H12.2 Vetten

• Scheikunde
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 5

H12.2 Vetten 

Havo 5

Leerdoelen

Aan het einde weet je:

• De functie van oliën, vetten en essentiële vetzuren;
• De moleculaire bouw van een olie of vet;
• Hoe een olie of vet wordt gevormd of afgebroken

Vet in lichaam

• vetten in voedsel naar vet- en levercellen
• als energiebuffer of omgezet in vetzuren en glycerol (hydrolyse)
• vetzuren en glycerol naar plek waar energie nodig is
• verbranding
  
  
• Vetzuren die het lichaam niet zelf kan maken = essentiële vetzuren (onverzadigde vetzuren) 

Functie van vetten

• Energiebron en reserve opslag voor energie.
• Opbouw van de celmembraan (bestaat uit fosfolipiden: vetzuurstaarten + kop van fosfaten) --> transport van stoffen de cel in en uit
• Isoleren en beschermen van organen.
• Bouwsteen voor hormonen.

Bouw van olie of vet

• Een vet of olie is een tri-ester van glycerol (propaan-1,2,3-triol) 
• Vet wordt ook wel triglyceride genoemd.
• In een vet zijn esterbindingen aanwezig.
• Binas tabel 67G

Verzadigde en onverzadigde vetten

• Verzadigd vetzuur = alleen enkele C-C bindingen aanwezig.
• Onverzadigd (enkelvoudig of meervoudig) vetzuur = 1 of meer dubbele C=C bindingen aanwezig.
  

• Verzadigde vetten zijn slecht voor de gezondheid -> celmembraan wordt minder flexibel.

Verzadigde en onverzadigde vetten

• Door dubbele bindingen -> kleinere molecuulmassa -> zwakkere Vanderwaalsbindingen en dus lager kook- en smeltpunt 

• Verzadigde vetten zijn vast bij kamertemperatuur
• Onverzadigde vetten zijn vloeibaar bij kamertemperatuur.
  

Vet vormen of afbreken

d.m.v. hydrolyse

Is dit een olie
of een vet?

1. Olie
2. Vet

Uit welke 2 stoffen
is deze tri-ester
gemaakt?

1. glycerol en palmitinezuur
2. glycerol en stearinezuur
3. glycerol en oliezuur
4. glycerol en linolzuur

Welke vetzuren zijn in dit vet veresterd?

1. 2x oliezuur 1x palmitinezuur
2. 2x stearinezuur 1x palmitinezuur
3. 2x palmitinezuur 1x oliezuur
4. 2x palmitinezuur 1x stearinezuur

Hoeveel dubbele bindingen
zijn aanwezig in deze tri-ester?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

hoeveel vetzuren
zijn onverzadigd
in deze tri-ester?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 0

Opgave 4
a) Glyceroltristearaat is het vet dat je kunt maken van stearinezuur en glycerol. Geef de vergelijking van de hydrolyse van dit vet in structuurformules waarin je de vetzuurstaart aangeeft met het juiste aantal C- en H-atomen.

Glyceryltristearaat kun je maken met glyceryltrioleaat (zie binas 67G en waterstof). b) Hoe heet dit type reactie?
c) Leg uit hoeveel mol waterstof nodig is per mol glyceryltrioleaat.
d) Bereken hoeveel gram waterstof nodig is om 1,00 kg glyceryltrioleaat volledig op deze manier te laten reageren.

Leerdoelen

Je weet nu:

• De functie van oliën, vetten en essentiële vetzuren;
  
• De moleculaire bouw van een olie of vet;
  
• Hoe een olie of vet wordt gevormd of afgebroken