brugklas §5 Rijm en poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

§5 Rijm

Welk woord hoort er te staan, denk jij?

Metrum

Woorden en zinnen hebben een bepaald ritme van beklemtoonde en onbeklemtoonde klanken. Dit heet metrum. 

In gedichten maken schrijvers gebruik van deze eigenschap om de tekst zo te schrijven dat ie pakkend is, en je het gemakkelijk onthoudt.

Voorbeeld

Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan.  

Te zijn of niet te zijn (to be or not to be)

Rijm

Rijm

Klankovereenkomst in woorden of beklemtoonde lettergrepen.

Voorbeeld

Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan.  

Te zijn of niet te zijn (to be or not to be)

De docent Aardrijkskunde klaagt steen en been.

Dat jij mij zo kunt bedonderen

blijft mij verwonderen.

Eindrijm= rijm aan het eind van woorden, vaak aan het eind van twee regels in een lied of gedicht.

Eindrijm

Alliteratie (beginrijm)

De medeklinkers rijmen.

Heerlijk Helder Heineken

Rita de Reuzenschildpad

Denk aan Suske en Wiske titels: 

De kale kapper, Twee toffe totems, De gulle gever etc.

Alliteratie= rijm van gelijke medeklinkers aan het begin van woorden of lettergrepen die dicht bij elkaar staan.

Een bekend voorbeeld van alliteratie is:

Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindenlaan.

• 
  

Assonantie (klinkerrijm)

Hij gaat naar de ijsbaan. 

Hij loopt rond met een rood hoofd. 

Klamme handen

Assonantie/klinkerrijm
Bij assonantie rijmen klinkers (a, e, o, u, i) op elkaar.

Het is rijm van beklemtoonde klinkers middenin woorden die bij elkaar in de buurt staan. 

Vier kenmerken poëzie

1. een gedicht heeft een eigen uiterlijke vorm; 

2. in een gedicht spelen (rijm)klanken, maat en/of ritme een rol; 

3. een gedicht heeft een of meer versregels met een speciale (soms ongrammaticale) zinsbouw; 

4. in een gedicht wordt gespeeld met betekenissen van woorden.

Zin

Een zin begint met een hoofletter en eindigt met een leesteken (punt, vraagteken, uitroepteken). Een zin kan doorlopen over twee of meer versregels.

Vorm

Ondanks dat we deze tekst niet kunnen lezen, zie je toch direct dat het een gedicht is. 

Hoe komt dat? 

Denken, dromen, doen

1. eindrijm
2. alliteratie
3. assonantie

Hij gaat voor het raam staan.

1. alliteratie
2. assonantie
3. eindrijm

De zee bracht een serene sfeer.

1. alliteratie
2. eindrijm
3. klinkerrijm

Sinterklaas zat te denken,
wat ie ...nu weer zou schenken.

1. alliteratie
2. assonantie
3. eindrijm

Tot slot: alliteratie tot je erbij neervalt

Zodra zwoele zomerzonnestralen zachtjes zigzaggend tussen zilveren zeezeilen zoemen, zoeken zorgeloze zeelieden zalige zandstranden, terwijl ze zilte zeebriesjes zuigen, zinderende zonsondergangen bewonderen en zoete zomervruchten zonder zorgen zwijgend zegenen.

Maken 

Blz 98 opdracht 1

Blz 99 opdracht 3 en 4