Samenvatting les

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Samenvatting les

De Griekse Wereld

De Griekse Stadstaat

De Akropolis

Veel Griekse stadstaten waren ontstaan rond een akropolis. Dat was een hoge rots of heuvel met een verdedegingswerk erop. Inwoners konden er schuilen bij gevaar. Later bouwden Grieken er godsdienstige gebouwen op (Tempels) zoals te zien is op deze afbeelding.

De Agora

De Griekse stadstaten hadden een landbouwstedelijke samenleving. De steden hadden in het centrum een plein waar de markt werd gehouden: de agora.

In de wijken rond de agora woonden en werkten ambachtslieden die allerlei producten maakten. Beroepen in de nijverheid waren bijvoorbeeld pottenbakker, leerbewerker en scheepsbouwer.

De zelfstandige stadstaat

Griekenland bestaat uit een vasteland en honderden eilanden. Het landschap is ruig en afwisselend: vlaktes worden van elkaar gescheiden door steile bergen en heuvels. Op de vlaktes ontstonden boerendorpen die soms uitgroeide tot steden.

Contact tussen die steden was erg lastig door het landschap. Daardoor bleven de steden zelfstandig. Ze zorgden voor zichzelf met een eigen regering en een eigen leger. We noemen zo'n grote stad met een landbouwgebied eromheen een stadstaat.

Stadstaten

•  Heel versnipperd dus het contact tussen stadstaten was erg lastig.
• Ze waren erg zelfstandig
• Landbouw stedelijke samenleving.
• Nijverheid (pottenbakkers, scheepbouwers)

De Grieken buiten Griekenland

Wat waren de oorzaken?

1. slechts 20% van het bergachtige Griekse land was geschikt voor landbouw.

2. Toen in de 8e eeuw v.C. (800-701 v.C.) de Griekse bevolking groeide, konden de boeren niet meer voor iedereen genoeg voedsel produceren.

Daarom vertrokken groepen Grieken per schip uit hun stadstaten om zich op andere plaatsen te vestigen. Zo ontstonden de Griekse kolonies langs de kusten van de Middellandse- en de Zwarte Zee.

Wat waren de gevolgen?

De stichting van de kolonies was goed voor de Griekse economie: de handel en productie groeiden.

Daarnaast hadden de Grieken door de kolonies veel contact met andere volkonen. Hierdoor gingen zij van elkaar leren en elkaars cultuur overnemen. 

(hierover lees je meer bij Uitwisseling van culturen)

Uitwisseling van culturen

Door het contact tussen de Grieken en andere volken gingen de culturen invloed op elkaar hebben. 

1. De Grieken leerde bijvoorbeeld het letterschrift (schrijven en lezen) van de Feniciërs uit het oosten. Met die kennis hebben de Grieken hun eigen Grieks alfabet ontwikkeld.

2. De Grieken leerde van de Lydiërs, een vlok uit Anatolië. Het muntgeld kennen waarnaar ze overstapte van betalen met ruilmiddelen, goud en silver munten gingen gebruiken.

Kolonies buiten Griekenland

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven.

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen.

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije. HIerdoor verspreiden ze hun kennis over Europa.

Bestuur in de Griekse wereld

Pericles houdt een toespraak

Een goede spreker kon in Athene uitgroeien tot een echte leider. Perciles was zo iemand. Volgens zijn tijdgenoten was er niemand zo goed in het overtuigen van andere.

Wie mag er stemmen?

In Athene mochten alleen vrije mannen waarvan beide ouders in Athene geboren zijn mee doen aan de democratie. Zij worden burgers genoemd. 

Vrouwen en mensen die in andere gebieden zijn geboren mochten niet mee besturen en het maakte niet uit hoe slim / macht die mensen hadden.

Hoe werden beslissingen genomen?

