Thema 4 Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 4

Bescherming

Basisstof 1

Bescherming

Leerdoel B1

1. Je kunt de werking en functie van de huid bij de afweer

van de mens, de verschillen tussen lichaamsvreemde en

lichaamseigen stoffen en de verschillen tussen chemische

en mechanische afweer beschrijven.

Pathogenen

• Bacterie
• Schimmel
• Dieren
• Virus

Virussen

• Eiwitmantel met DNA/RNA
• Hecht aan receptor gastheercel
• DNA/RNA in cytoplasma wordt afgelezen en virussen vermenigvuldigen
• Cel dood of beschadigd

Basisstof 2

Afweer

Leerdoel B2

2. Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven.

3. Je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven.

4. Je kunt de onderlinge relatie van de delen van het immuunsysteem toelichten.

Extern, aspecifiek

• Mechanische afweer: huid, slijmvliezen
• Chemische afweer: zoutzuur maagsap, pH huid

Intern, aspecifiek

• Fagocyten: granulocyten en macrofagen
• Herkennen ziekteverwekkers aan afwijkende antigenen
• Fagocyteren ziekteverwekkers

Granulocyt en macrofaag herkennen indringer

Fagocytose door fagocyten

Specifieke afweer

• Uit stamcellen in rode beenmerg ontstaan T- en B-lymfocyten
• MHC-I receptoreiwitten op celmembraan alle cellen met celkern
• MHC-II receptoreiwitten op macrofagen en B-cellen

Antigenen indringer binden aan MHC-II receptoren --> Antigeen Presenterende Cel (APC)

Cellulaire afweer

• Rijping T-lymfocyten in thymus
• Verschillende antigeen-specifieke receptoren
• Receptoren op celmembraan

APC bindt aan T-helpercel en activeert deze

Geactiveerde T-lymfocyten delen zich

Cytotoxische T-cellen ruimen geïnfecteerde cellen op

Humorale afweer

• Cytokinen T-helpercellen activeren B-lymfocyten
• Antistoffen geproduceerd die in lichaamsvocht zitten

B-lymfocyten ontwikkelen zich tot plasmacellen en B-geheugencellen

Plasmacellen vormen antistoffen (immunoglobinen)

Antistoffen maken indringer onschadelijk

(A)specifieke afweer nog eens op een rijtje

Basisstof 3

Immuniteit

Leerdoel B3

5. Je kunt beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan.

Basisstof 4

Transplantatie en bloedtransfusie

Leerdoel B4

6. Je kunt beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan door antigenen bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt.

Transplantatie

• Afstotingsreacties door MHC eiwitten celmembraan
• Bij mens MHC-systeem: HLA, 7 loci met meerdere allelen op 6de chromosoom
• Door HLA-systeem onderscheiden lymfocyten eigen cellen van lichaamsvreemde
• Afstoting door cellulaire afweer

ABO-systeem

• Drie allelen
• Antigen A, B of geen antigen
• Celmembranen rode bloedcellen

Antistoffen in bloedplasma

Bloedtransfusie rode bloedcellen

Resusfactor

• Resusantigeen op celmembraan
• Rh- kan antistof resusantigeen maken na contact Rh+ bloed
• Eerste contact weinig antiresus
• Tweede contact grote hoeveelheid antiresus

Resuskindje