Les van de dag 4: fossielen

• Biologie
• Basisschool
• Groep 8

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Fossielen

Wat is een fossiel?

Hoe ontstaan fossielen?

- Verstening

- Verdroging

- Kou/bevriezing

- Lage pH/verzuring

- Zuurstofgebrek

- Opsluiten in barnsteen

Fossielen ontstaan doordat de afbraak door micro-organismen (reducenten) geremd wordt, bijv door:

Oorzaken Fossilisatie

Verstening:

- Harde delen zoals skelet, schelp of tanden blijven intact en verstenen door druk (zand/slik of op de bodem rivier/zee) 

- Of er ontstaat een afdruk in steen. 

Oorzaken Fossilisatie

Verdroging:

- in een droge omgeving kunnen micro-organismen die voor afbraak zorgen niet leven.

Oorzaken Fossilisatie

Bevriezing:

- Net als een lage vochtigheid, zorgt kou voor conservering. Er vindt geen/nauwelijks afbraak plaats, gevolg: bevroren fossielen

(Kennen jullie Ötzi nog?)

Oorzaken Fossilisatie

Verzuring:

- lage pH en zuurstofgebrek: ook ongunstige omstandigheden voor micro-organismen wat afbraak voorkomt. Gevolg: Veenlijken

Oorzaken Fossilisatie

Barnsteen:

- Opsluiten in barnsteen: steen afkomstig van hars van naaldbomen. Vooral fossiele insecten en kleine dieren.

Zet stappen in de verstening van een fossiel in juiste volgorde:
I Mineralen vervangen botten
II Reducenten verteren het dode dier
III Een laag sediment sluit het dode dier luchtdicht af
IV Het fossiel versteent

1. II-III-I-IV
2. II-I-III-IV
3. III-II-I-IV
4. I-III-I-IV

Wat is GEEN fossiel?

1. Een pootafdruk van een dino in versteende modder
2. Schelp van een schelpdier met dikke laag kalk
3. Een eierschaal van een kip
4. Versteend bot van een mens

Welk organisme heeft de grootste kans te fossiliseren?

1. Een kwal in open zee
2. Een kwal vlak langs de kust
3. Een vis in open zee
4. Een vis vlak langs de kust

Van de meeste dieren zijn geen fossiele resten te vinden, waarom?

Onderzoek

Uit fossielen kunnen onderzoekers allerlei informatie halen over het uitgestorven dier:

- Wat een dier at (-> in welke omgeving het leefde)

- Hoe zag het skelet er uit en waar zaten de spieren (-> hoe bewoog het dier zich voort)

- Uiterlijk (veren/ huid/ schubben) (-> welke kleur hadden de veren? met microscoop)

Onderzoek ouderdom

Fossielen in oude aardlaag: hoe oud is die laag?

Hoe oud zijn de fossielen die je daar vindt?

Aan de hand van gidsfossielen.

             -> relatieve ouderdomsbepaling

Bijvoorbeeld Trilobieten leefden 521 tot 250 miljoen jaar geleden. Verschillende soorten in verschillende periodes. Te gebruiken voor ouderdomsbepaling aardlaag. 

Onderzoek ouderdom

Hoe oud is het echt? -> Absolute ouderdomsbepaling

 Met behulp van isotopen   of  de C14 methode

Met behulp van isotopen. Isotopen zijn verschillende versies van een element met een verschillende atoommassa (gewicht).

Doordat sommige isotopen radioactief zijn vervallen ze en verdwijnen ze.

De halveringstijd is de tijd die het kost om de helft van de radioactieve atomen te laten vervallen.

of

De C14 methode: Koolstof komt in de natuur in verschillende vormen voor: 12C (veel) en 14C (heel weinig).

14C is iets zwaarder dan 12C en is radioactief. Dit betekent dat het niet stabiel is en langzaam vervalt van 14C naar 14N (stabiel stikstof) waarbij straling vrijkomt.

De halveringstijd van 14C is ongeveer 5700 jaar.

Zolang een organisme leeft blijft de verhouding tussen 12C en 14C gelijk. Zodra het organisme sterft wordt de hoeveelheid 14C steeds minder en de verhouding tussen 12C en 14C verandert dus.

Meet je de verhouding, dan kun je de ouderdom van een organisme vaststellen.

Organismen ouder dan 60.000 jaar hebben te weinig 14C over voor nauwkeurige meting. Dan maken wetenschappers gebruik van andere isotopen voor de ouderdomsbepaling.

Hoe noem je iemand die
fossielen opgraaft?

1. Opgraver
2. Onderzoeker
3. Paleontoloog
4. Paleontist

schooltv.nl

Opdracht

Kies met een groepje van 4 een skelet uit en maak het zo goed mogelijk na. Verdeel de opdrachten goed, zodat het samen één geheel wordt.

Klaar? Juf maakt een foto en deze komt in jullie portfolio.