Veertig keer per jaar kwamen de Atheense burgers bijeen in een volksvergadering. Bij die vergadering gingen zij met elkaar in discussie over hoe de stadstaat het best geregeerd kon worden en welke wetten er moesten komen. Tijdens die discussie gebruikte de sprekers argumenten (goede redenen) om hun standpunten te verdedigen.

Bij belangrijke keuzes, zoals oorlog voeren of vrede sluiten, moesten minimaal 6000 burgers aanwezig zijn.

Hoe werkt de Atheense democratie?

Wanneer en door wie is de democratie ingevoerd?

In Athene bedacht de politicus Clisthenes een nieuwe manier om een stadstaat te besturen. In dit systeem kwam de macht in handen van de burgers. 

Dit systeem werd de democratie (volksvergadering) genoemd en werd ingevoerd in 507 v.C.

Wat is geen bestuursvorm van de Griekse Stadstaten?

1. Monarchie
2. Democratie
3. Aristocratie
4. Anarchie

Waren tirannen altijd slecht voor de stadstaat?

1. Ja
2. Nee

Spartaanse jeugd

Vanaf hun zevende jaar gingen Spartaanse jongens in militaire training. Dit gebeurde in erg sobere (weinig luxe) omstandigheden, met als doel ze een geharde soldaat te maken.

Ze bleven tot hun pensioen of dood soldaat en hielden zich exlusief bezig met militaire zaken.

Meisjes van die leeftijd werden geschoold in muziek en poëzie.

Waarom was Sparta zo militair?

Door de het vlakke landschap zonder Akropolis moesten de Sparten het hebben van een sterk leger om zichzelf te beschermen.

Spartaanse samenleving en bestuur

-De eerste groep en dus ook de groep met de mesen rechten waren de Spartenen.

-Daarna kwamen de 'overwonnen' dit waren de nakomenlingen van de mensen die in het gebied woonden vóór de komst van de Spartanen. de overwonnen moesten als een soort slaaf voedsel produceren voor de Spartanen.

-De derde groep heette de 'omwonenden' dit waren de bewoners van onderworpen (veroverde) stadstaten. Deze groep leefde van de nijverheid en handel. Ze hadden wel een eigen bestuur, maar Sparta had macht over hen. De omwonenden betaalden belasting en leverden soldaten aan Sparta.

Groot macht Sparta

Sparta was samen met haar rivaal Athene de machtigste stadstaat van de Grieken. 

Dit kwam door de militaire macht van de Spartanen. Niemand durfde met hen te vechten

De Atheense samenleving?

-Meeste rechten.

-Mochten land bezitten

-Minder rechten

-Waren vaak handelaren of werkte in de nijverheid

-Weinig rechten.

-Moesten voor de kinderen zorgen

-Geen rechten.

-Werkte op het land of in de mijnen

-Meeste rechten.

-Mochten land bezitten

-Minder rechten.

-Waren vaak handelaren of werkte in de nijverheid.

-Weinig rechten.

-Moesten voor de kinderen zorgen

-Geen rechten.

-Werkte op het land of in de mijnen.

Grieken en de Perzen

• Eeuwen lang zijn er oorlogen tussen
   de Grieken en de Perzen  
• Om een oorlog te starten heb je een 
  motief nodig. Wat was het motief van
  koning Darius I?
  
• Bondgenoten zijn handig in een
  oorlog, waarom?

Grieken tegen de Perzen

Een vijand van de Grieken is het Perzische Rijk

Athene steunt een Griekse opstand tegen de Perzen

Dit is voor de Perzen een motief om Athene aan te vallen

Omdat de Grieken samenwerken verslaan ze de Perzen

Kaart

De Olympische spelen

Sporten om de goden te eren:

• Elke 4 jaar
• Om Zeus te eren
• Om relaties tussen stadstaten te verbeteren.
• Wapenstilstand = ?
• Sinds 1896 worden ze weer gehouden.

40.000 mensen in het oude stadion van Olympia

nieuwe Cambuur stadion passen ca 15.000 man