zacht

In de middag probeerde hij te leren

De harige spin weefde het mooiste web

Op het terras valt de plant opeens om

Moeilijk, want een splitsbaar werkwoord en een dubbelzinnige zin. 

Typ de zin over en verdeel de zin in zinsdelen.

Premier Rutte heeft nieuwe coronamaatregelen afgekondigd.

Typ de zin over en verdeel de zin in zinsdelen.

Wildlands in Emmen wordt jaarlijks door heel veel  gezinnen bezocht.

Typ de zin over en verdeel de zin in zinsdelen.

Alle bladeren van de loofbomen zullen in de herfst een andere kleur krijgen.

Samenvattend

Zinsdelen zijn woorden in een zin die bij elkaar horen

Drie stappen: zoek de persoonsvorm, zoek de rest van het wwg, probeer welke (groepjes) woorden vóór de persoonsvorm kunnen staan.