Oefenen voor de literatuurtoets

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Oefenen voor de literatuurtoets

Nieuw Nederlands Literatuur

H1 Literatuur

Literatuur is een kunstwerk. Een schrijver wil bepaalde gevoelens, gedachten en/of ervaringen verwoorden. Waar een schilder een schilderij maakt, een beeldhouwer een beeld of een muzikant een muziekstuk, creëert een schrijver een gedicht, verhaal of een roman (een boekvullend fictief verhaal).

Literair?

Literair is alles wat betrekking heeft op literatuur. 

Literatuur is de verzamelnaam voor alle fictieve teksten met een 'diepere' laag. Kenmerken van literatuur zijn: originaliteit, complexiteit, onvoorspelbaarheid en mogelijkheid om verschillende betekenissen aan de tekst toe te kennen.

Proza is de verzamelnaam voor alle verhalende teksten die niet rijmen.

Hoe leg je uit wat 'de stijl' van een boek is?

Geef drie stijlsoorten en licht toe wat ze betekenen.

H1.1 Personages

Round character = Goed uitgewerkt personage dat een ontwikkeling doormaakt.

Flat character = Personage over wie je minder te weten komt. Ontwikkelt zich niet of nauwelijks.

Type = Personage dat een ondergeschikte rol speelt. Je komt er maar weinig over te weten.

Karikatuur = Bepaalde kenmerken van een personage (of groep) worden sterk overdreven.

Leg uit wat het conflictmodel is.

Leg uit wat perspectief is (in literatuur)

Ze vulde de beker met het gif en bedacht zich dat het niet lang meer zou duren voordat ze haar wraak nemen.
Van welk perspectief is hier sprake?

1. Ik-perspectief
2. Personaal perspectief
3. Alwetende verteller

H1.3 Setting

De setting (het decor) van het verhaal kan je opsplitsen in: 

Plaats = de geografische plaats

Tijd = de historische tijd

Omstandigheden = bijv. hongerwinter, toetsweek, etc.

H 1.3 Ruimte

Ruimtes kunnen een functie hebben:

- Karakterisering van een personage: heeft bv. een voorkeur of afkeur voor de ruimte en dat zegt iets over het personage.

- Sfeertekening: de ruimte wordt gebruikt ter ondersteuning van een bepaalde handeling, gevoel of gebeurtenis.

- Symbolisch: de ruimte staat symbool voor iets (bv een kelder staat voor iets dat verborgen moet blijven)

Wat is het verschil tussen een thema en een motief?

Geef een voorbeeld van een abstract motief

Wat zou een concreet motief kunnen zijn?

H1.5 Thema's en motieven

Thema = waar het verhaal in de kern over gaat → bijv. angst als hoofdonderwerp.

Motief = iets dat terugkeert in het verhaal en een diepere laag toevoegt → bijv. angst als herhaald verschijnsel.

 Veelvoorkomende thema's

Liefde – romantische liefde, onbeantwoorde liefde, ouder-kindrelatie.

Dood en vergankelijkheid – sterfelijkheid, rouw, het verstrijken van de tijd.

Identiteit – wie ben ik?, zelfontdekking, gender, culturele identiteit.

Angst – existentiële angst, angst voor verlies, paranoia.

Vervreemding en eenzaamheid – je niet thuis voelen, buitenstaander zijn.

Vrijheid vs. onvrijheid – onderdrukking, keuzevrijheid, autonomie.

Goed vs. kwaad – morele dilemma’s, innerlijke strijd.

Macht en onmacht – politieke macht, sociale structuren, gezagsverhoudingen.

Opgroeien / coming of age – volwassen worden, verlies van onschuld.

Verlies – van een persoon, ideaal, of controle.

Vluchten / ontsnappen – uit een situatie, de realiteit, of jezelf.

Veelvoorkomende motieven

De spiegel – zelfreflectie, identiteitsvraagstukken.

De reis / tocht – letterlijk of figuurlijk, als metafoor voor ontwikkeling.

Dromen / visioenen – verlangen, onderbewuste, waarschuwingen.

Brieven / dagboeken – toegang tot innerlijke wereld van personages.

Het huis / thuis – veiligheid of juist beklemming.

De kleur rood / bloed – passie, gevaar, geweld.

Het labyrint / doolhof – verwarring, zoektocht naar waarheid.

Het masker – schijn versus werkelijkheid, verborgen identiteit.

Water / regen – reiniging, dreiging, verandering.

De doodskist / begraafplaats – sterfelijkheid, rouwverwerking.

Licht en donker – inzicht en onwetendheid, hoop vs. wanhoop.

Genesis (Ramsey Nasr)

in het begin was er niets

niet wat u dacht dat er was

geen vader geen zoon geen geest

er was geen woord geen ik

geen enkel begin

er was geen god om van te houden

geen god om te haten

geen land geen volk

geen erfgoed geen vlag

geen geschiedenis

en toen kwam jij

Gedicht met veel herhaling: 

geen, geen, geen, etc.

Metafoor

'Jij' bent het begin de schepping. Geparafraseerd zou je kunnen zeggen dat het er volgens de schrijver niets bestond voordat 'jij' er was. 

Vragen en diepere lagen.

Waarom de simpele taal?

Wat doet de herhaling?

Wat valt op aan de vorm van het gedicht?

Is het een liefdesgedicht?

Genesis  (Bijbelverwijzing)

in het begin was er niets

niet wat u dacht dat er was

geen vader geen zoon geen geest

er was geen woord geen ik

geen enkel begin

er was geen god om van te houden

geen god om te haten

geen land geen volk

geen erfgoed geen vlag

geen geschiedenis

en toen kwam jij

Herfst (Bette Westera)

De bomen fluisteren verhalen

met blaren als bladzijden

die ritselen in de wind.

De takken zwaaien afscheid

zoals oma deed,

langzaam en een beetje moe.

Kort gedicht met een aantal vergelijkingen

Metafoor

In eigen woorden zou je kunnen zeggen dat in de herfst het lijkt alsof de bomen verhalen vertellen en afscheid nemen, net zoals oma dat deed.

Vragen en diepere lagen.

Waarom de vergelijking?

Wat doet de sfeer met dit gedicht?

Wat doet de personificatie?

Is het een verdrietig gedicht?

Herfst (verwijzing ouderdom/naderend einde)

De bomen fluisteren verhalen

met blaren als bladzijden

die ritselen in de wind.

De takken zwaaien afscheid

zoals oma deed,

langzaam en een beetje moe.